«کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی» به همت مرتضی کریمی‌نیا و از سوی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی در قم منتشر شده است. مؤلف در این کتاب کوشیده است تا فهرست جامع، دقیق و همه‌جانبه‌ای از مطالعات قرآنی و تفسیری طی پنج قرن گذشته و در فاصله سال‌های ۱۵۰۰ تا ۲۰۱۲ میلادی در ۷ زبان اروپایی(انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیولی، ایتالیایی، هلندی و لاتینی) را ارائه دهد.
این اثر که نخستین و تنها کتاب‌شناسی جامع در این زمینه در سراسر جهان است، در قدم اول، راهنمایی است برای تمامی علاقه‌مندان و محققان مطالعات قرآنی و در درجه بعد، ابزاری پژوهشی برای عموم پژوهشگران دانشگاهی علاقه‌مند به مطالعات اسلامی در داخل و خارج کشور است.
محتوای این کتاب‌شناسی طی ۱۵ سال(از ۱۳۷۶ تا ۱۳۹۱) با پژوهش مستمر در منابع کتابخانه‌ای در مهمترین کتابخانه‌های سراسر جهان از جمله کتابخانه‌های ملی فرانسه(پاریس)، دانشگاه لایدن(هلند)، استرالیا(ملبورن)، ایتالیا(رم)، اسپانیا(مادرید) و بریتانیا(لندن)، دولتی آلمان(برلین)، دولتی آلمان(مونیخ)، مدرسه مطالعات شرقی و آفریقایی(دانشگاه لندن)، کنگره(واشینگتن)، دانشگاه مک‌گیل (مونترآل، کانادا)، دانشگاه برلین، دانشگاه مونیخ، دانشگاه گوته(فرانکفورت)، کتابخانه‌های ملی اندونزی، مالزی، هندوستان، پاکستان، ترکیه و برخی کتابخانه‌های داخل ایران گردآوری و تنظیم شده است که حاوی ۸ هزار و ۸۱۲ مدخل قرآنی و تفسیری همراه با ترجمه عناوین و نمایه تفصیلی به زبان فارسی است که در ۸۰۰ صفحه با فونت ریز و دو ستونه انتشار یافته است.
عنوان هر مقاله یا کتاب برای سهولت خواننده ایرانی، به زبان فارسی ترجمه شده و مشخصات کتاب‌شناختی کتاب‌هایی که چاپ‌های متعدد و با تجدیدنظر و اضافات داشته‌اند، و همچنین مشخصات کامل مقالاتی که گاه در زمان‌های مختلف در دو یا سه نشریه یا کتاب انتشار یافتهاند، ذیل مدخل واحد ذکر می‌شوند.
مشخصات کتاب‌شناختی کتابها و مقالاتی که به یکی از زبان‌های اسلامی(عربی، فارسی، اردو، ترکی، مالایی و اندونزیایی) ترجمه یا تلخیص شده‌اند، ذیل هر مأخذ در پانویس ذکر شده است. مشخصات کتاب‌شناختی کتابها و مقالاتی که از یکی از زبان‌های اسلامی(مانند عربی، فارسی و اردو) به این زبان‌های اروپایی ترجمه شده‌اند، ذیل هر مأخذ در پانویس ذکر شده است. مهمترین بخش کتاب نمایه‌های تفصیلی کتاب به زبان فارسی است. این نمایه‌ها عبارتند از: نمایه اَعلام، اماکن، آیات، سوره‌ها، مفاهیم و موضوعات، اصطلاحات تفسیر و علوم قرآنی، کتابها و مؤلفان. با مراجعه به این بخش کتاب، به سهولت می‌توان دریافت که درباره هر موضوع و یا مسئله قرآنی، کدام مقالات یا کتابها(به چه زبان و در کجا) انتشار یافتهاند.
پیش‌گفتار «اندرو ریپین» بر کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی
کتاب‌شناسی یعنی«فهرستی از مجموعه نوشته‌های مرتبط با موضوعی خاص». این تعریف درست است؛ اما کتاب‌شناسی امری بسیار فراتر از این هم هست. کتاب‌شناسی کمک می‌کند تا شاخه‌ای از علوم را تعریف کنیم، تاریخ آن رشته علمی را مستند، و سرفصل‌های بحث، و محققان آن رشته را مشخص کنیم. از همین رو، به گونه‌ای روشن نشان می‌دهد که حوزه‌های مختلف علائق علمی چگونه پدید می‌آیند و به مرور زمان کم‌رنگ می‌شوند. ساکتان و غایبان عرصه هر کتاب‌شناسی هم خود به صد زبان به ما می‌گویند که کدام حوزه از تحقیقات همچنان غریب افتاده و نیازمند توجه بیشتر است.
کتاب‌شناسی حاضر از مطالعات قرآنی اطلاعات زیادی در باب رشته مورد بحث، و البته، در زبان‌های اروپایی در اختیار ما می‌نهد. در پیش‌گفتار کوتاه خود بر این اثر، ذکر چند نکته را لازم می‌دانم. نخست آنکه محتوای این کتاب‌شناسی به قدری گسترده است که هیچ‌کس به تنهایی نمی‌تواند خود را در تمام مدخل‌های آن خبره و آگاه بداند. این امر هم نشان از پدیده عمومی انفجار اطلاعات ــ و دسترسی به این معلومات ــ در روزگار معاصر دارد و هم رشد حیرت‌انگیز توجهات و علائق به پژوهش‌های علمی درباب قرآن در دهه‌های اخیر را حکایت می‌کند. تنوّع موضوعاتی که در این کتاب‌شناسی گرد آمده نیز چشمگیر است: موضوعات و مباحثی چون مصاحف و نسخه‌های کهن قرآنی، تفاسیر قرآن و تفسیرپژوهی، مطالعات متنی یا متن‌پژوهی قرآنی، مطالعات موضوعی و محتوایی در مضامین قرآن، مطالعات تاریخی، جوانب مناسکی و شعائر قرآن و هلم جرّا. لذا به سهولت می‌توان سیر پیدایش هریک از مباحث و موضوعات جزیی در مطالعات قرآنی را چنان دنبال کرد که به انسجام بیشتر موضوعات بیانجامد.
ناگفته نگذاریم نام مؤلفانی که تلاش علمی‌شان درباب مطالعات قرآنی در این کتاب‌شناسی منعکس شده، خود از تنوع و گستره خاصی برخوردار است. با لحاظ اینکه این آثار همگی در زبان‌های اروپایی‌اند، این امر درخور توجه است که این مؤلفان به تمام نقاط جغرافیایی در سراسر عالم و در دنیای آکادمیک تعلق دارند. اگر تنها بر پایه همین نام‌ها بخواهیم قضاوت کنیم، دشوار می‌توان ادعا کرد که تحقیق در این حوزه، ملک طلقِ فرهنگ خاص، یا از آنِ زبان، قومیت، جنس، دین یا مذهب خاصی باشد. این خود از اموری چند حکایت می‌کند. نخست آنکه نشان می‌دهد قرآن کریم واقعاً به مرکز ادبیات جهانی ورود یافته و با روش‌ها، رهیافت‌ها و پیش‌فرض‌های مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
دیگر آنکه این امر پیامی امیدبخش برای آینده ما به همراه دارد. وقتی قرار است به بررسی نگاشته‌های قرآنی فراهم آمده در خارج از محیط‌های اسلامی بپردازیم، من غالباً صدای بی‌اعتمادی می‌شنوم. ناگفته پیداست که در این کتاب‌شناسی به معدود مدخل‌هایی برمی‌خوریم که هیچ عالم یا محقق خوش‌نامی ــ در غرب یا شرق ــ مایل نیست بدان‌ها استناد علمی کند، مگر صرفاً از آن رو که بگوید فلان اثر هم در تاریخ مطالعات قرآنی به رشته تحریر درآمده است. وجود تعصّب یا انگیزه‌های مشکوک در قلم و نگارش برخی نویسندگان را نباید انکار کرد و همگان باید در شناسایی این امور هوشیار باشیم (و به دانشجویانمان بیاموزیم چگونه به ارزیابی نقادانه در منابع خود بپردازند). با تمام این احوال، کتاب‌شناسی‌ای چون اثر حاضر یک امر را نیک به ما نشان می‌دهد: گفتگو و مباحثه فعالانه در فضای علمی و پژوهشی مطالعات قرآنی که در چارگوشه عالَم نضج گرفته است. به اعتقاد من، این امر نشانه‌ای مثبت است که باید به تکامل بیشتر در روند مطالعات علمی و محققانه در باب قرآن و جهان قرآن بینجامد.
در پایان، نباید از یاد بریم که کتاب‌شناسی علی‌الاصول ابزار تحقیق و پژوهش، یا چونان چراغ راه است تا حاصل تحقیقات دیگر عالمان را به ما بنُمایاند. در اهمیت این امر نباید اغراق کرد. پژوهش علمی باید چونان گفتگو صورت پذیرد: با هروله در میان ذهن پژوهشگر و جامعه علمی و پژوهشی. تنها در چنین فضا و با این روش، پژوهش علمی پیش می‌رود. هم از این رو و تنها به مدد این شیوه می‌توان دریافت چرا برخی پرسش‌ها در مقطعی خاص از تاریخ علم، به نقاط اصلی بحث و مجادلات علمی تبدیل شده و برخی دیگر نشده‌اند، و اساساً چرا سؤالات تحقیق در فلان حوزه علم این گونه‌اند و نه آن‌گونه. هر پژوهش علمی، اگر قرار است مفید و مهم و تأثیرگذار باشد، لاجرم باید پیوندی تقریری و تصدیقی با آثار پیشینیان در همان موضوع داشته باشد. از همین رو، من کتاب‌شناسی حاضر را ابزاری ضروری و بی‌جایگزین می‌شمارم و معتقدم تمامی محققان قرآنی در سراسر جهان، سپاس‌گزاری خود را حقاً به مرتضی کریمی‌نیا مدیونند که با تلاش خود چنین منبع بسیار گران‌بهایی فراهم آورده است.
«اَندرو ریپین،دانشگاه ویکتوریا، کانادا».
در ادامه یادداشت قرآن‌پژوه بنام، استاد بهاءالدین خرمشاهی را درباره این اثر گران‌سنگ، پیش‌روی مخاطبان مشتاق قرار می‌دهیم.
راهنمای مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی(بهاءالدین خرمشاهی)
اخیراً مرجع ماندگار مهمی برای قرآن‌پژوهی و در عین حال نشان‌دهندۀ آثار قرآن‌پژوهانه در زبان‌های اروپایی، به کوشش چندین سالۀ یکی از برجسته‌ترین قرآن‌پژوهان عصر جدید، استاد مرتضی کریمی‌نیا، از سوی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی در قم(مرکز ترجمه قرآن مجید به زبان‌های خارجی) در نزدیک به ۸۰۰ صفحه، در قطع وزیری - متن دو ستونی - انتشار یافته است.
روان استاد ما مرحوم دکتر سید جعفر شهیدی شاد باد که در مجلسی، وقتی دکتر نصرالله پورجوادی، مدیر مرکز نشر دانشگاهی گفت: امروزه دانستن زبان انگلیسی حتی برای مطالعات قرآنی، ضرورت و فایده دارد، با مهر و ادب و در عین حال با قاطعیت گفتند شما مبالغه می‌کنید. بنده سخن دکتر پورجوادی را تأیید کردم و گفتم به هیچ‌وجه نمی‌توان از حاصل پژوهش‌های قرآنی اسلام‌شناسان و قرآن‌شناسان خارجی که عده‌ای از آنها هم مسلمان شده‌اند، بی‌خبر بود یا استفاده نکرد و اکنون با ملاحظۀ این مرجع ماندنی و خواندنی باید گفت: «جمال چهرۀ تو حجت موجه ماست»
نام این اثر کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی است که خود نیاز به توضیح دارد. کتاب‌شناسی‌ها نوع خاص و مهمی از کتاب‌های مرجع است که در فرهنگ ما سابقۀ بیش از هزارساله دارد. اگر فقط یک مثال بزنیم، فهرست ابن‌ندیم از قرن چهارم هجری به زبان عربی است که اخیراً هم به فارسی ترجمه شده است. این کتاب‌شناسی هزارساله و بیشتر، هم موضوعات علمی و پژوهشی را معرفی کرده است، هم رجال یا علمای آن رشته‌ها را و هم مهمترین آثار در آن، یعنی در هر زمینه‌ای که موضوعی را مطرح ساخته است.
برای جوانترها عرض می‌کنم، مرجع از ریشه رجوع است؛ یعنی اثر یا کتاب کثیرالرجوع یا کثیرالمراجعه که برای خواندن سراسری نیست. ساده‌ترین مرجعی که بیش از نود درصد مردم دارند، دفتر تلفن است؛ چه به صورت ذخیره شده در تلفن همراه یا کامپیوتر همراه/ شخصی/ لوحک(tablet). دیگر فرهنگ‌های لغت است که آن هم در تمدن اسلامی ما سابقۀ بیش از هزارساله دارد. از جمله کتاب العین خلیل‌بن‌احمد یا دانشنامه‌ها.
کتاب‌شناسی قرآنی با کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی کمابیش فرق دارد. کتاب‌شناسی قرآنی ممکن است موضوعی و تک‌موضوعی باشد. فیالمثل کتاب‌شناسی هر یک از علوم قرآنی یا کتاب‌شناسی ترجمه‌های قرآنی. این هم می‌تواند به یک زبان باشد. فیالمثل کتاب‌شناسی ترجمه‌های فارسی که اتفاقاً یک نمونه یا بلکه دو نمونه و در واقع سه نمونه به فارسی از آن داریم: ۱. فهرستگان نسخه‌های خطی، ترجمه‌های فارسی قرآن؛ تدوین جناب علی صدرایی خویی با بالغ بر حدود ۹۰۰ عنوان چاپ شده از سوی موسسه ترجمان وحی. ۲. فهرست قرآن‌های مترجم (یا عنوانی شبیه به این) تألیف استاد محمد آصف فکرت، چاپ انتشارات آستان قدس رضوی که بیش از ۳۰۰ عنوان ترجمه فارسی را معرفی کرده است. ۳. که تنها فارسی نیست، کتاب‌شناسی جهانی ترجمه‌ها و تفسیرهای چاپی قرآن مجید به شصت و پنج زبان (۱۵۱۵ - ۱۹۸۰م) تألیف عصمت بینارق و خالد ارن، ترجمه و نگارش محمد آصف فکرت. چاپ مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
باید گفت گاهی بعضی از کتاب‌های مرجع به جای کتاب‌شناسی از کلمه«فهرست» استفاده کرده‌اند. این‌ها مصداقاً شبیه‌اند. همچنین به جای کتاب‌شناسی گاهی از کلمه کتاب‌نامه استفاده شده که نمونه اعلای آن کتاب‌نامه بزرگ قرآن کریم، تألیف روان‌شاد محمدحسن بکایی است که در حدود بیست جلد از آن از سوی دانشگاه امام صادق منتشر شده و پس از درگذشت مؤلف آن در حدود یک دهه پیش، ناتمام مانده است. کلمه کتاب‌شناسی و کتاب‌نامه مطلقاً برابرند و معادل فرنگی آنها بیبلیوگرافی است. آنچه بین آنها در مواردی فرق می‌گذارد، موضوع یا موضوعات آن‌هاست. فیالمثل کتاب‌نامه مرحوم حجت‌الاسلام بکایی همه آثار قرآن‌پژوهانه را به زبان عربی و فارسی در بردارد؛ اعم از چاپی و خطی، اما نه به زبان‌های اروپایی. شاید بتوان گفت این کتاب‌نامه و کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی تدوین جناب کریمی‌نیا مکمل همند و شاید هیچ مدخل(entry) مشترک نداشته باشند.
درباره کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی
درباره این مرجع ارزشمند قرآن‌پژوهانه جهانی که بیش از یک دهه و نیم کار مستمر صرف آن شده، کمابیش تاکنون سخن گفته‌ایم. اینک به آنچه ناگفته مانده می‌پردازیم.
انصاف علمی و اخلاق حکم می‌کند که یادآور شوم، شخصیت والای دیگری به نام دکتر رامین خانبگی هم کتاب‌نامه‌ای از مطالعات قرآنی در بیش از بیست زبان اروپایی تدوین کرده‌اند که نظر به مفصل بودن آن، فقط روایت الکترونیکی آن را به صورت سی دی انتشار داده‌اند. بنده در یادداشتی در زمینه معرفی و برشماری وجوه اهمیت آن نوشته‌ام که نمی‌دانم آیا در آغاز یا انجام آن درج شده یا نه. به همین شیوه از کار سترگ استاد کریمی‌نیا که آن موقع‌ها در حدود یک سال پیش یا پیشتر که هنوز منتشر نشده بود، به نیکی، ولو به اختصار یاد کرده‌ام. بی‌شک این دو مرجع ارزشمند مشترکاتی دارند. نیز هر یک ممیز است و امتیازاتی خاص خود.
جناب کریمی‌نیا در مقدمه نسبتا کوتاه سه صفحه‌ای، ولی پربار و پراطلاع خود، محتویات عمده و دامنه اصلی‌ترین موضوعات و مفاهیم را با ایجازی که در نوشته‌های ایشان معهود است، به روشنی معرفی کرده‌اند.
«... از زبان‌های اسلامی چون عربی، ترکی، فارسی، اردو و مالایی و اندونزیایی که بگذریم، بخش مهمی از منابع قدیم و جدید در زبان‌های اروپایی انتشار یافتهاند... کتاب‌شناسی حاضر فهرست تفصیلی کتب و مقالات قرآنی انتشار یافته به یکی از زبان‌های اروپایی(انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیولی، ایتالیایی، هلندی و لاتینی) را طی پنج قرن گذشته و در فاصله سال‌های ۱۵۰۰ تا ۲۰۱۲ میلادی ارائه می‌دهد. به جز ترجمه‌های قرآن در زبان‌های اروپایی که خود کتاب‌شناسی مستقلی می‌طلبد، در این اثر، کتابها و مقالات مرتبط با یکی از موضوعات زیر فهرست می‌شوند: کلیات و کتاب‌شناسی، علوم قرآنی (با تمامی شاخه‌ها)، تاریخ قرآن، رسم الخط و مخطوطات قرآنی، تفاسیر، تفسیرپژوهی، مفسران و تاریخ تفسیر، ترجمه‌پژوهی و مترجمان قرآن، واژگان قرآن، (زبان و سبک قرآن، و پژوهش‌های زبان‌شناختی و بلاغی قرآنی)، آیه پژوهی، سوره پژوهی(مصاحف کهن، قرائات و اختلاف قرائات و قرائت‌های هفتگانه و بیشتر و شناسایی قایان و مقریان) اعلام قرآن(اعم از تاریخی و جغرافیایی، همچنین قصص قرآن و قصه‌پژوهی، مقایسه بین قرآن و کتاب مقدس(عهدین) و کتاب‌های مقدس، مباحث جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن، مفاهیم قرآن، قرآن‌پژوهان جهان، قرآن و چالش‌های عصر جدید(به ویژه بررسی وحی و چگونگی وحیانیت قرآن، تحریف ناپذیری)، پژوهش‌های موضوعی در قرآن(نیز بررسی و شناسایی مصاحف کهن) و نقد و بررسی آثار قرآنی غربیان(و ده‌ها موضوع و سرعنوان دیگر). به دلایل مختلف و از جمله جلوگیری از حجیم شدن بی‌دلیل اثر حاضر، در این کتاب‌شناسی، ترجمه‌های قرآن در زبان‌های اروپایی اشاره نشده است. تنها استثنا ترجمه‌هایی از قرآن‌اند که حاوی تفسیر قرآن یا واجد ویژگی مهمی در تاریخ قرآن‌پژوهی غربیان باشند؛ از قبیل ترجمۀ آلمانی رودی پارت، ترجمۀ انگلیسی ریچارد بل و ترجمه فرانسوی رژی بلاشر. به جز این، ترجمه‌های تفسیری(مشروح) تفاسیر قرآن در زبان‌های اروپایی و ترجمه تفاسیر اسلامی به این زبان‌ها، در کتاب‌شناسی حاضر آمده‌اند». (صفحه اول مقدمه)
چند ویژگی ساختاری
۱)در همه زبان‌های هفتگانه، حروف تعریف و برخی حروف اضافه در اول اسامی مؤلفان و عنوان کتابها و مقالات موردنظر قرار نگرفته‌اند.
۲)در سراسر کتاب؛ یعنی بدنه اصلی این کتاب‌شناسی، هر مدخلی به ترتیب الفبایی نام پدیدآورنده در ضبط فرنگی و اصلی، تنظیم شده است.
۳)این اثر دربردارنده ۸۸۱۲ کتاب و مقاله است.
۴)سال تولد و احیاناً درگذشت هر مؤلف تا آنجا که در منابع گوناگون یافت شده، جلوی نام آنها آمده است.
۵)برای هر کتاب/ مقاله غالباً این عناصر یاد شده است:
نام کامل و مشهور مولف، عنوان، نام مترجم(در صورت ترجمه‌ای بودن اثر)، نام نشریه(برای مقاله‌ها) یعنی مشخصات کامل آن، نام ناشر، سال نشر و تعداد صفحات و احتمالاً عناصر لازم دیگر آمده است.
۶)و یک عنصر مهم آنکه همواره ترجمه فارسی عنوان بعد از ذکر عناصر پیشین آمده است.
۷)در سراسر کتاب مجموعاً ۷۲۶ پانویس با شماره‌گذاری سراسری، آمده که عمدتاً مشخصات ترجمه فارسی یا عربی مقاله(و احیاناً کتابی) را یاد می‌کند.
نمایه جامع
چنان که اشاره شد در جهت افزایش فایده کتاب برای مخاطبان فارسی زبان نمایه( فهرست عام) به زبان فارسی با عنوان «نمایه اعلام، اماکن، کتابها و موضوعات از ص ۱۱ تا ۹۹ این مرجع تنظیم و به شیوه دو ستونی با حروف ریز مناسب، درج شده است. راستی را باید بگویم که بنده کتاب‌دار و مرجع‌نگار و مرجع‌پژوه به ندرت فهرستی چنین جواب‌گو و ریزبافت و درست و درمان دیده‌ام. بیان یک نکته فنی مهم، ارزشمندی و پاسخ‌گویی این نمایه عام را نشان می‌دهد: ذیل چاپ قرآن، به درستی زیر عنوان‌های راهنما آمده است، برای مثال«چاپ سنگی در جهان اسلام» در شبه قاره هند، در اروپا، در مالزی قرن نوزدهم، روسیه در قرن هجدهم، زوریخ، قرآن ونیز، هامبورگ(چاپ مشهور و مهم) گوستاو فلوگل، مارتین لوتر، مجمع ملک فهد لطباعة القرآن، با هشت - ده زیر عنوان یا عنوان فرعی دیگر و البته با ذکر صفحات مربوط به هر یک که ارجاع به متن کتاب می‌دهد، یک مائده آسمانی یا به قول سعدی «خلوت بی‌مدعی، سفره بی‌انتظار» برای پژوهندگان فراهم کرده است.
چنان که عنایت داشته‌اید، عنوان‌های فرعی در برابر هر مدخلی از این نمایه آن را بسیار گویا و روشن و روشن‌گر و زودیاب ساخته است. حال آنکه اگر مؤلفی احساس مسئولیت نکند یا از شیوه درست فهرست عام خبر نداشته باشد، در برابر مدخل‌ها و از جمله همین«چاپ قرآن»، حدود پنجاه فقره عدد به شیوه برف‌انبار و مکانیکی درج می‌کند و طبعاً مراجعه‌کننده‌ای که فیالمثل نیاز به اطلاعات و احتمالاً مقاله یا مقاله‌هایی درباره یکی از زیرعنوان‌ها مثلاً قرآن طبع فلوگل یا مجمع چاپ قرآن در مدینه دارد، باید همه پنجاه فقره جلوی چاپ قرآن را یک به یک، در متن کتاب جستجو کند.
سخن آخر و یک پیشنهاد
چنان که اشاره شد، این نمایه خوش‌ساخت و زودیاب و جواب‌گو، به زبان فارسی و برای فارسی زبانان است. خواننده/ پژوهنده‌ای که زبان فارسی نداند، طبعاً فقط می‌تواند از متن کتاب بهره ببرد، آن هم به شرط دانستن نام مؤلف هر اثر. برای آنکه این کتاب‌شناسی جهانی از اینکه هست جهانی‌تر شود، خوب است یک گزیده حدود بیست و چه بهتر که سی صفحه‌ای به انگلیسی برای مخاطبان جهانی و غیرفارسی‌زبان، به مبنای همین فهرست فارسی، در چاپ‌های آینده تدوین شود.
واقعاً کوشش پانزده سالۀ استاد کریمی‌نیا به درست‌ترین و دقیق‌ترین وجهی به بار نشسته است که یادآور این عبارت تابناک قرآنی است: توتی اُکُلها کلَّ حینٍ(ابراهیم: ۲۵). خداش در همه حال از بلا نگه دارد. (منبع: مجله آینه پژوهش، شماره ۱۴۰با جابجایی)
به گزارش ایکنا، کتاب بسیار ارزشمند کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی، با قرار دادن امکان تتبّع ژرف و مبسوط پیش‌روی قرآن‌پژوهان ایرانی، ظرفیت عظیمی برای اندیشیدن در باب نکات نغز نوین در حوزه قرآن‌شناسی را فراچنگ مخاطب مشتاق قرار می‌دهد.
دریای بس کرانه ناپدید قرآن‌شناسی، محتاج جهش و پویش نوینی است. پی‌جویی، وارسی، و کاوش فراگستر در پژوهش‌ها و تحقیقات اندیشه‌ورزان دیگر ملل، این امکان را به پژوهشگر می‌دهد تا از بلندای بهتری بر ساحت دل‌مشغولی خود نظر افکند، زوایای مستتر و مسطور عرصه پژوهش در مضمون مورد بررسی که به علو همت دانش‌وران دیگر کشف و ثبت گردیده است را بخوبی بنگرد و با پختگی و قوام مضاعف، به مراد خویش که همانا سرنهادن بر آستان کلام‌الله مجید است، نائل شود.
ارسال نظر