مجموعه مجلات رشد در دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، پیشینه‌ای به قدمت حدود 60 سال دارند. از حدود سال 1340 که اندیشه تولید خواندنی‌های مناسب برای نوسوادان در آموزش و پرورش پدید آمد و منجر به تولید مجلاتی با عنوان «پیک» شد، همواره یک موضوع مهم و محوری با عنوان «مخاطب» مد نظر و مورد توجه تولید کنندگان این نشریات بوده است.
نشریاتی که از سال 1342 تا 1357 با حدود چهار یا پنج عنوان منتشر شدند و با وجود تفکر و اندیشه‌ای که در نهاد مدیران ارشد و مسئولان آموزش و پرورش در بعد از انقلاب اسلامی بود، از حدود سال 1360 با رویکردی منطبق با ارزش‌ها و اهداف انقلاب اسلامی ایران با نام مجلات «رشد» به حیات خود ادامه دادند.
به گونه‌ای که در ورود به قرن جدید و در سال 1400 تعداد عناوین این مجلات به بیش از 30 عنوان در چهار گونه نشریات دانش‌آموزی، بزرگسال، تخصصی فنی و علوم پایه و تخصصی علوم انسانی رسیده است. مجلاتی که در نوع خود در ایران و خاورمیانه بی بدیل است و شاید بتوان گفت سبک و سیاق و گستردگی و دیرینه آن در جهان نیر در نوع خود بی همتا باشد.
این نشریات که در رشد و ارتقای سطح دانش و معلومات مخاطبان مؤثر و در ترویج فرهنگ مطالعه و خواندن اثر گذار هستند، به عنوان یکی از اجزای بسته یاددهی- یادگیری نقشی به سزا داشته و می‌توان گفت وظیفه ساختاری و محوری این نشریات در یک نگاه کلی «تربیت» است و در راستای اهداف برنامه های درسی تولید و منتشر می‌شوند.
اما موضوعی که در این نوشتار مختصر مورد نظر است، کنکاشی در این موضوع است که چند رسانه‌ای شدن این نشریات به عنوان یک رسانه فراگیر و مخاطب محور تا چه حد ضرورت دارد و آیا اساساً تا کنون به این موضوع اندیشیده شده است؟
سؤالی که قاعدتاً باید از سوی مدیران و کارشناسان این حوزه در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و در دفتر انتشارات و فناوری آموزشی پاسخ داده شود. اما نگارنده با سابقه حضور 15 ساله در این سازمان و تهیه و تألیف چند اثر تحقیقی و پژوهشی در زمینه مجلات
«پیک» و «رشد» و تاریخ شفاهی این دفتر گمان می‌کند که می‌تواند به عنوان کارشناسی که در حال حاضر نیز در همین زمینه و تاریخ آموزش و پرورش و کتاب‌های درسی قلم می‌زند، نظراتی چند را بیان کند.
به نظر می‌رسد ضرورت چند رسانه‌ای شدن این مجلات و اساساً تغییر رویکرد همه رسانه‌ها به استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی، موضوعی روشن و اظهر من الشمس است که نیاز زیادی به تببین و توضیح ندارد و همین اصل در مورد مجموعه مجلات رشد صدق می‌کند. به همین دلیل هم قصد این است که این ضرورت و نه انتخاب را، از زوایه‌ای دیگر مورد کنکاش و بررسی قرار دهیم.
به نظر می‌رسد در این میان نگاهی به مخاطبان امروز مجلات رشد و انتظارات و نیازهای حرفه‌ای آن‌ها می‌تواند ضرورت نیاز به چند رسانه‌ای شدن این نشریات را به گونه‌ای روشن و واضح تبیین کند. مخاطبانی که از همان ابتدای انتشار این سری از نشریات در حدود سال‌های 1341 و 42 توجه خاصی به آنان شده و برای برآورد حقیقی و واقعی نیازهای آنان، مجلات آغازین این طرح به مدت حدود دو سال در یکی از استان‌های همجوار تهران به صورت آزمایشی منتشر و میزان ارتباط و پاسخ به نیازهای مخاطبان بررسی و پس از آن نسبت به انتشار سراسری این نشریات اقدام شده بود.
اما آنچه نشان دهنده ضرورت چند رسانه‌ای شدن این نشریات است، توجه خاصی است که از حدود دو دهه پیش در مورد حرکت به سوی دیجیتالی شدن مجلات رشد از سوی این دفتر صورت گرفته است و به خوبی به خاطر داریم که با دعوت از اساتید مطرح حوزه روزنامه‌نگاری و رسانه و متخصصان فناوری در رسانه مانند دکتر احمد توکلی، دکتر حسن نمک‌دوست تهرانی، دکتر یونس شکرخواه و با حضور دکتر فریبرز بیات به عنوان سردبیر مجله رشد علوم اجتماعی، به بررسی راهکارهای حرکت به سوی دیجیتالی شدن مجلات رشد پرداخته و بنیان‌های اندیشه‌ای این کار در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و دفتر انتشارات و فناوری آموزشی به شکل نهادی جاگذاری شده است.
در همین ارتباط در سال‌های 1396 و 97 که بعدها هم ادامه یافت، نشست‌هایی با عنوان «نشست علمی - کاربردی فرایند تولید دیجیتالی نشریات رشد» در این سازمان برگزار و شیوه‌های نشر مجلات رشد به شکل روزآمد و جذاب در قالب های دیجیتالی، با حضور کارشناسان و صاحب نظران حوزه رسانه و فناوری به شور و مشورت کارشناسی گذاشته شده است.
جلساتی که فلسفه برگزاری آن ایجاد بسترهای ذهنی، فرهنگی و روانی برای چنین تحولی بوده و با استقبال کارشناسان، سردبیران و دست اندرکاران تولید این نشریات روبه‌رو شده است. موضوعی که در عین هوشمندی و برنامه‌ریزی برای آینده نشان از الزام و ضرورت حرکت این مجلات به سوی چند رسانه‌ای شدن دارد.
امری که با شیوع بحران و پاندومی کرونا در جهان گر چه یک غافلگیری در شیوه‌های آموزش و انتشار و توزیع این گونه نشریات را در پی داشت، اما بر امر اجتناب ناپذیر بودن نشر چند رسانه‌ای این نشریات نیز صحه گذاشت و نشان دارد در جهان رسانه‌ای شده و فناورانه امروز حتماً باید به فکر شیوه‌های نوین آموزش در شرایط بحران نیز باشیم.
پس جدای از رویکردهای معمول به دیجیتالی شدن و ایجاد زمینه برای چند رسانه‌ای شدن نشریات، آنچه نشان از ضرورت و الزام حرکت مجلات رشد به سوی چند رسانه‌ای شده دارد، موضوع محوری تولید این مجلات، یعنی توجه به مخاطب امروز و نیازهای نوپدید او بوده است که ـ علیرغم یک عقب ماندگی تاریخی در این زمینه - مدیران و کارشناسان دست اندرکار تولید مجلات رشد در حد توان و ظرفیت خود به این امر توجه کرده و نشان داده‌اند که چند رسانه‌ای شدن مجلات رشد را نه به عنوان یک انتخاب، که به عنوان یک الزام سازنده و اجتناب ناپذیر در جهان رسانه ای شده امروز پذیرفته‌اند.
موضوعی که چندی پیش و در اسفند ماه سال 1399 سید کمال شهابلو؛ معاون دفتر انتشارات و فناوری آموزشی بر آن تأکید و اعلام کرد مجلات رشد چند رسانه‌ای خواهند شد. کار ثواب و مؤثری که امیدواریم به زودی عملیاتی شود و با امید با فروکش کردن بحران پاندمی کرونا در سرتاسر جهان و ایران، شاهد اثرات مثبت و مؤثر آن در ایجاد جذابیت بیشتر در این مجلات و استقبال بیشتر مخاطبان از نشریات رشد باشیم.
ارسال نظر