ارسال نظر

پروپزال «تدوین و اعتبار بخشی الگوی اجرای برنامه‌ی درسی در نظام آموزش و پرورش کشور» در شورای پژوهشی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مورد بررسی قرار گرفت.

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، شورای پژوهشی سازمان با حضور رئیس سازمان و دیگر اعضای درون و برون سازمانی صبح امروز چهارشنبه 10 آذرماه برگزار شد.

در ابتدای جلسه‌ دکتر حسن ملکی، بر لزوم توجه به پیگیری پس از تصویب طرح‌ها تأکید کرد و گفت: پیگیری پس از تصویب طرح‌، امر مهمی است که باید در مرکز توجه قرار گیرد زیرا تجربه نشان داده که وقتی طرحی مصوب می‌شود، چنانچه پیگیری انجام نگیرد، دچار توقف شده و یا درست اجرا نمی‌شود لذا از همکاران تقاضا دارم که پیگیری‌های لازم را پس از شورا مد نظر قرار دهند و این کار را با جدیت هر چه تمام‌تر دنبال کنند. در این راستا و پس از مصوب شدن طرح، ناظر نیز باید مشخص شود و طبق روالی که در تحقیقات وجود دارد، کار باید به سمت جلو حرکت کند تا محقق شود.

او افزود: ما در آستانه‌ی هفته‌ی پژوهش قرار داریم و بناست که اقداماتی را داشته باشیم لذا لازم است گزارشی از کارهای انجام شده ارائه شود زیرا کلیه‌ی کارهای پژوهشی سازمان باید در این شورا مدیریت و بازنگری شود.

در ادامه‌ خانم دکتر فرهوش به ارائه‌ی گزارشی از روند اقدامات مربوط به هفته‌ی پژوهش پرداخت و توضیحاتی برای حاضران ارائه شد.
او در بخش پایانی گزارش، گفت: در این راستا سه نوع پژوهش مشخص شده و کارهای مصوب شده نیز در دست انجام است.

در بخش اجرا نیازمند تلاش‌های جدی‌تری هستیم

در ادامه دکتر محمدحسین حسینی، مدیرکل مقطع دبستان وزارت آموزش و پرورش به ارائه‌ی پروپزالی درباره‌ی موضوع «تدوین و اعتباربخشی الگوی اجرای برنامه‌ی درسی در نظام آموزش و پرورش کشور» پرداخت و گفت: همان‌طور که می‌دانید نظام برنامه‌ی درسی از سه گام اصلی طراحی و تدوین، اجرا و ارزشیابی تشکیل می‌شود که هر کدام از این گام‌ها مکمل یکدیگر هستند لذا هر کدام از قدم‌ها، غیرقابل حذف به‌شمار می‌رود.

او افزود: تجربه‌ی کاری من در حوزه‌ی پژوهش و اجرا، نشان می‌دهد که ما از این سه گام، معمولاً اجرا را، آن‌گونه که باید مد نظر قرار نمی‌دهیم زیرا عمده‌ی توان و تلاش ما، بر حوزه‌ی طراحی متمرکز می‌شود. بر همین مبنا نیز برنامه‌ها به شکلی قوی طراحی می‌شوند اما در مراحل بعدی کارها طبق روال پیش نمی‌رود زیرا اغلب افراد فکر می‌کنند که قوت طرح، اجرای آن را تضمین می‌کند، در حالی‌که این‌گونه نیست و ما در اجرا نیازمند تلاش‌های جدی‌تری هستیم.

مدیرکل مقطع دبستان وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: اینکه بین حقیقت و واقعیت نظام برنامه‌ی درسی فاصله وجود دارد و ما به اجرا کمتر توجه می‌کنیم دارای دلایل مختلفی است و یکی از دلایل، این است که چارچوب روشنی برای اجرا نداریم و در این میان ابعاد و ارکان و عناصر اجرا، به‌درستی و دقیق، مد نظر قرار نمی‌گیرد.

ضرورت داشتن یک الگوی مناسب در اجرا

حسینی داشتن یک الگوی مناسب در اجرا را ضروری خواند و اظهار کرد: در پژوهش‌های بین‌المللی و برای اجرا الگوهای مختلفی ارائه شده است اما معمولاً این الگوها دارای یک نقطه‌ی ضعف بسیار مهمی هستند و هر کدام از یک زاویه دیدی خاص به پدیده نگاه می‌کنند. همین امر نیز، نشان می‌دهد که اجرا بسیار پیچیده است و ما باید علاوه بر زاویه‌ی دید دست‌اندرکاران، به الگوهای موجود نیز توجه کنیم تا یک کار موفق داشته باشیم. در این راستا بدیهی است که در نظر گرفتن یک الگوی مناسب با بنیان‌های نظری خوب و دست‌اندرکاران قوی، ضمن توجه به نظرات و دیدگاه‌ها باید مد نظر قرار گیرد.

او در ادامه گفت: یک اجرای موفق حتی می‌تواند کاستی‌های طراحی را نیز پوشش دهد و نظام درسی موفقی را ایجاد کند لذا اگر ما برای نظام درسی یک الگو و چارچوب نداشته باشیم، شکست کاملاً قابل پیش‌بینی خواهد بود.

مدیرکل مقطع دبستان وزارت آموزش و پرورش تأکید کرد: بدیهی است که فقدان الگو سبب می‌شود که بسیاری از ابعاد، دست‌اندرکاران، عوامل اثرگذار، مراحل و تعاملات آن به‌ویژه در لایه‌های زیرین، نادیده گرفته شود و در نهایت اقدامات سطحی و زود گذر مد نظر قرار گیرد.

او در ادامه تمامی مراحل و ابعاد موضوع مد نظر را در پژوهش پیش رو توضیح داد و برای حاضران ارائه کرد. در بخش دوم جلسه حاضران به نقد و بررسی پژوهش ارائه شده پرداختند و ابعاد مختلف این ارائه بررسی شد.

بررسی «تدوین و اعتباربخشی الگوی اجرای برنامه‌ی درسی در نظام آموزش و پرورش کشور»

دکتر معصومه نجفی پازوکی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی آموزش عمومی و متوسطه‌ی نظری، موضوع این پژوهش را مهم و ضروری دانست و در این‌باره گفت: این پژوهش بسیار مهم است زیرا ما اغلب شاهد هستیم که در قسمت اجرا، گاهی ده درصد از طرح مد نظر قرار می‌گیرد و عملاً در مرحله‌ی اجرا، بخش مهمی از طراحی نادیده گرفته می‌شود، اما سؤال اصلی این است که آیا الگو می‌تواند مسئله‌ی اجرا را حل کند؟

در ادامه عبدالله اسدی، مشاور رئیس سازمان پژوهش به طرح چند سؤال پرداخت و گفت: شاید عنوان و اجرای برنامه‌ی درسی اندکی با نگاه عام دیده شده است و ابعاد مختلف مد نظر قرار گرفته نشده است بنابراین لازم است که کار را گسترده‌تر مد نظر قرار دهیم و مشاهده کنیم.

او افزود: در این مسیر ما نیاز به معرفی برخی از مبانی و مبادی داریم. به‌عنوان مثال اگر رویکرد کلی تمرکزگرایی است، باید الگوی اجرا نیز متفاوت باشد لذا ما باید بگوییم که مبتنی بر چه چیزی پیش می‌رویم.

دکتر حسین قاسم پور، عضو هیأت علمی گروه علوم انسانی سازمان نیز این پژوهش را دارای موضوع بسیار مهم و کلیدی خواند و گفت: عنوان طرح نشان می‌دهد که کار بیشتر از جنس سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری است لذا باید مشخص شود که اجرا در کدامین نظام آموزشی مطرح شده است؟

او افزود: سازمان پژوهش به نیکی و خوبی برنامه‌ها را طراحی می‌کند و حتی اجرا را نیز، پیش‌بینی می‌کند اما در اغلب موارد سازمان‌های متولی به این الگوها وفادار نمی‌مانند و نتیجه چیزی می‌شود که شاهد آن هستیم لذا باید مشخص کنیم که اساساً چه نگاهی را باید در این عرصه دنبال کرد.

عضو هیأت علمی گروه علوم انسانی سازمان خاطر نشان کرد: در این راستا باید بدانیم که مراد از اجرا کدام بخش است و آیا آموزش نیروی انسانی، پشتیبانی از برنامه‌ی درسی یا ... به‌عنوان اجرا مد نظر قرار گرفته است لذا باید دقیقاً مشخص شود که کدام بخش مورد نظر قرار گرفته تا بتوانیم به آسیب‌شناسی دقیق دست پیدا کنیم.

افشار بهمنی، مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش نیز در ادامه‌ی جلسه، گفت: طرح ارائه شده، نشان می‌دهد که بر اساس تجارب زیسته‌ی آقای دکتر حسینی در بخش پژوهشی و اجرایی به‌دست آمده است و قابل تحسین است.

او افزود: لازم به ذکر است که ماهیت هر کدام از دوره‌های تحصیلی ما کاملاً مشخص است البته شاید این امر، در اسناد بالادستی کاملاً شفاف نشده است اما اقتضائات برنامه‌ها کاملاً معین است و در این الگویی که احصاء خواهد شد، قطعاً باید این بخش نیز، مشخص شود تا بتوانیم بعدها در استفاده از آن بهره‌مند شویم و طرح پاسخگوی تمام بخش‌ها باشد.

دکتر حسن مظاهری دبیر شورای هماهنگی علمی سازمان نیز در این جلسه، بیان کرد: به‌نظر می‌رسد که مرز بین اشاعه‌ی برنامه‌ی درسی و اجرا در این پژوهش چندان مشخص نیست. این در حالی است که اگر ما به خود برنامه‌ی درسی، تحت عنوان یک سند درسی یا نقشه‌ی راه یادگیری مراجعه کنیم، متوجه خواهیم شد که بسیاری از این موارد به‌عنوان الگوی اجرا، در آن آمده است و چند دهه گذشته که سازمان پژوهش کارها را به اجرا رسانده، خلاء چندانی در این عرصه دیده نمی‌شود و به جز بحث بین هماهنگی بخش‌های مختلف که باید برای اجرای بخش‌ها کار کنند، عملاً خلاء الگو نیست.

او افزود: طراحی این الگو نظیر سایر کارها، به یک پژوهش صرف نیاز ندارد و نگاه به سؤالات اولیه کاملاً نشان می‌دهد که موارد نامشخص و پنهان در این بخش وجود ندارد که طی یک پژوهش بلندمدت به آن دست پیدا کنیم لذا شاید بتوان، با یک مطالعه مروری به نیازهای این بخش دست پیدا کنیم اما در این راستا فراتحلیلی که نیاز داریم، باید انجام شود تا بتوانیم آن را تبدیل به پیش‌نویس الگو کنیم.

طرح اجرایی باید بومی و خلاقانه باشد

دکتر حسن ملکی نیز در بخش پایانی جلسه بیان کرد: به‌عنوان دانش آموخته‌ی حوزه‌ی برنامه‌ی درسی جای این الگو را در بدنه‌ی کار، کاملاً خالی می‌بینم و ضرورت این امر را احساس می‌کنم. همان‌طور که می‌دانید، ما در دوره‌ی دکتری، الگوهای اجرا را تدریس می‌کنیم اما مسئله اینجاست که این الگوها، در این عالم چندان قابل اجرا نیستند و شاید برای تدریس مطلوب نباشد لذا ما برای اجرا، نیازمند تغییراتی هستیم. در این راستا لازم است  به عالم واقعیت کنونی کشور توجه کنیم که البته با اصلاح پژوهش انجام شده میسر است.

او ادامه داد: الگوی اجرا باید مقید به قیودی شده و در نقاطی دچار تغییر شود. نکته‌ی اول این است که ما به‌سوی کاهش تمرکز باید حرکت کنیم کما اینکه امروز نیز کارهایی در دست انجام است و الگوی چند تألیفی و مواردی از این دست، در راستای همین امر انجام شده است البته منظور ما تمرکز زدایی نیست بلکه کاهش تمرکز است.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: به هر حال نظام ما ایدئولوژیک است لذا ما نمی‌توانیم غیرمتمرکز باشیم اما نباید متمرکز غیرمنعطف نیز باشیم لذا باید واقعیت‌ها را ببینیم و بدانیم که الگوی اجرا باید این مبحث را مد نظر قرار دهد که اگر ما بخواهیم در یک فضای کاهش تمرکز برنامه‌ها را اجرا کنیم، الگو باید چه مختصاتی داشته باشد؟

دکتر ملکی بیان کرد: نکته‌ی دوم دوره‌ی تحصیلی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا نوع دوره و تفاوت‌های موجود در آن باید مد نظر قرار گیرد. ضمن اینکه نوع برنامه‌ی درسی نیز، باید در این پژوهش مد نظر قرار گیرد زیرا این بخش از جمله اقدامات در دست انجام است و ما به سمت آن در حرکت هستیم. ما در دوران پساکرونا باید برنامه‌ی درسی ترکیبی را جایگزین کنیم زیرا در غیر این‌صورت وضع کنونی کارگشا نخواهد بود. در این راستا، کاری نیز در دفتر تألیف انجام شده که خوشبختانه این ظرفیت را دارد که با اجرای مداخلات به برنامه‌ی درسی ترکیبی تبدیل شود و در آن ترکیبی از دو سبک تدریس و آموزش را به مرحله‌ی اجرا بگذاریم.

او ادامه داد: در این راستا باید بدانیم که اگر برنامه‌ی درسی ترکیبی وارد این بخش شود، پژوهش باید دچار چه تغییراتی شود؟ نکته‌ی دیگر این است که وقتی از اجرا حرف می‌زنیم، بحث اجرای آزمایشی و اجرای قطعی و سراسری در سطح ملی باید مشخص شود و ما باید بدانیم که این الگو متعلق به کدامیک از اجراهاست؟ در این راستا، به‌نظر من جای الگوی اجرا در نظام آموزشی ما خالی است.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد و گفت: در الگو می‌توان سه بخش را به‌صورت اعتباری از یکدیگر تفکیک کرد و برای آن فکر کرد. این سه بخش شامل مقدمه، متن اجرا و نتایج اجراست لذا اشاعه در مقدمه و اجرا معنا پیدا می‌‌کند. بدیهی است که اشاعه در بخش مقدمه است اما در بخش اجرایی معنا پیدا می‌کند و چه بسا بتوان با این فرمول به ماجرا نگاه کرد.

دکتر ملکی تصریح کرد: یکی از مباحث مهم این است که ما برای معرفی هر الگویی و در هر شرایطی ابتدا باید مؤلفه‌های الگو را معرفی کنیم. در ادامه نیز، ما باید روی تک تک مؤلفه‌ها کار کنیم و داده‌ها و اطلاعات را به‌دست آوریم تا با ترکیب این داده‌ها به الگو دست پیدا کنیم. حال سؤالی که مطرح می‌شود، این است که برای الگوی اجرا، آیا ما قصد داریم که مؤلفه‌ها را کشف کنیم سپس الگو ارائه دهیم یا در این مسیر، مؤلفه‌های معتبر جهانی را نیز مد نظر قرار خواهیم داد و مصادیق آن را در جامعه‌ی کنونی جستجو خواهیم کرد؟ به‌نظر من باید برای الگوی پیش رو هر دو مورد مد نظر قرار گیرد. به این معنا که هم مؤلفه‌‌های بومی را کشف کنیم و هم با استفاده از مؤلفه‌های جهانی به‌دنبال مصادیق آن در درون جامعه حرکت کنیم.

او خاطر نشان کرد: امروز در دنیا مسأله‌ی خانواده، در بدنه‌ی نظام تربیتی نیست اما، ما خانواده را در نظام تربیتی، درون متن تعریف می‌کنیم و این یکی از عناصر برنامه‌ی درسی است لذا این نگاه را باید برای الگوی اجرا نیز داشته باشیم. در این راستا نباید از الگوهای جهانی غفلت کنیم اما قطعاً مؤلفه‌هایی نیز در درون وجود دارد که باید پیدا شود لذا در این راستا نیازمند ابداع، خلاقیت و نوآوری هستیم.

دکتر ملکی پس از ارائه‌ی توضیحات دکتر حسینی به مباحث مطرح شده، گفت: بدیهی است که طرح پیش رو باید دارای چند ویژگی باشد. در این راستا طرح باید دارای نگاه بومی محسوس باشد. اکتشافی بودن طرح نیز به معنای این است که مؤلفه‌ها و اجزای الگوی برنامه‌ی درسی، باید از دل واقعیت‌ها و مصاحبه‌ها، به‌دست آورده شود.

او افزود: نکته‌ی سوم جامعیت داشتن الگو است زیرا ما یک الگوی مادر را برای سازمان پژوهش مد نظر داریم. واقع‌بینانه بودن نکته‌ی دیگری است که در کنار شفافیت و علمی بودن باید مد نظر قرار گیرد. در این راستا و پس از لحاظ شدن اصلاحات مطرح شده، انشاءالله در جلسه‌ی آینده این پژوهش مجدداً مورد بررسی قرار خواهد گرفت و تیم مناسبی نیز همراه با ناظر برای اجرای آن تعیین خواهد شد.

انتهای پیام