ارسال نظر

 اسلام به عنوان آیینی جاودانه وآسمانی که حاوی دستوراتی سعادت بخش برای بشر است نهاد خانواده را پایدار ، عاطفی و پاک ترسیم کرده است.

مهم تر از «تشکیل خانواده »  داشتن  خانواده ای سالم و پایدار ، استوار ، پاک و عاطفی و داشتن همسر همدل و همزبان وهمراه وهمدرد است. هسته اولیه یک خانواده سالم و مطلوب ؛ ازهمان آغاز ازدواج ، با خانواده دیگر شکل می گیر د.

 خانواده مبنای جامعه انسانی است. جوامع سرافراز، مستقل ، سخت کوش، ارزش مدار و دانا قطعا" دارای خانواده هایی با همین صفات  هستند.  زن و مرد محور خانواده اند و خانواده محور جامعه و جامعه سرنوشت بشریت را در یک برهه از تاریخ و جغرافیای مشخص معلوم می کند. همه اینها ما را وا می دارد تا به یک باز تعریف و بازشناسی وکاوش نظری در موضوع خانواده دست یابیم تا براساس آن بتوانیم وضعیت موجود ، خانواده و جامعه را ترسیم و نقاط قوت را با قدرت ادامه دهیم.

 روانشناسان از منظر روان شناسی موضوع خانواده را مورد مطالعه قرار می دهند که چگونه حالات روحی و رفتاری افراد ضمن تأثیر از محیط پیرامون و متغیرهای ثابت درونی می تواند در شرایط سلامت روانی  به یک حدی از تعادل و تعالی برسد.

همه گروه های فکری و عملی درهمه جوامع به موضوع خانواده از دو سو  می نگرند،  از سویی خانواده راهدف می دانند و از سویی وسیله ، چرا که هم می تواند به عنوان ابزاری برای رشد و توسعه افراد خانواده باشد و هم می توان با تلاش اعضای آن موجبات تعالی خانواده  را فراهم نمود.

خانواده واژه ای روشن و بی نیاز از تعریف است و نزد همگان اعم از عالم و عامی منظوراز بکارگیری این کلمه واضح است . "خانواده به گروهی از اشخاص گفته می شود که در اثر قرابت یا نکاح با هم بستگی دارند"(دکتر کاتوزیان حقوق خانواده جلد اول)

 خانواده کهن ترین ومهم ترین نهاد انسانی است که در آن تمایلات جنس زن و مرد و تعلقات عاطفی آنها نسبت به هم و همچنین تمایل انسان به تداوم نسل پاسخ خود را می یابد و ازاین روی خانواده به حکم همه ی این نیازهای اساسی جایگاه منحصر به فردی را در زندگی انسان دارد ومرحله تشکیل آن جزء عظیم ترین تصمیمات در زندگی ومهمترین ایستگاه از قطار زندگی آدمی است.

در اصل دهم قانون اساسی کشور خانواده به عنوان واحد بنیادی جامعه اسلامی است قوانین ومقررات وبرنامه ریزی های مربوط باید درجهت آسان کردن تشکیل خانواده پاسداری از قداست آن واستواری روابط خانوادگی در پایه حقوق واخلاق اسلامی باشد.

به همین دلیل وجود قانون نیز ضرورت  دارد و نقش قانون مثل نقش پدافند است . در اصل قانون در پی دور کردن اسباب نا امنی از کیان خانواده است . زیرا خانواده سهم عظیمی در پیشرفت نوع انسان و نوع جوامع دارد.

سهم خانواده در اقتدار ملی و اتحاد میهن را می توان با جمله ای از  ژوسران استاد فرانسوی که می گوید "بطور معمول نخستین افت و آسیب پس از آنکه در ساختمان  نیرومند وسیع تر دولت  پدیدار شود در خانواده  بروز می کند."

دستیابی به خانواده متعادل اگرچه دشوار است اما غیرممکن نیست ؛ درست مثل انسان شدن ، خوب بودن که دشوار است اما غیرممکن نیست.

خانواده متعادل چیست؟

در حرکت به سمت خانواده متعادل  ابتدا باید ویژگی های خانواده متعادل را بشناسیم و نقش گفتاری ، کرداری و پنداری اعضای خانواده را در خانواده متعادل تبیین و سپس برای حرکت به سوی آن باید دقیق ترین و ظریف ترین شیوه ها و متدهای علمی متقاعد سازی را بکار گیریم.

داشتن خانواده متعادل مستلزم ساختن خانواده متعادل است . لذا باید برای آن براساس ارکان اساسی آگاهی ، ایمان، اخلاص وتلاش به شناخت مخاطب دست یافت. خانواده متعادل خانواده ای است که قدرت آن را دارد تا جامعه را به قطعه ای از بهشت تبدیل کند.

خانواده متعادل به عدد  درهای بهشتی دارای هشت باب است.

ویژگی هایی که خانواده را مثل بهشت دلپذیر و دل آرام می کند عبارتند از:

1.     عقلانیت
2.     معنویت
3.     مدیریت
4.     محبت
5.     صداقت
6.     معاضدت
7.     معاشرت
8.     مقاومت

عقلانیت :  یکی از اصلی ترین کانون ها  برای رشد عقل و فرزانگی محیط خانواده است.  نوع خانواده با نوع محیطی که فراهم می کند اعم از آگاهی ، تجارب، معاشرت ها ، برنامه ها ، مباحثات ومطالعات در رشد عقل و چگونگی آن تأثیرگذار است واین موضوع با محیط خانواده و اراده و آگاهی والدین برتربیت فرزندان ارتباط مستقیم دارد. لذا اگر فضای خانواده یک فضای عقلانی ،خردمندانه ،منطقی و عالمانه باشد فرزندان در چنین خانواده ای عاقل و رشید تربیت می شوند و باتوجه به نقش مداوم ومستمر عقل در لحظه لحظه زندگی انسانی به آشکاری پیداست که کوتاهی دراین موضوع چه خسارتهای سنگینی را تا آخر عمر برای فرزندان فراهم خواهد آورد.

 معنویت : والدین می بایست روح معنویت خواهی ومقاومت برای دسترسی به معنویت را در خانواده تثبیت وتقویت نمایند و با تربیت  فرزندان براین مبنا ، روح تعهد به فرمان های الهی و تعلق به فطرت انسانی را تقویت نمایند. فرزندان در چنین خانواده ای ، آرمان گرا و معنویت طلب و حقیقت جو می شوند.

مدیریت: هرکاری نیازمند مدیریت است ومدیریت نیازمند روشن بینی ، پدر ومادری که خواستار تربیت فرزندان خود به سمت انسان شدن می باشند باید از علائق خاص فرزندان آگاه بوده و برای ورود آنها به عرصه های فرهنگی و اجتماعی ،نظارت کافی البته به صورت غیر مستقیم ،ومدیریت لازم را داشته باشند ونباید حتی یک لحظه از رفتارهای فرزندانشان غفلت نمایند.

 محبت: تعبیر زیبای آلکسیس کارل  در تعریف جاذبه محبت که انسانها را کنار هم نگه می دارد درست مثل جاذبه زمین است که باعث ثبات و تعادل مخلوقات و موجودات می شود .عنصر محبت لازمه زندگی آدمی است واگر در جامعه ای بی محبتی به کانون خانواده هم کشیده شود فاجعه ای رخ می دهد که ثمرات تلخ آن در انواع بزه کاری فرزندان ظهور و بروزمی یابد. محبت سرمایه ی عظیمی است که والدین براساس آن نسبت به فرزندان خود عشق می ورزند و روح عطوفت کلی نسبت به همه چیز در وجود فرزندان تثبیت می شود.

  صداقت :  در شرع مقدس اسلام ونظام اخلاقی اولین پرهیزها ترک دروغ است. پدر ومادر باید توجه داشته باشند که اولین ضرر عادی سازی ویا ضروری سازی دروغ در خانواده ها به خود آنها بر می گردد. زیرا فرزندانشان در اولین تجربه های دروغ گویی اول به والدین خود دروغ می گویند و بدون شک محیط خانه که یک محیط ایمن و اعتماد آور است به محیط شک و شبهه و تردید تبدیل می شود و همه رفتارها وحرکات در هاله ای از ابهام و بی اعتمادی فرو می رود. این موضوع آغاز بسیاری از تنش های روانی و اخلاقی می شود که آرامش و امنیت خانواده را به هم می زند.

معاضدت: همکاری و مشارکت اعضای خانواده روح تعاون را تقویت می کند افراد در فضای تعاون یاد می گیرند که از راحتی ها ومنافع لحظه ای و فردی بگذرند ومنافع جمعی و بلند مدت خانواده را حفظ کنند.

  معاشرت: همه افرادی را که تا بحال در زندگی تجربه معاشرت با آنها داشته ایم تأثیری روی شخصیت ما داشته و حداقل تأثیرشان انرژی مثبت یا منفی است که از وجودشان صادر شده و اثر یأس آور و یا امیدبخش بر روی شما داشته است. دراینکه معاشرین تأثیر بسزایی روی شخصیت انسانها دارند جای هیچ تردیدی نیست و روشن است هرچه سن کمتر باشد ضریب این تأثیرگذاری ها بیشتر خواهد بود.

رفتار هر فرد در زندگی ضریبی است از ایده ها و تفکرات تعداد افرادی که در طول روز با آنها بیشترین معاشرت و تعامل را برقرار می کند.

 مقاومت: قدرت مقاومت ، ستون فقرات زندگی انسان است، اگر کسی مقاومت نداشته باشد خیمه زندگی اش به اولین طوفان  وتندری  بر زمین می نشیند.    قدرت استقامت ،  قابلیت انعطاف را بالا می برد.

گاه بیان مشکلات با بچه ها ومشارکت دادن آنها در سختی ها وتلاش برای پیدا کردن راه حل تاثیر مناسبی بر افزایش روحیه مقاومت در  فرزندان دارد. تقویت سه عنصر تربیتی (توکل – تلاش – تسامح) درایجاد روحیه مقاومت در فرزندان بسیار مفید است.

  چگونه به سوی خانواده متعادل حرکت کنیم؟

نخستین گام برای حرکت این است که یک تصویر ذهنی مثبت در ما شکل بگیرد و بپذیریم که هم می شود وهم می توانیم . این شدن و توانستن آغاز دور خیز برای هدفهای بزرگی است و چه هدفی بزرگتر از ایجاد تغییر در خود.

مبانی همه تغییرها ، تغییر درخود است ایجادنگرش مثبت ، اخد آگاهی های مورد نیاز برای مثبت اندیشی و حرکت سازنده برای یافتن همتی بالا  می باشد.

 گام دوم  پس از تغییر صادقانه و روبه کمال درخود چه در گفتار و چه درکردار توجه به محیط خانواده واعضای آن است.  دراین گام باید بتوانیم بر روی آنها تأثیر بگذاریم و تأثیر مقدمه تغییر است و اولین گام ،تأثیر گذاری بر روی اندیشه است ودرپی آن کم کم احساس و رفتار و واکنش های او نیز تغییر می کند و به تعبیر زیبای شهید مطهری مردم آنگونه زندگی می کنند که می اندیشند.

 گام سوم ، شناخت مخاطب است ،  شرایط سنی به لحاظ  عاطفی و روحی واین که دارای چه خصوصیاتی هستند . پس شناخت احوالات و موقعیت اقتصادی ،  روحی و عاطفی   مخاطبین  مهم ترین نکته برای کسی است که می خواهد تأثیر بگذارد.

اثر بخشی برای ایجاد تغییر درتمامی خانواده ها به سمت تعالی مدیریت و برنامه ریزی و نظارت نیاز دارد. واین مهم نیازمند آگاهی و عقیده مندی است. آگاهی و دانستن قرار را از انسان  می رباید و او را به حرکتی ثمر بخش و امید بخش هدایت می نماید. آنچه درایجاد خانواده متعادل بیشترین اثربخشی را خواهد داشت کمتر گفتن و بیشتر عمل کردن است، چرا که فرزندان ما  آیینه تمام نمای اعمال ما هستند و نه گفتار ما، پس بکوشیم برای اصلاح تربیت نسل جدید با عملکرد مثبت ، مسیر صحیح زندگی را برای آنها روشن نماییم.

 در راستای تحقق برنامه های تحکیم بنیان خانواده ، دفتر امور زنان با توجه به  اصل دهم قانون اساسی و وظایف ذاتی،  به دنبال تبیین و ترویج شیو ه های صحیح تربیت فرزندان در مقاطع مختلف سنی و توسعه آگاهی والدین در زمینه تربیت فرزندان و ترویج رویکرد تربیت فرزندان سالم و صالح در جامعه  و توانمند سازی زنان و خانواده های فرهنگی در جهت تقویت هویت نقش زنان با همراهی مردان ،در راستای دست یابی به خانواده متعادل می باشد.

دفتر امور زنان ، وزارت آموزش وپرورش

منابع:

مهارتهای پیشگیری و مقابله با آسیب های اجتماعی زنان ودختران  1385 - پژوهشکده و برنامه ریزی المیزان

چالش های فرا روی خانواده در قرن بیست و یکم  - 1382 – انجمن ایرانی مطالعات زنان   

مجموعه مقالات تربیتی  از دیدگاه ائمه اطهار – عاشوری نژاد- 1389