کتاب دو جلدی «مسائل اجتماعی» نوشته جان مشونیس با ترجمه‌ی هوشنگ نایبی، نشان می‌دهد که مساله اجتماعی چیست و اساسا چرا و چگونه موضوعاتی معین، مساله‌ی اجتماعی به شمار می‌روند و سرانجام چه راه‌حل‌هایی دارند. این اثر، شامل آخرین داده‌ها در زمینه‌ی مسائل اجتماعی در آمریکاست که با تحلیل نظری موضوعات و مناقشات امروز جهان بر اساس رویکرد تعبیرگرایی اجتماعی کامل می‌شود. همچنین در فصول این کتاب درباره‌ی فقر، ثروت، اعتیاد، طلاق،ا جنگ و تروریسم دیدگاه‌های گوناگونی مطرح می‌شود.
نویسنده کتاب، ضمن واکاوی مسائل اجتماعی دست به گریبانِ جامعه آمریکا، خط مشی و رویکرد سیاسی جامعه آمریکا را نسبت به هر مسئله می‌شکافد و نشان می‌دهد که شهروندان آمریکایی برای حل مسائل اجتماعی خود، شایسته است چه رویکردی را در عرصه سیاست برگزینند و چگونه با حساسیت و فعالیت سیاسی خود، به حل مسائل سیاسی جامعه‌شان یاری رسانند.
این کتاب در دو جلد و در ۱۷ فصل تدوین شده است؛ فقر و ثروت، نابرابری نژادی و قومی، نابرابری جنسیتی، سالخوردگی و نابرابری، جرم، خشونت و نظام قضایی، گرایش جنسی، اعتیاد، تندرستی جسمی و روانی، اقتصاد و سیاست، کار و محیط کار، زندگی خانوادگی، آموزش، زندگی شهری، جمعیت و نابرابری جهانی، تکنولوژی و محیط زیست و جنگ و تروریسم هفده فصل این کتاب است.
کتاب «مسائل اجتماعی» اگرچه برگرفته از رصد محققی آمریکایی از اجتماع خویش است اما مسائل مطرح شده در آن و حداقل رویکرد اتخاذ شده از سوی پژوهشگرش، خاص جامعه غربی نیست و فرآیند جهانی شدن علم، فرهنگ و اقتصاد، جامعه کنونی ما را نیز با آنها همراه کرده است. لذا پرداختن و تعمق بیشتر بر مسائل مطرح شده در کتاب، علاوه بر آن‌که افق گسترده‌تری را به روی سیاستگذاران و محققان داخلی حوزه علوم اجتماعی ایران می‌گشاید، بلکه به گسترده‌شدن درک درست عامه از مسئله اجتماعی نیز یاری می‌رساند و می‌تواند به کاهش مسائل و آسیب‌های اجتماعی در جامعه ایران کمک نماید.
یکی از اهداف این کتاب، جلب توجه خوانندگان به موضوعات سیاسی دنیای امروز است. این هدف از آن رو مهم است که سیاست، موضوع مهمی در پرداختن به مسائل اجتماعی است
کتاب مسائل اجتماعی در پنج بخش تنظیم شده است:
١. در بخش اول، «رویکرد اساسی جامعه شناسی» رشته جامعه شناسی و مطالعه مسائل اجتماعی به دانشجویان معرفی می‌شود. این بخش شامل یک فصل است: «جامعه‌شناسی مطالعه مسائل اجتماعی»؛ در این فصل تعریف مسائل اجتماعی و کاربرد دیدگاه متمایز جامعه شناسی در مطالعه مسائل اجتماعی به میان میآید و نشان داده می‌شود که جامعه‌شناسی، عموماً از چه روشهایی برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات استفاده می‌کند و توضیح می‌دهد که چگونه رویکردهای نظری عمده جامعه‌شناسی بهکار برده می‌شود.
٢. بخش دوم با عنوان «نابرابری اجتماعی» موضوعات قشربندی اجتماعی مبتنی بر طبقه و نژاد و جنسیت را در چهار فصل تبیین می‌کند: فصل دوم «فقر و ثروت»، فصل سوم «نابرابری نژادی و قومی»، فصل چهارم «نابرابری جنسیتی» و فصل پنجم «سالخوردگی و نابرابری»
٣. بخش سوم به «مسائل انحرافات و همنوایی و سلامت» می‌پردازد و در قالب فصلهای ششم تا نهم به «جرم و خشونت و نظام قضایی»، «اعتیاد» و «تندرستی جسمی و روانی» را در جامعه آمریکا بررسی می‌کند.
٤. بخش چهارم کتاب با عنوان «مسائل نهادهای اجتماعی»، به موضوع‌های «اقتصاد و سیاست»، «کار و محیط کار»، «زندگی خانوادگی»، «آموزش»و «زندگی شهری» در قالب فصلهای ۱۰ تا ۱۴ می‌پردازد.
٥.بخش پنجم و نهایی کتاب نیز با عنوان «مسائل جهانی» و در قالب سه فصلِ ۱۵ تا ۱۷ «جمعیت و نابرابری جهانی»، «تکنولوژی و محیط زیست» و «جنگ و تروریسم» را تحلیل می‌کند.
ضمنا این کتاب در خبرگزاری ایبنا مورد نقد و بررسی قرار گرفته که خلاصه آن در ذیل آمده است:
در ابتدای این نشست نایبی، مترجم کتاب، در سخنان کوتاهی به بیان اهمیت این کتاب پرداخت و گفت: این کتاب به شناخت محققان کمک می‌کند که برای مقابله یا مهار مسائل اجتماعی چگونه از دانش جامعه‌شناسی استفاده کنند.
افروغ نیز به تبیین رابطه مساله اجتماعی و واقعیت اجتماعی پرداخت و افزود: مساله اجتماعی ذیل واقعیت اجتماعی است. اما سوال مهم این است که واقعیت اجتماعی چیست؟ آیا همان آمار و ارقام است؟
این جامعه‌شناس با اشاره به بحث ایده و واقعیت و با مهم خواندن رابطه بین ایده و واقعیت، گفت: ایده روی واقعیت تأثیر می‌گذارد و موضوع اجتماعی، اعم از واقعیت و ایده اجتماعی است. بین واقعیت و ارزش، رابطه وجود دارد، برای تبیین رابطه بین ایده و واقعیت باید گفتگو شود. ایده، واقعیت‌ها را می‌سازد و دنبال تفسیر آن نیست.
افروغ، مسائل اجتماعی را مهمترین موضوع یک جامعه‌شناس و علم جامعه‌شناسی دانست و گفت: اینکه چه چیزی مساله است به نظم هنجاری و ارزشی جامعه بستگی دارد و نسبیت‌گرایی واقع‌گرا در اینجا معنا پیدا می‌کند.
وی با بیان اینکه فلسفه اجتماعی فیلسوف در تعیین و تبیین مسائل اجتماعی تأثیر دارد، افزود: یک موضوعی شاید در جایی مساله باشد اما جای دیگری، نباشد. اما پرسش مهم این است که مساله اجتماعی چیست؟ آیا علیت است؟ آیا ریشه‌یابی واقعیات اجتماعی است ؟ و نقش عوامل بیرونی کدام است؟ همه این پرسش‌ها، بحث موضوعات بیرونی را به میان می‌کشد.
این جامعه‌شناس به برخی موضع‌گیری‌های نویسنده در کتاب اشاره کرد و گفت: در مجموع نویسنده با منش نوع‌دوستانه به مسائل اجتماعی نگریسته و دلالت‌های سیاسی هر مساله را خوب دیده است. آمارهای ارائه شده در این کتاب مربوط به جامعه آمریکاست و این بهترین فرصت برای مترجم و ناشر کتاب بود که با مقایسه وضعیت جامعه ایران و آمریکا، مسائل اجتماعی ایران را بیان کنند. مترجم همچنین می‌توانست مقدمه‌ای بر این کتاب بنویسد و در برخی موارد، آنچه را نویسنده گفته، نقد کند.
کتاب، تأکید ویژه‌ای روی سیاست دارد
سراج‌زاده با طرح این پرسش که از کتاب مسائل اجتماعی چه درسی می‌توانیم درباره جامعه ایران بیاموزیم، گفت: این کتاب به فهم مسائل اجتماعی کشور کمک می‌کند. جان مشونیس، نویسنده این کتاب، با سابقه‌ای از جامعه‌شناسی به این موضوع پرداخته است. وی کتاب‌های متعددی به‌ویژه با رویکرد آموزشی در حوزه جامعه‌شناسی تألیف کرده که کتاب مسائل اجتماعی بی‌شک یکی از مهمترین آن‌هاست.
رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران افزود: کتاب اگرچه بحث‌های عمیق نظری ندارد، برای دانشجویان و علاقه‌مندان حوزه جامعه‌شناسی بسیار مناسب است. این کتاب، تأکید ویژه‌ای روی سیاست دارد و در تبیین مسائل اجتماعی توجه خاصی به امر سیاست دارد.
وی به پیوند مسأله اجتماعی و قدرت پرداخت و افزود: قدرت تعیین می‌کند که چه چیزی مساله اجتماعی تعریف شود و چه کسانی چه موضوعی را به‌عنوان مساله عمومی مطرح کنند. در بحث رابطه قدرت و مساله اجتماعی است که تعیین می‌شود چه کسانی منافع خود را منافع همگان تعریف کنند و اینکه رسانه‌ها چه نقشی داشته باشند.
سراج‌زاده مسائل اجتماعی را با علائق و ارزش‌های جامعه مرتبط دانست و با اشاره به تغییر هنجارها و ارزش‌های یک جامعه در طول زمان گفت: به‌دلیل ارتباط مسائل اجتماعی با هنجارها و ارزش‌های جامعه، زمانی که ارزش‌ها تغییر می‌کنند، مسائل اجتماعی نیز دستخوش تغییر و تحول می‌شوند. لذا برخی مسائلی که در گذشته، مساله نبوده است احتمال دارد، در حال حاضر مساله باشد.
به گفته وی، امتیاز این کتاب این است که به‌خوبی به سیاست و قدرت، پرداخته و رابطه مسائل اجتماعی را با سیاست و قدرت تبیین کرده است. نویسنده این کتاب، از سه منظر محافظه‌کاری، لیبرالیسم و چپ‌گرایی به تبیین مساله اجتماعی می‌پردازد و نشان می‌دهد از منظر این سه رویکرد و دیدگاه، مساله چگونه فهمیده می‌شود. نویسنده تصریح می‌کند که مسائل اجتماعی با نظریات مختلف، متفاوت فهمیده می‌شوند.
سراج‌زاده همچنین نگاه نقادانه نویسنده را ستایش کرد و افزود: نویسنده کتاب بسیار آگاهانه تلاش کرده تا نگاه نقادانه‌ای را در خواننده ایجاد کند. بنابراین در جای جای کتاب، سوالات مهمی را از خواننده می‌پرسد و او را به تأمل وامی‌دارد.
این استاد دانشگاه، به ترجمه کتاب نیز اشاره کرد و گفت: نایبی، مترجم شناخته‌شده‌ای در حوزه علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی است و این کتاب انتخاب بسیار خوبی است که ایشان زحمت ترجمه آن را کشیده‌اند. ترجمه این اثر، بسیار روان و سلیس است و ظرفیت آن را دارد که به‌عنوان کتاب آموزشی تدریس شود.
وی همچنین به نبود معرفی مبسوطی از نویسنده در ترجمه این کتاب پرداخت و گفت: شایسته بود مترجم و ناشران کتاب، مقدمه‌ای بر این کتاب می‌افزودند.
این استاد دانشگاه همچنین درباره ترجمه برخی واژه‌ها گفت: اگرچه واژه‌نامه در انتهای جلد دوم این کتاب درج شده، بهتر بود توضیحی درباره برخی واژه‌های مهم و کلیدی داده می‌شد. وی به ترجمه عبارت social construction اشاره کرد و گفت: شایدمعنای «برساخت‌گرایی» مناسبتر از تعبیرگرایی باشد که در این کتاب استفاده شده است. زیرا واقعیت اجتماعی در فرایند اجتماعی ساخته می‌شود که واژه تعبیرگرایی این را نمی‌رساند. این کتاب خیلی واقع‌بینانه نوشته شده و برای درک تصویری واقع از جامعه آمریکا مناسب است. حتی از منظر دشمن‌شناسی نیز، خواندن این کتاب می‌تواند مفید باشد.
رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران با طرح این پرسش که این کتاب چه فایده‌ای برای ما دارد؟ افزود: سه رویکرد سیاسی مطرح شده در این کتاب، کم و بیش در کشور ما نیز وجود دارد؛ در جامعه ایران از مشروطیت تاکنون سه جریان محافظه‌کار، لیبرالیسم و چپ وجود داشته است. کتاب مسائل اجتماعی به ما می‌آموزد که چگونه با این رویکردها مسائل اجتماعی را تحلیل کنیم. همچنین نحوه استفاده نویسنده از آمار و ارقام و واقعیات و شواهد در تببین مسائل اجتماعی می‌تواند الگو باشد.
کتاب تخیل جامعه‌شناسی را مطرح می‌کند
قادری، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی نیز به‌عنوان آخرین سخنران درباره کتاب مسائل اجتماعی گفت: بسیاری از مسائلی که در این کتاب تشریح شده، مسائلی است که ما نیز در ایران ممکن است هر لحظه با آنها مواجه شویم یا قبلا برای ما نیز اتفاق افتاده باشد.
وی برجستگی این کتاب را در داشتن شمولیت دیگر کتاب‌های حوزه جامعه‌شناسی دانست و افزود: ویژگی ممتاز این اثر آن است که ضمن بیان مشکلات و مسائل اجتماعی، در عین بی‌طرفی به بیان راه‌حل نیز می‌پردازد. این کتاب سعی کرده از جنبه‌های مختلف به مساله اجتماعی بپردازد و با بیانی ساده، پیچیدگی‌های مساله اجتماعی را تبیین می‌کند. نویسنده همچنین، تحلیل نظری پدیده را ارائه می‌کند و داده‌ها را تحلیل می‌کند.
این جامعه‌شناس افزود: در این کتاب به بحث سیاستگذاری نیز پرداخته شده و از این منظر به نقدی که به جامعه‌شناسان وارد است مبنی بر اینکه آنها به راه‌حل نمی‌پردازند، راه حل نیز ارائه می‌کند. این کتاب همچنین به خوبی، تخیل جامعه‌شناسی را مطرح و بحث سیاست اجتماعی را نیز به‌خوبی بیان می‌کند. نویسنده همچنین بحث نحوه ارزیابی سیاست را مطرح و راه‌های ارزیابی سیاست را بیان می‌کند. جان مشونیس، نویسنده این کتاب، در پایان هر فصل درباره آینده سخن می‌گوید و توضیح می‌دهد که رویکرد ما چه خواهد بود؟
در بخش پایانی این نشست، مترجم کتاب درباره نقدهای مطرح شده، پاسخ داد.