ارسال نظر

در افق 1404 می‌بینیم

دکتر بتول عطاران

نوروز 1394 را آغاز می‌کنیم، ولی چشم‌ها به افق 1404 است. هدف‌گذاری در شرایط کنونی در آنجاست و جهت‌گیری به سمت آن ^٭. در هدف‌گذاری برنامه‌های درسی و تربیتی عناصری پنج‌گانه، مرتبط و به‌هم‌تنیده به محوریت تعقل و در کنار آن ایمان، علم، اخلاق و عمل هرکدام مراتب معینی دارند و انتظار می‌رود در ترکیب آن‌ها اهداف کلی برنامة درسی و تربیتی حاصل شود.

حدود محتوایی «برنامة درسی ملی» روش‌ها و فرایندها و عناصر کلیدی یادگیری، در حوزه‌های یادگیری و تربیت مشخص می‌شوند. حوزه‌ها مجموعه‌های از هم جدا نیستند و مفاهیم یادگیری به‌صورت تلفیقی ارائه خواهند شد.

در واقع خط قرمزی بین آن‌ها وجود ندارد و جداسازی آن‌ها بیشتر به منظور ساختن یک فهرست و از قلم نیفتادن ضرورت‌ها است. حوزه‌های یادگیری در اسناد تحولی عبارت هستند از:

1. حکمت و معارف اسلامی؛

2. قرآن و عربی؛

3. زبان و ادبیات فارسی؛

٤. فرهنگ و هنر؛

٥. سلامت و تربیت‌بدنی؛

٦. کار و فناوری؛

7. علوم انسانی و مطالعات اجتماعی؛

8. ریاضیات؛

9. علوم تجربی؛

10. زبان‌های خارجی؛

11. آداب و مهارت‌های زندگی و بنیان خانواده؛

هر یک از حوزه‌های فوق دارای یک محدودة قلمرو است. برای مثال، حوزة ششم ـ که مربوط به شاخة فنی‌وحرفه‌ای است ـ دارای قلمرویی با چهار شایستگی است:

شایستگی‌های فنی، شایستگی‌های غیرفنی، فناوری اطلاعات و شایستگی یادگیری مادام‌العمر که هر یک از این شایستگی‌ها در حوزة کار و فناوری (فنی‌وحرفه‌ای) تعریف شده‌اند. تمام تلاش دست‌اندرکاران تربیت آن است که سازمان‌دهی محتوای دوره‌های عمومی و متوسطه در راستای حوزة کار و فناوری، به شایستگی‌های ذکر شده ختم شود.

دورة آموزش عمومی و متوسطة اول

شایستگی‌های حوزة کار و فناوری در دورة آموزش عمومی به‌صورت عینی، تجربی و عمدتاً درهم‌تنیده با 10 حوزة دیگر تربیت و یادگیری و از طریق تجربه در محیط‌های یادگیری واقعی و تنوع کسب خواهند شد و زمینة هدایت دانش‌آموزان را با توجه به علاقه‌ها و توانایی‌هایشان در مسیرهای تحصیلی، حرفه‌ای و شغلی فراهم خواهند کرد.

در پایه‌های اول تا سوم دورة ابتدایی، مهارت‌های مربوط به کار به‌صورت تلفیقی با 10 حوزة دیگر یادگیری ارائه می‌شوند. در پایه‌های چهارم تا ششم ابتدایی و دورة متوسطة اول، مهارت‌های مربوط به کار در قالب پروژه و براساس نیازها، استعدادها، علاقه‌ها و موقعیت‌های محلی تعریف و به‌صورت عملی اجرا خواهند شد. فناوری اطلاعات و ارتباطات، علاوه‌بر تلفیق با سایر حوزه‌ها، به‌صورت مستقل نیز ارائه می‌شود.

دورة آموزش متوسطة دوم شامل سه گروه خواهد بود:

گروه اول: در این گروه دانش‌آموزان قادر خواهند بود پس از پایان دورة متوسطه جذب بازار کار شوند. حرفه‌های انتخابی با توجه به زمان آموزش و دیگر عوامل در سطوح مهارتی یک و دو ـ‌ مطابق استانداردهای فنی‌وحرفه‌ای ـ تعریف می‌شوند. مراکز یادگیری در اجرای این آموزش‌ها می‌توانند خارج از مدرسه باشند و یا با مشارکت بخش دولتی و غیردولتی دایر شوند. در طراحی و تدوین برنامة درسی برای این گروه نیازهای منطقه‌ای لحاظ خواهد شد.

گروه دوم:  در این گروه دانش‌آموزان قادر خواهند بود پس از پایان دورة کاردانی جذب دنیای کار شوند. حرفة انتخابی این گروه با توجه به زمان آموزش و دیگر عوامل در سطوح 2 و 3 مهارتی تعریف می‌شود. به‌علاوه، بین شایستگی گروه‌های اصلی حرفه و شایستگی‌های حرفه‌های انتخاب شده تعادل برقرار است. مراکز یادگیری در این گروه متنوع‌اند و برنامه‌ریزی درسی و اجرای آن با مشارکت آموزش‌وپرورش و وزارت علوم و تحقیقات و فناوری انجام می‌شود.

گروه سوم: در این گروه، برنامة درسی دانش‌آموزان دورة متوسطه نظری باید به‌گونه‌ای طراحی شود که هر دانش‌آموز در پایان دورة دوم متوسطه، در یکی از فعالیت‌های فنی‌وحرفه‌ای ساده متناسب با نیازها و علاقه‌های خود مهارت کافی عملی را کسب کرده باشد و این امر در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به‌عنوان یک معیار لحاظ شود. گروه بزرگ حرفه‌های انتخابی با توجه به زمان آموزش و دیگر عوامل، در سطوح 3 و یا ٤ مهارتی تعریف می‌شود.

عضو محترم هیئت تحریریه، جناب حسین‌زاده، در مقاله‌ای وزین افق1404 را آینده‌نگاری و بر ضرورت آینده‌پژوهی تأکید نموده‌اند. مطالعة آن را به خوانندگان محترم توصیه می‌کنیم.

پی‌نوشت

٭ و برای پیمودن این فاصله و راهی که چندان طولانی نیست، تنها یک‌بار فرصت و یک نسل همراه داریم. لذا شناسایی و داشتن نقشة راه، دانستن روش پیمودن و داشتن راهنمای عمل ضروری است. فرصت تعلیم‌وتربیت تنها یک‌بار برای یک شخص و یک نسل اتفاق می‌افتد. پس به‌دلیل اهمیت کار در آغاز دهة پیش رو، مروری داشته باشیم بر آنچه باید در این دهه طی کنیم.‌