مقدمه:
افکار عمومی (Public opinion) یکی از جنجالی ترین موضوعات در علوم اجتماعی است که از دو واژه Poll (نظرخواهی) و Public (عمومی، عامه) گرفته شده است. افکار عمومی برخاسته از ضمیر باطن یک ملت و نوعی واکنش مردم است نسبت به موضوعی که در سرنوشت آنها تاثیر می گذارد. این واژه در اصل (Doxa) به معنی نظر بوده است. آلن بیرو در تعریف آن می نویسد: افکار عمومی عبارتند از «طرز تلقی و واکنش جمعی و مشهود اکثریت افراد یک جامعه در مقابل رویدادهای اجتماعی که اغلب مهم تلقی می شوند.»۱ مطالعه افکار عمومی و شناخت آن که ارتباط نزدیکی به شناخت مردم دارد، از قرن ها پیش مورد توجه سیاستگزاران (اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی) بوده است.
به دنبال آن از ده ها سال پیش در کشورهای مردم سالار جهان تبدیل به یک مسئله موثر و با اهمیت شده است و مردم و حکومت های این گونه کشورها هر روز جایگاه والاتری برای آن قائل می شوند. در واقع باید گفت این گونه کشورها همواره براساس نظرات مردم به تصمیم گیری می پردازند و یا اقدامات خود را اصلاح می نمایند.
در حکومت های مردم سالار دینی جمهوری اسلامی ایران نیز اطلاع از اینکه مردم به چه فکر می کنند و نظراتشان نسبت به مسائل چگونه است از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که بدین وسیله نهادها، سازمان ها، موسسات، کارخانجات و شخصیت ها به مقبولیت خدمات خود پی می برند و از طریق بازسازی خود یا گاه با نفوذ بر افکار عمومی آن را جلب و یا به سمت منافع خود سوق می دهند. دیوید هیوم فیلسوف انگلیسی تا بدان حد افکار عمومی را موثر می دانست که معتقد بود: «افکار عمومی شکل دهنده دولت ها است».
نظرسنجی در سالهای اخیر تبدیل به یکی از منابع عمده درآمد در موسسات تحقیقاتی و از ابزارهای مهم مورد استفاده تصمیم گیران و صاحبان اندیشه شده است. نظرسنجی ها نشانگر میزان علایق و دیدگاه های مردم یک کشور راجع به موضوعات مختلف است. از خصوصیات این روش آن است که در محیط طبیعی انجام می پذیرد و معمولاً اطلاعات در یک زمان کوتاه گردآوری می شود. در کشور ما نیز مراکز تحقیقاتی معتبری برای نظرسنجی درباره مسائل و رویدادهای مختلف جامعه تاسیس شده است. این مراکز گاه با پیش بینی های نزدیک به واقع خود بر اعتبار نظرسنجی ها می افزایند. نظرسنجی ها در عمل معمولاً با مشکلاتی مواجه هستند؛ مشکلات حاصل از جنبه های فنی و روش شناسی، اوضاع و شرایط موجود در جامعه، حساسیت نسبت به نظرسنجی در بین مردم، بی توجهی و اهمیت نداشتن افکار عمومی برای مسئولان و مردم، ضعف در توجیه مردم در خصوص پژوهش نظرسنجی، استفاده از شیوه نمونه گیری و روش های آماری که اگر غلط باشد ممکن است نتایج غلطی را به بار بیاورد.
باید اذعان داشت نظرسنجی مراحل مختلفی دارد که ممکن است در هر کدام از این مراحل بعضاً خطایی رخ بدهد و به اشتباه در نتیجه گیری منجر شود. این ایرادات ممکن است در مرحله طرح سئوالات رخ بدهد و یا در مرحله جمع آوری اطلاعات که مثلاً پرسشگران برخی پرسشنامه ها را خودشان تکمیل بکنند و به پاسخگویان مراجعه نکنند اما موسسات نظرسنجی معمولاً سعی می کنند حداقل در مراحل اجرایی با استفاده از نظارت و کنترل پرسشگران چنین خطاهایی را به حداقل برسانند.
با تحقیق و پژوهش می توان پیش از آنکه مشکلات و نارضایتی ها افزایش یابد آن را مورد شناسایی قرار داد و بدین ترتیب با تدبیر لازم در جهت حل و یا رفع آنها کوشید. در ده ها سال اخیر نظرسنجی یکی از ارکان اصلی دموکراسی ها بوده اند. این نکته را باید در نظر داشت که تحقیق نیازمند شفافیت و اجتناب از استتار حقیقت است و با نظرسنجی می توان به برخی نظرات مردم که به دلایلی ابراز نشده اند دست یافت و قبل از آنکه برخی مسائل در اثر ناآگاهی حکومت ها تبدیل به بحران شود جلوگیری کرد.
آنچه در پی می آید؛ نتایج 12 مورد نظرسنجی انجام شده از طریق سایت جدید سازمان پژوهش و برنامه ریزی است که از دی ماه 93 لغایت 20 فروردین ماه 95 به سفارش دفاتر مختلف سازمان انجام گرفته است.
در این نظرسنجی برای احتراز از خطر گرایش به مرکز، از مقیاس 4 درجه ای لیکرت استفاده شده است.
جدول سئوالات نظر سنجی
سایت جدید سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی
از آغاز تا 20 فروردین ماه 95 در یک نگاه
