چکیده :
ادبیات انقلاب اسلامی عنوانی است که برای گونه‌ای از ادبیات به کار برده می‌شود که نوع ادبی آن حاوی مضامین انقلابی است که به عقیده برخی چند سال پیش از پیروزی انقلاب ایجاد شد و در سال‌های پیروزی انقلاب سر و شکل یافت.
اهداف ادبیات انقلاب اسلامی، ترقی‌خواهی، عدالت‌طلبی و مقابله با نظام‌های جور است و این مسئله محدود در مرزهای جغرافیایی جمهوری اسلامی نمی‌شود و هر نویسنده‌ای می‌تواند در راستای اهداف انسانی و تحقق آرمان‌های بشری اقدام به خلق آثاری با این مضمون نماید.
با توجه به اینکه بیش از 30 سال از پیروزی انقلاب گذاشته، می‌توان از ادبیات انقلاب اسلامی به عنوان یک گونه و سبک ادبی نام برد. این اثر که از بدو ورود به مبحث با دقت کافی نگاشته شده بحث ادبیات انقلاب اسلامی را مطرح و تعاریف آن را ارائه کرده است و اثری جامع در حوزه ادبیات انقلاب است که شاید پیش از این با این جامعیت نگاشته نشده بود. وی در این کتاب به تاثیر ادبیات کهن و تاریخ ادبیات در شکل‌گیری گونه ادبیات انقلاب اسلامی اشاره کرده و از همین رو نحوه ورود به بحث بسیار قابل توجه است.
دفتر سوم این پژوهشنامه به جایگاه شعر در ادبیات انقلاب اسلامی پرداخته و زبان، واژگان، قالب‌ها و ... در شعر انقلاب اسلامی را به مخاطب معرفی و کاربرد آنها در شعر انقلاب اسلامی را عنوان کرده است. همچنین برجستگی‌های معنایی شعر انقلاب در این دفتر مورد بررسی قرار گرفته و عناوینی چون رجز و حماسه، ستم‌ستیزی و حمایت از مظلوم، نمادگرایی در ادبیات انقلاب، پیوند با تاریخ و ... از جمله سرفصل‌هایی است که در بخش برجستگی‌های شعر انقلاب مورد اشاره قرار گرفته است. در این دفتر پس از تعاریف موجود در شعر انقلاب اسلامی گزینه اشعار در قالب‌های گوناگون را آورده است.
کافی در این کتاب که اثری ارزشمند و در خور توجه است و برای محققان و پژوهشگران حوزه ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس پر کاربرد خواهد بود به جایگاه ادبیات داستانی و خاطره‌نویسی در نثر انقلاب پرداخته و ذیل هر عنوان مباحثی مفصل و مطول از ویژگی‌های ساختاری هرکدام ذکر کرده و خواننده را با تمام ابعاد ادبیات انقلاب اسلامی آشنا می‌کند.
این کتاب با نمونه‌هایی که مولف به عنوان شاهد برای هرکدام از مثال‌ها و گونه‌های نام برده آورده اثری ارزشمند است که دانشجویان نیز می‌توانند با مراجعه به آن زیر و بم ادبیات انقلاب را بشناسند و در آن غور کنند.
ادبیات داستانی انقلاب اسلامی و دوره‌هایی که بر این سبک ادبی در داستان‌نویسی گذشته و بیان ویژگی هر دوره از جمله مباحثی است که در دفتر جایگاه نثر در ادبیات انقلاب اسلامی به آنها اشاره شده و مولف به تفصیل و از زوایای گوناگون آن را بررسی کرده است.
ویژگی‌های ادبیات داستانی انقلاب از منظر لفظ و ساختار و معنا و جان‌مایه در این بخش مورد بحث قرار می‌گیرد و ذهن خواننده نسبت به آن روشن می‌شود. آسیب‌شناسی ادبیات داستانی انقلاب از منظر ساختاری و محتوایی در کنار نمونه‌هایی برای آن یکی دیگر از بخش‌های این پژوهشنامه است.
جایگاه نقد در ادبیات انقلاب اسلامی یکی دیگر از سرفصل‌هایی است که در دفتر پنجم مورد بررسی قرار گرفته، مبحثی که در ادبیات انقلاب بسیار مورد توجه است و باید بیش از پیش در آن دقت شود. نقد نو و کهن، مکتب‌های نقد ادبی، سرگذشت نقد در ادبیات فارسی و پس از آن انقلاب اسلامی و ... در کنار نمونه‌های هر کدام این فصل را برای علاقه‌مندان و منتقدان ادبیات انقلاب اسلامی جذاب کرده است.
جایگاه طنز و همچنین کودک و نوجوان در ادبیات انقلاب اسلامی و در پایان آشنایی با برخی پژوهش‌های صورت گرفته در این حوزه و آشنایی با ناموران ادبیات انقلاب اسلامی دیگر مباحثی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است.
در مجموع پژوهشنامه «ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس» با زیرعنوان نقد و بررسی قالب‌ها و گونه‌های مختلف اثری ارزشمند و شایسته پرداختن به آن است.
این کتاب از منظر جامعیت بسیار قابل توجه است. غلامرضا کافی که چهره‌ای شناخته شده در عرصه ادبیات انقلاب اسلامی است با این اثر قدرت و تسلط خود بر ادبیات انقلاب را نشان داده است.