ارسال نظر

مسئولان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و فرهنگستان زبان و ادب فارسی در نشستی مشترک به بحث و تبادل نظر پرداختند.

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، این نشست مشترک دوشنبه دوم تیرماه به میزبانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی و با حضور جناب آقای دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان و جناب آقای دکتر حسن ملکی رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و مسئولان و مدیران هر دو نهاد برگزارشد.

در ابتدای این نشست جناب آقای دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: معتقدیم دو دستگاه صدا و سیما و آموزش و پرورش برای حفظ زبان فارسی جایگاه با اهمیتی دارند. 80 درصد آینده زبان فارسی در گرو درست کار کردن این دو دستگاه و 20 درصد به اقدامات سایر دستگاه‌ها مربوط می‌شود.

دکتر حداد عادل بیان داشت: آموزش و پرورش را مهم‌تر از صدا و سیما می‌دانیم زیرا کسانی که در صدا و سیما کار می‌کنند از آموزش و پرورش شروع می‌کنند. به همین جهت برای این دو دستگاه در ساختار فرهنگستان دو مدیریت پیش بینی کرده‌ایم . دفتر ارتباط با صدا و سیما و گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی برای ارتباط با این دو مجموعه ایجاد شده و برای هیچ دستگاه دیگری این جایگاه را در نظر نگرفته‌ایم.

سرفصل امورات مربوط به کارها با آموزش و پرورش از دید دکتر حداد عادل به شرح زیر است:

• همسو کردن کتاب‌های درسی با مصوبات فرهنگستان از حیث رسم‌الخط فارسی که امری اساسی است. به این معنی که نمی‌شود یک کشور یک دستورخط یکسان داشته باشد ولی در آموزش و پرورش به نحو دیگری عمل شود وقتی به نحو دیگری به آن عمل شود این رسم‌الخط بی معنی می‌شود.
• ویرایش سبک نگارش کتاب درسی و اینکه از نظر ظاهری و ویراستاری به چه صورت باشد.
• اعمال معادل‌های فارسی برای واژه‌های فرنگی در کتاب‌های درسی که اگر این کار صورت نگیرد به زبان فارسی علمی که جزو برنامه‌های نظام و کشور است نمی‌رسیم. شروع از آموزش و پرورش در کار واژه گزینی یک امر بنیادی است، اگر دانش‌آموزان به اصطلاحات دیگری عادت کنند تا آخر عمر آنها را به کار می‌برند.
• متن و محتوا مخصوصاً برای کتاب‌های فارسی و ادبیات. متأسفانه هر کسی رئیس یک بخش می‌شود برای اینکه نشان دهد کاری می‌کند کار افراد قبلی را حذف می‌کند و مشخص نیست این کار چه بیماری است که بدون بررسی و استدلال کافی فرض را بر این می‌گیرند که همه باید بروند و همه چیز هم باید عوض بشود. کتاب‌های درسی و مخصوصاً کتاب‌های ادبیات هم مشمول همین قاعده شده‌اند. گاهی درباره جایگاه ادبیات کهن در کتاب‌های درسی صحبت می‌شود، درباره این مسائل آمادگی همکاری با سازمان پژوهش را داریم. باید به این بپردازیم که سعدی، مولوی، حافظ، خاقانی و ... چنددرصد از کتاب‌های درسی را به خودشان اختصاص بدهند. این امر مطلب مهم و وابسته به مذهب و تاریخ کشور ما است و نمی‌توان درباره آن سلیقه‌ای عمل کرد.
• اموری مثل هویت ملی از طریق کتاب‌هایی مثل فارسی و ادبیات چطور می‌تواند تعمیم پیدا کند و آیا کارشناسان و مؤلفان کتاب‌های درسی یک تصویر و تصور تمام از امری مثل هویت ملی دارند که مثل یک جورچین از کتاب کلاس اول تا دوازدهم کنار هم بچینند و بگویند که دانش‌آموزی که وارد آموزش و پرورش می‌شود تا فارغ التحصیل شود و به دانشگاه راه پیدا کند ازکجا به کجا می‌رسانیم. بر اساس تحقیقی که در این زمینه انجام داده‌ایم آماده‌ایم با سازمان پژوهش وارد بحث بشویم.
• خود زبان فارسی. همه کتاب‌ها به زبان فارسی نوشته می‌شود. در کتاب‌‌های فارسی و ادبیات شعر و نثر وجود دارد ولی چقدر در کتاب‌های ما  آگاهی‌ها و دانستنی‌های لازم راجع به زبان فارسی به دانش‌آموز داده می‌شود، چقدر دانش‌آموز تصور صحیحی از زبان ملی و مسائل مرتبط با زبان ملی و آسیب‌‌هایی که متوجه زبان ملی پیدا می‌کند و چقدر به آن دلبستگی پیدا می‌کند را دارد. نظر ما اینست که وقتی کسی دیپلم خود را گرفت و وارد دانشگاه شد، علم وآگاهی و حساسیت نسبت به زبان ملی داشته باشد. این موارد مسائلی است که ما امروز می‌خواهیم راجع به آن بحث کنیم.
• بررسی وضع درس انشاء و املاء
• پرونده‌ای برای مدارس دوزبانه داریم که این پرونده هم می‌تواند در دستور کار مشترک سازمان پژوهش و فرهنگستان زبان و ادب فارسی باشد

دکتر حداد عادل در ادامه بیان کرد: در این سال‌ها گرفتاری‌هایی داشته‌ایم از جمله قائلۀ دبیران زیست شناسی که موضوع را سیاسی کردند و آن را تا شبکه‌های خارجی هم پیش بردند. موضوعی که کاملاً ساده بود. حدود 4 تا 5 لغت را عوض کردیم ولی این افراد هنوز هم پیگیر این موضوع هستند. با این وجود سازمان پژوهش در این زمینه از یک جایی به بعد پشت ما را خالی کرد و به عبارتی روی کار این آقایان خاک ریخت و این‌گونه مسئله را حل کرد. با این حال هم اکنون زمینه برای همکاری صمیمانه و صادقانه سازمان پژوهش و فرهنگستان فراهم است. فرهنگستان زبان به دنبال همکاری با سازمان پژوهش بوده و قصد دخالت ندارد.

معتقدیم زبان و ادبیات فارسی سرمایه ملی است و باید از آن حفاظت کنیم. باید با یک سازوکار منطقی شروع به همکاری کنیم. دیدگاه‌های یکدیگر را بفهمیم و به توافق برسیم و نهایتاً درباره روش کار و ساختار ارتباطی بین این دو سازمان تصمیم‌گیری کنیم و طراحی صورت بگیرد که این کار ادامه داشته باشد.

ایشان گفت: نکاتی که مطرح شد ما را به ادامه کار امیدوار می‌کند و ما معتقدیم که در همه دنیا یکی از وظایف آموزش و پرورش تحکیم هویت ملی جامعه و کشور است. در ایران دو انتظار از آموزش و پرورش داریم، یکی تثبیت هویت دینی اسلامی و اعتقادی فکری که به دانش‌آموز و نسل آینده جهان بینی معنوی میدهد و اقدام دیگر نیز تثبیت هویت ملی به عنوان هویت ایرانی است. این دو رکن ایرانی و اسلامی در کنار یکدیگر باید در آموزش و پرورش پایه ریزی شود. مسئله زبان و ادبیات فارسی برای آموزش و پرورش رکن و بنیاد است و باید مثل توجه به دین مهم باشد. هر کدام از این دو خراب شود دیگری خراب شده است. ادبیات فارسی در طول هزار و 200 سال گذشته ظرف معارف اسلامی در کشور ما بوده است. آشنایی نسل جوان با ادیبات گذشته آشنایی با معارف اسلامی و اخلاقی هم هست. در ایران هویت ملی و دینی از هم جدا نیست و این مسائل به هم گره خورده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ادامه داد: با انعقاد تفاهم‌نامه می‌توان به این‌گونه مسائل مواد قانونی و مکتوب داد. تفاهم‌نامه می‌تواند مفید باشد از این جهت که چشم‌انداز همکاری را مشخص می‌کند. اگر پشت سر تفاهم‌نامه اراده‌ای برای اجرا نباشد فایده‌ای ندارد. تفاهم‌نامه زیاد امضا می‌شود ولی این تفاهم‌نامه‌ها همانند نوزادی است که در بدو تولد می‌میرد. آمادگی امضای تفاهم‌نامه را داریم. چندین طرح داریم که می‌خواهیم برای اجرای آن اقدامی فراتر از تفاهم‌نامه انجام بدهیم و قرارداد امضا کنیم و حدود و ثغور مسئولیت خودمان را مشخص کنیم.

یکی از اصول کار فرهنگستان تماس با دبیران است. چند هزار معلم زبان فارسی با گروه آموزش فرهنگستان در فضای مجازی مرتبط هستند و در طول سال بیشتر از هر قشر دیگری پذیرای معلمان و دبیران ما هستند. در فرهنگستان سعی می‌کنیم با بدنه معلمان در ارتباط باشیم و نقطه نظرات آنها درباره کتاب‌های درسی را دریافت می‌کنیم.

حداد عادل گفت: واقعاً اگر از امکانی که این دو دستگاه موجود است استفاده نکنیم در حق کشور جفا کرده‌ایم.

جناب آقای دکتر ملکی و پیشنهاد امضای تفاهم‌نامه

جناب آقای دکتر حسن ملکی معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در ادامه این نشست گفت:  آقای دکتر حداد عادل بدون اغراق شما را پدرمعنوی برنامه‌های درسی وزارت آموزش و پرورش تلقی می‌کنیم. دوره ریاست 13 ساله شما بر سازمان پژوهش چه به دلیل طولانی بودن و چه به دلیل اثرگذار بودن در عرصه علمی و معنوی مدیریت منحصر به فردی بعد از انقلاب اسلامی بوده است. فرهنگستان زبان و ادب فارسی در مسئله زبان و ادبیات برای ما مرجعیت علمی و فکری دارد.

دکتر ملکی افزود: در گفتگو بین سازمان پژوهش و فرهنگستان باید تعامل وجود داشته باشد با این وجود به این دلیل که ارتباط خوب برقرار شود پیشنهاد می‌کنیم تفاهم‌نامه‌ای شامل مسائل واجب بین این دو نهاد تنظیم گردد و یا از طریق شوراها و کمیته‌های مشترک این مسائل دنبال شود.

ایشان بیان داشت: پیشنهاد می‌کنیم که در حوزه تربیت و یادگیری ادبیات یک نفر عضو از فرهنگستان زبان و ادب فارسی داشته باشیم تا در فرآیند کار دیدگاه فرهنگستان هم در اهداف، محتوا و روش اعمال شود. اگر ارتباط بین این دو سازمان وجود نداشته باشد نشان دهنده اشکال در کار است.

امیدواریم پژوهش‌هایی که در فرهنگستان وجود دارد را دریافت و همان پژوهش‌ها را مبنای کار قرار دهیم. زبان و ادبیات اصل بوده و باید در کتاب‌های درسی به‌عنوان وسیله‌ای برای تقویت ارزش‌های انقلاب اسلامی تلقی نمود. این کتاب‌ها باید معارف انقلاب اسلامی را در دل خود داشته باشند که اکنون نیز به همین صورت است. در راستای منویات رهبر معظم انقلاب باید اعلام کنم که 30 کتاب درسی در مهر آینده حاوی مطالب بیشتری درباره معارف انقلاب اسلامی خواهد بود. یکی از این کتاب‌ها زبان و ادبیات فارسی است.

معاون فرهنگستان زبان و ادب فارسی

دلیری مقدم معاون فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه این نشست بیان داشت: چهار فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فرهنگستان علوم، فرهنگستان علوم پزشکی و فرهنگستان هنر می‌توانند ارزیاب‌های بیرونی خوبی برای نهاد آموزش و پرورش باشند. این چهار فرهنگستان بهتر از هر نهاد دیگری می‌توانند به بیان نقطه نظرات خود درباره نهادی مثل آموزش و پرورش بپردازند که میلیون‌ها نفر در سطح کشور در معرض تولیدات و محتوای آن هستند. میزان تأثیرگذاری آن با حدود هزار و 200 عنوان کتاب درسی گویای خیلی از مطالب است. در فرهنگستان آگاهی در حوزه تألیف کتب درسی و شناخت در این رابطه وجود دارد. اکنون هم یک شرایط استثنایی در این سازمان با حضور آقای ملکی و همکاران آنها به وجود آمده است. هر دو نهاد باید از این فرصت برای خدمت استفاده کنند.

وی گفت: شرایط کنونی در هر دو سازمان مناسب‌ترین ترکیب هم از لحاظ عزم و اراده و هم از لحاظ دانش و آگاهی است. باید به این شرایط امیدوار بود. یک بند از بیانیه گام دوم انقلاب عدالت آموزشی است. بیماری کرونا به کل جهان تحمیل شده و باعث شده که از امکانات مجازی برای آموزش استفاده شود. اگر این امکانات در سراسر کشور گسترش پیدا کند بخشی از عدالت آموزشی فراهم شده است. باید از این فرصت استفاده شود. آیا شایسته است بعد از 40 سال از انقلاب اسلامی مدرسه خشت و گلی در کشور وجود داشته باشد؟ این یعنی عدالت!. باید اقداماتی صورت بگیرد که عدالت آموزشی در سراسر کشور فراهم شود و دیگر شاهد آتش گرفتن بخاری در مدارس نباشیم. پیش دبستانی مرحله‌ خیلی مهمی است و باید تغییررا شروع کنیم . امکانات زیادی وجود دارد و برای برقراری عدالت آموزشی فقط فکر، عزم و اعتقاد راسخ نیاز است.

مدیر بخش آموزش و پرورش فرهنگستان زبان و ادب فارسی

ذوالفقاری مدیر بخش آموزش و پرورش فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه این نشست گفت: ارتباط‌های مستقیم و غیرمستقیم با سازمان پژوهش در این سال‌ها داشته‌ایم. در سال 90 تفاهم‌نامه‌ای با آقای محمدیان امضا و مقرر شد ظرف 3 سال به اهدافی که در تفاهم‌نامه قید شده بود برسیم که هم اکنون با گذشت 10 سال از این تفاهم‌نامه به 20 درصد اهداف هم نرسیده‌ایم.

اقدام بعدی نشست با 120 مؤلف سازمان بود که مجموعه مقالات این نشست هم چاپ شد، بررسی کتاب‌های درسی نیز از چند منظر از جمله مصوبات فرهنگستان شروع و 206 عنوان بررسی شد و گزارشی به سازمان ارسال شد، متن اصلاح شده مهارت‌های خواندنی و نوشتنی سال ششم نیز که برای اولین بار چاپ شده بود ارسال شد.

در حوزه ویرایش نگارش و بحث‌های محتوایی و ساختاری 3 کار گروه ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و با عضویت همکاران ما در سازمان پژوهش تشکیل شد که در آنها کتاب‌ها مورد بررسی قرار می‌گرفت و نکات مورد نظر ارسال می‌ شد که به حدود 10 تا 15 درصد از نظرات ارسالی ما توجه و سایر موارد رها می‌شد و اتفاقا موارد رها شده همان‌هایی بود که بعداً در مطبوعات مورد توجه قرار می‌گرفت. نامه‌های مربوط به این موارد به همراه بازتاب‌های رسانه‌ای موجود است.

انعقاد تفاهم‌نامه با مدیرکل دفتر تألیف در زمانی انجام شد که آقای دکتر امانی تشریف آوردند و ارتباطات ما بیشتر شد. آن زمان چند گزارش فرستادیم که اکنون در حدود 40 درصد از آن برآورد، انجام شده و تا این ساعت اعمال شده است که گزارش آن موجود است. همان‌گونه که در گزارش‌های تفصیلیِ حوزه ویرایش ملاحظه می‌فرمایید، به‌عنوان مثال 17 کتاب به صورت کامل توسط ویراستاران مجرب ما در فرهنگستان ویرایش شده که این خود نشان‌دهنده وجود مشکلات زبانی و فنی در این کتاب‌ها است. کتاب‌هایی که با شمارگان یک میلیون و ... منتشر می‌شود، نباید دارای این‌گونه مشکلات باشند. این ویرایش‌ها در هفتم مهرماه 1395 انجام شد که اسناد آن موجود است.

گزارش جامع دیگری در حال تهیه است که بیستم تیرماه ارائه خواهد شد و شامل سه نتیجه اصلی می‌باشد: اول اینکه در حوزه دستور خط ما یک توفیق نسبی پیدا کردیم، اینکه قرار شد سازمان دستور خط را از پایه هفتم به بعد متناسب با فرهنگستان کند. یعنی در حال حاضر دو نوع رسم‌الخط در سازمان است؛ از پایه اول تا ششم با "یای" بزرگ و از پایه هفتم به بعد با "یای" کوچک. این موضوع یک اشکال است.

ذوالفقاری ادامه داد: در مورد کاربست واژه‌ها از مجموع 3762 واژۀ بیگانه که در کتاب‌های درسی موجود بوده، 1504 مورد تاکنون مورد بررسی و اعمال شده است. یعنی حدود 40 درصد، اما 60 درصد دیگر علی‌رغم گزارش‌هایی که به صورت مفصل در مورد هر کتاب به تفکیک و همچنین با ارائه شماره صفحه و معادل درست آن راداده‌ایم، مور توجه قرار نگرفته‌اند.

وی گفت: در حوزه ویرایش محتوایی کتاب‌ها هم واقعا اشکالات جدی وجود دارد. ما چندین نوبت افراد و گروه‌های مختلفی را به آقای دکتر امانی معرفی کرده‌ایم که به بحث ویرایش محتوایی کتاب‌ها توجه شود اما به هر حال انجام نشده و اگر همین الان این کتاب‌ها را به چند ویراستار مجرب جهت بررسی ارائه دهید، حتماً اشکالات بسیار زیادی را ملاحظه می‌کنند. این وجه ویرایش هم از نکاتی است که باید به آن توجه شود.

 از جمله مهم‌ترین طرح‌های مذکور، طرحی است که در بحث مهارت سنجی در حال انجام بوده و تمام طرح به صورت الکترونیک است. بانک اطلاعاتی دانش‌آموزانی که از آنها آزمون گرفته شده موجود است، در زمان کنونی چندین پایان نامه براساس همین بانک اطلاعاتی در حال نگارش است.

طرح دیگری که به صورت سالانه در حال به‌روز رسانی است، در مورد راه یافتگان به دانشگاه در رشته زبان و ادبیات فارسی است. در این طرح مشخصات افراد راه یافته به دانشگاه در رشته ادبیات فارسی به همراه نمرات و درصدهای آنها تهیه و تدوین می‌شود. گزارش مربوط به این موضوع هم آماده ارائه است.

کاردیگری که در ارتباط مستقیم با معلمان در حال انجام است، انتشار خبرنامه‌ای است که هفتادمین شماره آن منتشر شد و از زمان انتشار تاکنون 5 هزار نفر آن را مشاهده کرده‌اند. مطالب این خبرنامه شامل سخن نخست در مورد مشکلات زبان و ادبیات فارسی و هفتاد سرمقاله در مورد مهم‌ترین نکات و مسائل آموزشی زبان و ادبیات فارسی، معرفی خودِ فرهنگستان، واژه‌های مصوب فرهنگستان، موضوعات مربوط به حوزه ویرایشی و نگارشی، معرفی معلمان شاعر و نویسنده و مطالب بسیار متنوع دیگری می‌باشد. از طریق این خبرنامه توانسته‌ایم ارتباط بسیار خوبی با معلمان برقرار نماییم.

کارگاه‌های آموزشی در فرهنگستان به شکل یک روزه و دو روزه با اساتید دانشگاه فرهنگیان، سرگروه‌های آنان و دانش‌آموزان استعدادهای درخشان برگزار شد که در این کارگاه‌ها و در دوره‌های واژه گزینی آموزش می‌دیدند. بیش از 5 دوره کشوری برگزار شد. علاوه بر این 12 نشست تخصصی با سرگروه‌ها برگزار شد.

 نمایشگاه کتاب‌های درسی را برگزار کرده‌ایم که هم اکنون به صورت برخط و پی دی اف در وبگاه فرهنگستان آماده مشاهده و دریافت است. کل کتاب‌ها شامل 700 عنوان است که تا کنون 300 مورد از آنها را آماده نموده‌ایم.

یکی دیگر از کارهایی که انجام داده‌ایم در زمینه آزمون پرلز است. ما به متن این آزمون و نتایج سالانۀ آن که ما در رده‌های آخر آن قرار می‌گرفتیم، شک کردیم. از این رو ما متن این آزمون را به مترجمان حرفه‌ای دادیم که از متن اصلی به زبان فارسی ترجمه کنند و در نهایت مشاهده کردیم که ترجمه‌های انجام شده با یکدیگر تفاوت دارد. از این رو خود ما به همراه یک دانشجوی دوره دکتری تیمی را تشکیل داده و به آزمون جواب دادیم و دیدیم که برخی از سؤالات دو جواب دارد و برخی دیگر کلاً جوابشان غلط است، این موضوع را گزارش دادیم و در سال آخر که اجرا شد ما متن و ترجمه انجام شده را ارائه دادیم و نتایج خوبی گرفتیم که با نتایج دوره‌های قبل تفاوت داشت. اعتقاد ما این است که باید آزمون بومی را در آموزش و پرورش داشته باشیم که بتوانیم مباحث مربوط به "خواندن" را خود ما مورد آزمون و بررسی قرار دهیم.

در بحث دو زبانه گی که اهمیت زیادی دارد، در زمانی که آقای دکتر در مجلس تشریف داشتند،   تیمی از فرهنگستان عازم برخی مناطق اهواز شده و از نزدیک گزارشی را به صورت مکتوب، مستند و مصور تهیه کردند که به مجلس ارائه شد و مجلس در همان سال مبلغ بسیار خوبی را به بحث آموزش دوزبانگی اختصاص داد. موارد اشاره شده گوشه‌ای از فعالیت‌های 10 ساله اخیر بود که همگی در جهت برنامه درسی انجام شده‌اند.

مسئول گروه واژه گزینی فرهنگستان

خانم پرویزی: گروه واژه گزینی از اولین گروه‌های فرهنگستان است که از سال 74 کار خود را به صورت جدی آغاز کرده است. هر چند این گروه قبل از سال 74 تصویب شده بود اما به صورت نظامند فعالیت نمی‌کرد. از سال 74 یکی از اولویت‌های ما کتاب‌های درسی مدارس بود. در همان سال‌ها همکاران ما تمام واژه‌های کتاب‌های درسی را از ابتدایی تا متوسطه جمع‌آوری و در جزوه‌هایی منتشر کردیم که این موضوع به اولین دستور کار گروه‌های تخصصی تبدیل شد. ما ابتدا کارمان را از واژه‌های عمومی آغاز کردیم و بعد از آن متوجه شدیم که هر واژه عمومی به یک تخصص خاص مربوط می‌شود و ناچاریم که کال خانواده واژه گانی آن را در نظر بگیریم. از این رو با مشارکت فرهنگستان علوم و فرهنگستان علوم پزشکی گروه‌های تخصصی تشکیل دادیم. به تدریج این گروه‌ها اضافه شدند و بعد از اینکه فرهنگستان هنر تشکیل شد از آنها هم بهره گرفتیم و تا الان فرهنگستان برای نزدیک 70 رشته مختلف گروه تخصصی داشته است که بعضی کارشان تمام شده و بعضی دیگر به دلیل مشکلات مالی نتوانسته‌اند با فرهنگستان ادامه همکاری داشته باشند.

در حال حاضر 55 گروه تخصصی در حوزه‌های مختلف علوم یعنی علوم پایه، علوم زیستی، پزشکی، هنر و علوم انسانی و ورزش و ... داریم. این گروه‌ها متشکل از 5 تا 7 متخصص درهر رشته هستند و 1 یا 2 نفر عضو واژه گزین که دوره‌های واژه گزینی را گذرانده‌اند. گروه‌های تخصصی عملاً کار واژه گزینی را انجام می‌دهند. یعنی متخصصان واژه‌ها را انتخاب، بررسی و در اختیار شورای فرهنگستان و شورای واژه گزینی قرار می‌دهند. شورای واژه گزینی به ندرت واژه‌های انتخاب شده توسط متخصصان را تغییر می‌دهد، مگر اینکه واژه‌ای مشکل ساخت واژه داشته باشه یا با تعریف ارائه شده هماهنگ نباشد. به عبارت دقیق‌تر باید گفت که تمامی واژه‌ها بر خلاف شایعات منتشر شده توسط متخصصان انتخاب می‌شود. در حال حاضر این گروه‌ها فعالیت می‌کنند، تا کنون بیش از 60 هزار واژه را تصویب کرده‌ایم که در وبگاه فرهنگستان قابل مشاهده وبرای آموزش و پرورش ارائه شده است. از همان سال 74 که کار روی کتاب‌های درسی آغاز شده است، واژه‌های تصویب شده وارد کتاب‌های درسی شد. در دورۀ زیست شناسی به دلیل مشکلاتی واژه‌های تصویب شده وارد نشد و ما مجبور شدیم 135 واژه را به یکباره وارد کتب درسی نماییم. از چند سال پیش قرار شد نماینده‌ای از آموزش و پرورش در گروه‌های واژه گزینی حضور داشته باشد که لزوماً باید فرد مشارکت کننده متخصص همان رشته موردنظر باشد.

از این رو پیشنهاد می‌کنم که در صورت امکان از مؤلفان کتب درسی در گروه‌های تخصصی استفاده کنیم و این ارتباط نزدیک‌تر شود. از دیگر کارهای انجام شده، برگزاری جلسات و دوره‌های واژه گزینی 1 یا 2 روزه با شرکت دانش‌آموزان تیز هوش کشور در برخی از شهرهاست که تأثیر بسیار خوبی بر ذهنیت دانش‌آموزان در این مورد داشته است که عموماً دیدگاه خوبی به فرهنگستان و موضوع واژه گزینی ندارند. از سال 96-95 اولین دوره کارشناسی ارشد واژه گزینی را برگزار کردیم و الان حدود 40 دانشجو در این حوزه تربیت شده‌اند.

شیوا عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

آقای شیوا عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه این برنامه گفت: آنچه که در این طرح مد نظر است تولید محتوای آموزشی برای کتاب‌های فارسی و اهمیت درس فارسی است و ناظر بر آگاهی در حوزه زبان ملی و مسائل مرتبط با آن و آسیب‌هایی که از رهگذر استفاده نادرست از زبان بومی و ملی ایجاد می‌شود؛ است. در این طرح به این می‌پردازیم که چگونه می‌شود با تولید محتواهایی علاقه دانش‌آموزان به زبان فارسی را گسترش داد. بخش‌های این پژوهش به این شرح است: چگونه دانش‌آموزان بتوانند با استفاده از آگاهی‌هایی که به آنها داده می‌شود در حوزه‌های گوناگون رفته زبان فارسی را درک و درباره جایگاه و تاریخ و نقش هویت بخش آن آگاهی پیدا کنند. دو عنصر سادگی و جذابیت در این طرح برای شناساندن زبان فارسی به دانش‌آموزان مورد استفاده قرار خواهد گرفت. شناساندن قلمرو جهانی ادبیات، میزان تأثیرپذیری و تأثیرگذاری بر ادبیات سایر کشورها و ضرورت واژه گزینی چیست نیز از جمله مواردی است که در طرح پیشنهادی فرهنگستان در نظر گرفته شده است. مراحل اجرای این طرح و استفاده از ظرفیت فرهنگستان و گروه زبان و ادبیات فارسی ساز متن پروهش نیز به تفصیل بیان شده تا این طرح منطبق با ساختاری باشد که  برای کتاب درسی پیش بینی شده و به تصویب می‌رسد. علاوه بر این به این مسئله خواهیم پرداخت که چگونه یادگیری تاریخ ادبیات از یک مسئله حفظی سخت به یک شناخت همراه با دلبستگی و همچنین عمیق تبدیل شود. این طرح می‌کوشد تا جذابیت را از طریق زبان فارسی برای دانش‌آموزان ایجاد کند و این امر رهگذری باشد برای جذابیت‌های زبان فارسی.

آقای ترکی در ادامه گفت: هر کتابی که عوض می‌شود گویی یک سنگ افتاده و انگار کتاب قبل هیچ فایده‌ای نداشته است‌. بنا نیست که برنامه‌ریزی کتب درسی مورد قبول همه باشد. سلیقه‌های زیادی وجود دارد. متأسفانه چندین سال است که دچار بحران اسلامی و ایرانی شده‌ایم. ما ابتدا مسلمانیم و سپس ایرانی. هر متنی که اسلامی باشد عده‌ای شاکی هستند و اگر ایرانی باشد عده‌ای دیگر شاکی می‌شوند. برای رهایی از این وضعیت به‌جای اینکه سازمان پژوهش مستقیماً این بار را بر دوش بگیرد. برای رهایی از انتقادات این بار باید مقداری بر دوش دیگران گذاشته شود و معیارها و موازین توسط سازمان مشخص شود و بعد به کسانی دیگر مجوز داده شود. واقعیت این است که بخش خصوصی در حال یکه تازی در آموزش و پرورش ما است و مؤسسات گاج و قلم چی نقش بیشتری در طراحی کتاب‌ها دارند. الان این اتفاق بدون نظارت می‌افتد اگر این امکان وجود داشته باشد که افراد با صلاحیت نه مافیای کنکور در طراحی متون درسی نقش داشته باشند خیلی مؤثر است چون این اتفاق هم اکنون بدون اینکه ما بخواهیم در حال انجام است. اگر بیشتر به سمت سیاست‌گذاری برویم و از تمرکز گرایی بکاهیم بهتر خواهد بود زیرا تمرکز گرایی در این چند ساله کارنامه قابل قبولی نداشته است.

خانم دانشگر رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه این سخنان گفت: اگر در راستای تمرکز زدایی نظارت کنار گذاشته شود باید نظارت وجود داشته باشد.

خانم دانشگر ادامه داد: اشکالی در کتاب‌های درسی در سال گذشته وجود داشت که نام درس را اشتباه نوشته بودند یعنی به‌جای اینکه بنویسند زال و سیمرغ نوشته بودند زاغ و سیمرغ. این اشتباه اعلام شد و سال بعد هم با همین اشتباه کتاب چاپ و توزیع شد. دانش‌آموزان هم در نمایشگاهی این اشتباه را تکرار کردند. این اقدام نشان‌دهنده فرصت سوزی ما است. از زمانی که برای همکاری داشتیم صرف مناقشات شد و زمانی که برای رسیدگی به زبان و ادب فارسی داشتیم را از دست دادیم.

حدادعادل گفت: در کتاب درسی غلط تایپی حرام و در سایر کتاب‌ها مکروه است‌. زمانی که رئیس سازمان پژوهش بودم قبا از انتشار هر کتابی غلط املایی‌های آن را می‌گرفتم.  کتاب درسی را مردم باید همانند اسکناس بدانند که هیچ اشتباهی درآن نیست.

خانم طهرانی در ادامه بیان کرد: در دوران کرونا مشکل بزرگی که برای دانش‌آموزان پیش‌دبستانی و دبستانی در مناطق دو زبانه به وجود آمده این است که تنها راه ارتباطی دانش‌آموزان که می‌توانند فارسی را آموزش ببینند قطع شده است. آموزش و پرورش برای سال تحصیلی آینده در نظر گرفته که ساعت‌هایی را برای آموزش زبان فارسی در نظر بگیرند. معاونت ابتدایی و شبکه آموزش درخواست کردند که برنامه‌ریزی در این زمینه توسط فرهنگستان انجام شود تا اتفاقی که در آینده آموزش زبان فارسی برای دانش‌آموزان پیش‌دبستانی و دبستانی اتفاق نیفتد. بیشترین نگرانی هم مربوط به پیش دبستانی است زیرا آموزش آنها زیر نظر آموزش و پرورش نیست.

حداد عادل گفت: در ابنجا مثلثی با سه ضلع فرهنگستان، سازمان پژوهش و معاونت ابتدایی وجود دارد. اگر فرزندان مناطق دو زبانه به زبان فارسی مسلط نشوند همبستگی ملی صدمه می‌بیند. اگر این مشکل بر طرف نشود دو زبانگی به تک زبانگی تبدیل شده و اینکه در آینده چطور می‌توان آن را جبران کرد، مشخص نیست. آموزش دو زبانه‌ها همان اندازه که آموزشی است سیاسی نیز می‌باشد و تلوزیون باید خیلی دقیق و عالمانه عمل کند.

وی ادامه داد: یکی از انتظارات ما در طول سالیان گذشته این بوده که موضوع ویراستاری را جدی بگیرند. هر ناشری کتاب‌هایش را به ویراستار می‌دهد و کتاب درسی که الگوی همه است باید ویراستاری شود و سازمان چندین ویراستار داشته باشد که آنها تخصص ویراستاری کتاب درسی داشته باشند.

وی در ادامه گفت: حدود 10 سال پیش پیشنهاد تأسیس گروه زبان و ادبیات فارسی به شما داده شد زیرا احساس می‌کردیم که فرهنگستان تکیه گاهی برای مراجعه ما است. در طول تاریخ نتوانسته‌ایم تعامل داشته باشیم که بخشی از این عدم تعامل ناشی از رؤسای وقت سازمان است که اکیداً دستور داده بودند با شما هیچ همکاری نداشته باشیم. کتاب درسی این‌گونه نیست که گروه اندکی روی آنها کار کرده باشد بلکه شورای برنامه‌ریزی درسی در این زمینه تشکیل شده بود. زمانی که طرحی برای اجرا نوشته می‌شود ابتدا باید با افرادی در سازمان پژوهش درباره آن صحبت شود نه اینکه فقط برای اجرا به سازمان ارجاع شود. اعتقاد داریم که در زمینه ویراستاری فرهنگستان باید به سازمان کمک کند اما تعامل لازم وجود نداشت. در سال 91 جلسه‌ای با شما درباره بحث آگاهی بخشی به دانش‌آموز در باب زبان فارسی داشتیم که قرار شد در قالب مطالبی تألیف شود و در پایه یازدهم و دوازدهم اعمال شود ولی تاکنون هیچ مطلبی دریافت نکرده‌ایم. کتاب درسی نمی‌تواند متوقف شود. هیچ وقت به گروه زبان و ادبیات فارسی یک جمله و یا یک واژه از سوی فرهنگستان داده نشد. خوشبختانه در آغاز برنامه‌ریزی درسی هستیم و فرهنگستان می‌تواند به ما کمک کند و ما به توانایی همکاران فرهنگستان  باور داریم.

حداد عادل گفت: 12 موضوع را نوشته‌ام که فرهنگستان می‌تواند با سازمان همکاری داشته باشد و 3 سر فصل اصلی هم برای آنها در نظر گرفته‌ایم. یک برنامه‌ریزی آموزشی، دو برنامه‌ریزی درسی و سوم زبان آموزش است. این مسائل موضوعات کلان است. برنامه‌ریزی درسی این است که چه مسائلی در کتاب‌های درسی باید وجود داشته باشد و برنامه‌ریزی آموزشی یعنی اینکه چه رشته ای و در هر رشته‌ای چه دروسی باشد. در سال‌های گذشته مقاومت عجیبی کردیم در برابر کسانی که می‌خواستند درس ادبیات را از دوره متوسطه اول و دوم کاهش دهند و مانع این کار شدیم. موضوعات شامل واژه گزینی، ویرایش، متن و محتوا، درس انشا، هویت ملی، زبان و ادب فارسی، دوزبانگی، دستور خط، مهارت سنجی، واژگان پایه، خط و خوش نویسی، سخنوری و فن بیان همه مهم است و هر ایرانی باید هم خوب صحبت کند و هم خوب فکر کند و .... بعد از این سلسله پیشنهاداتی را به صورت عملی داریم.

سخنان همکاران سازمان پژوهش

دکتر حسین قاسم پور مقدم سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان و ادبیات فارسی اظهار کرد: تجربه نشان می‌دهد که ما می‌توانیم همکاری کنیم. انتقادات به بخشی از مطالب درسی اعمال و حدود 40 درصد اعمال نمی‌شد و علت آن هم این بود که تصور می‌کردند اگر به این مسائل تن بدهند باید این رویه را تا مدت‌ها ادامه بدهند. باید یک تفاهم‌نامه نوشته شود تا کار از ابتدا تا انتها رصد شود. وظیفه ما این است که یک غلط هم در کتاب درسی نباشد. آمادگی برای همکاری وجود دارد. درباره برون سپاری و چند تألیفی هم این آمادگی وجود دارد ولی باید ببینیم جامعه تا چه اندازه توان پذیرش این وضعیت را دارد. نکاتی که ذکر شد بهتر است مدون شود.

وی گفت: بعد از 40 سال این اولین نشست رسمی سازمان پژوهش و فرهنگستان است. همیشه گفته‌ها و نوشته‌ها بازتاب این است که بخش اجرایی در آن پیش‌بینی نشده است. سه کمیته برنامه‌ریزی، تحقق و اجرایی در اهداف بلند مدت و خروجی‌های ماهیانه برنامه‌ریزی شود و کمیته حقوقی اجرایی هم به وجود بیاید تا ریتم کار حفظ شود.

خانم نجفی پازوکی گفت: در سال گذشته بحث تدوین برنامه زبان و ادب فارسی را داشتیم که از پیش دبستان تا پایان دوره اول تعیین تکلیف شد. یعنی نقشه راه آموزش چهار مهارت زبانی روشن شد. در پیش دبستان بحث زبان‌آموزی چگونه باید دنبال شود و در اول ابتدایی چطور ادامه پیدا کند و در دوم و سوم هم این مسائل خواندن و گوش دادن بررسی شد. در بحث ویرایش مقداری وسیع‌تر نگاه می‌کنیم اینکه بحث آموزش زبان کتاب‌های ابتدایی چگونه باشد و باید زبان کودک دوره ابتدایی را بشناسیم و سپس بر اساس آن متن بنویسیم. به لحاظ شیوه‌نامه ویرایش با ویراستارهای زیادی در ارتباط هستیم ولی شیوه‌نامه‌ای نداریم. برای اینکه کارهایی که انجام می‌دهیم مبتنی بر پژوهش باشد. بحث مهارت سنجی را در دوره ابتدایی انجام دادیم و می‌دانیم که بر اساس مهارت‌های زبانی وضعیت دانش‌آموزان چگونه است. حتی مهارت خواندن در ارتباط با خط تحریری را هم بررسی کردیم. دوره‌هایی را برای معلمان مناطق دو زبانه گذاشتیم و نقطه نظرات آنها درباره اجرایی شدن اصل 15 قانون اساسی را جویا شدیم. اگر مراودات را بیشتر کنیم قطعاً کم کاری‌ها را هم به گردن هم نمی‌انداریم.

خانم دکتر نجفی عرب گفت:  درباره دو زبانگی در دفتر تألیف حداقل سه جلسه تشکیل شد و به نتایج خوبی رسیدیم. هر ساله نظرات شورای راهبردی شورای زبان و ادب فارسی را دریافت می‌کنیم و در زمان ویرایش کتاب‌های درسی از آنها استفاده می‌کنیم. یک پیشنهادی دارم برای اینکه زبان آموزش را یکپارچه کنیم. مشکلی که در تألیف کتب وجود دارد این است که زبان آموزش آن یکپارچه نیست.در این زمینه تلاش‌هایی صورت گرفته اگر شورایی متشکل از اعضای فرهنگستان و سازمان پژوهش وجود داشته باشد و روی زبان آموزش و یکپارچه کردن برنامه درسی کار شود. اگر این اتفاق بیفتد کتاب‌های درسی از حیث رسم‌الخط و ویرایش یک دست می‌شود. متأسفانه زبان فارسی در حال فرسوده شدن است و دانش‌آموزان در هنگام صحبت کردن کلمات را به شکل کوتاه بیان می‌کنند. در این زمینه اگر پژوهش مشترکی صورت بگیرد که این مشکل حل شود بسیارعالی خواهد بود. باید کتاب‌ها را به سمتی ببریم که از فرسودگی زبان که شامل حال دانش‌آموزان شده مخصوصاً در فضای مجازی جلوگیری کنیم. به تأثیرگذاری‌ها و تأثیرپذیری توجه شود و در این راستا اگر همکاری بین دو سازمان وجود داشته باشد می‌توانیم علاقه به ادبیات را در دانش‌آموزان زنده کنیم.

آقای عبداله اسدی مشاور سازمان پژوهش گفت: همکاری بین سازمان پژوهش و فرهنگستان از نوع همکاری‌های راهبردی و استراتژیک است. با تغییر رؤسا نباید استراتژی‌ها دستخوش تغییر شود. برای این مسائل نیاز به یک ریل گذاری عمیق و مفصل داریم. حداقل در چهار محورکه شامل: همکاری‌های آموزشی، همکاری‌های پژوهشی، همکاری‌های تألیفی و ترویجی است باید همکاری وجود داشته باشد. نقصی که در تفاهم نامه‌های پیشین وجود دارد این است که پیوست مدیریتی ندارد. تفاهم‌نامه تا به قرارداد تبدیل نشود ضمانت‌نامه اجرایی ندارد. در ادامه این روند بهتر است گزارش کار هم ارائه شود تا ریتم کار حفظ شود.

جمع‌بندی دکتر ملکی

ملکی افزود: چند نکته مدیریتی یا اجرایی عرض می‌کنم. نکته اول اینکه بنده اگر جلسه‌ای به کاربرد منتهی نشود، آن جلسه را بی معنا و بی محتوا می‌دانم. در جلسه کنونی هم باید یک تکلیف برای طرفین در نظر بگیریم. اولاً بنده در جریان برخی مطالب نبودم و در اینجا مطلع شدم. این گفتگوها نشان داد که تعامل وجود داشته ولی تعامل نظامند و مداوم نبوده و استمرارنداشته است. استمرار اکسیر تصمیمات است، باید مداومت داشته باشد تا به نتیجه موردنظر دست یابیم. لذا اگر به دنبال تعامل نظامند هستیم اجازه دهید که یکی از مصوبات جلسه حاضر این باشد که سریعاً تفاهم‌نامه تدوین و امضا شود و نقشه راهمان شود. نکته دوم این است که به نظر می‌رسد ما باید افرادی را به شما معرفی کنیم که در برخی از کمیته‌ها عضویت داشته باشند و حضرت‌عالی هم افرادی را به ما معرفی کنید که در کمیته‌های مربوط به این بحث و گفتگو عضو شوند. از محاسن این کار درک در فرایند کاربا یکدیگر است. معرفی و حضور این افراد کمیته را غنی خواهد کرد. و نکته سوم پیشنهادی دارم به جناب آقای دکتر شیوا در مورد طرح پژوهشی تولید محتوای آموزشی؛ امروز رسم براین است و معروف شده که از سواد رسانه ای، سواد قرآنی و ... صحبت می‌شود. ما هم در حوزه کاری خود جای خالی سواد زبانی را حس می کنیم. پیشنهاد می‌کنم این سواد زبانی به عنوان یک سواد ملی طراحی شود و در آن معلوم شود که آموزش و پرورش، صدا و سیما و ... چه کار باید انجام دهند. اگر لازم باشد ما هم یکی دو نفر را معرفی می‌کنیم تا عضو تیم مربوط به طراحی این سواد باشند. به نظرم اگر این کار انجام شود از آن کار پژوهشی تولید محتوا ارزش بیشتری خواهد داشت. در نکته دیگر باید عرض کنم که از گزارش پژوهش سرکار خانم دانشگر خیلی لذت بردم. تقاضا می‌کنم پژوهش‌های انجام شده را در اسرع وقت برای ما ارسال کنند تا ما هم کاربرد و نتایج آنها را برای شما ارائه کنیم. راجع به برون سپاری هم باید گفت که این موضوع به عنوان یک کار برای ما در حال انجام است و برای آن یک کار گروه تشکیل شده و بنده پیگیر آن هستم. اما به نظرم ما باید در راه و مسیر برون سپاری محتاطانه حرکت کنیم، این حرکت را ناگزیر هستیم و باید بالاخره این مهم را انجام دهیم، اما این برون سپاری باید به گونه‌ای انجام شود که از خطوط قرمز ارزشی خود صیانت کنیم. چگونگی برون سپاری و حفظ این خطوط ارزشی برای بنده سؤال مهمی است. نکته آخرم در مورد ویرایش است. اولاً اینکه ما شیوه‌نامه‌ای در مورد ویرایش نداریم و این یک خلاء مهم است و باید برطرف شود و دوم اینکه بهترین افراد برای ویرایش کتاب‌های درسی ما دوستان حاضر در فرهنگستان هستند. منتها این باید تنظیم شود.

حدادعادل ادامه داد: به عنوان پایان جلسه بنده فرمایشات جناب‌عالی را تکرار می‌کنم. ما در موضوع دیگری که با یک دستگاه مهم دیگر در تعامل هستیم، در راستای ساماندهی امور و مصوبات جلسه، تصمیم گرفتیم که دو طرف یک نفر را معرفی کنند تا بعد از پایان جلسه پیگیر مصوبات و برنامه‌ها باشند و با همکاری و تعامل روزانه با یکدیگر قدم به قدم امور را پیش ببرند. پیشنهاد می‌کنم که ما هم به منظور پیشبرد مصوبات جلسه حاضر همین کار را انجام دهیم. ما از طرف خودمان جناب آقای دکتر ذوالفقاری را به عنوان مسئول گروه آموزش فرهنگستان معرفی می‌کنیم که ایشان تیم خود را دارند.

ملکی: ما هم جناب آقای قاسم پور را معرفی می‌کنیم.

 حداد عادل گفت: مطلب دوم اینکه ما در سال‌های گذشته چندین بار در سطح رئیس سازمان جلساتی را داشته‌ایم، کلیاتی بیان شده ولی متأسفانه استمرار نداشته است. اکنون لازم است تفاهم‌نامه سابق را با توجه به تجربیات سنوات اخیر، سر فصل‌های کلی، برنامه‌ریزی آموزشی، برنامه‌ریزی درسی، زبان آموزش  و... مورد تجدیدنظر و اصلاح قرار دهیم و میدان عمل را باز نماییم و یک زمان‌بندی برای امضای تفاهم‌نامه تنظیم کنیم. بعد برای برخی از طرح‌ها مانند طرح آقای شیوا که در چارچوب آن قدم‌هایی برداشته شده است، قراردادی تنظیم شود. یکی از بندهای آن تفاهم‌نامه این است که برای اجرای هر بخشی باید یک قرارداد ویژه نوشته شود. قرارداد این طرح را ما تهیه می کنیم و برای شما می فرستیم. نکته دیگر این که شما نماینده ای در شورای گروه داشته باشید و ما هم نماینده گانی در یکی دو تا از شوراهای شما داشته باشیم. زمان‌بندی به این‌گونه باشد که دو طرف ظرف یک هفته نماینده‌های خود را معرفی کنند، ظرف یک ماه تفاهم‌نامه را اصلاح می‌کنیم و برای اظهار نظر برای شما می‌فرستیم و ظرف یک ماه و نیم از تاریخ امروز که دوم تیرماه است ما قرارداد طرح آقای شیوا را می‌فرستیم و بعد از آن نمایندگان شوراها را اعلام می‌کنیم و در تفاهم‌نامه بر روی همکاری فرهنگستان در تمام حوزه‌ها تأکید خواهیم کرد.

وی ادامه داد: کتب درسی از اهمیت بالایی برخوردار است لذا باید در تنظیم و ویرایش آن اهتمام ویژه‌ای مبذول شود. این کار باید قبلاً انجام می‌شد ولی اکنون برعهده شماست. در انجام این مهم باید برای ویراستاری ساختار تعریف نمایید، با یک ویراستار کاری انجام نمی‌شود و باید دایره‌ای از ویراستاران متخصص در هر مقطع و هر رشته خاص در اختیار داشته باشید. انجمن ویراستاران با آقای دکتر در زمینه تصحیح و تجدیدنظر در دستور خط فارسی همکاری می‌کنند، ما این انجمن را به شما وصل می‌کنیم، شما تقاضاهای خود را به آنها ارائه دهید، با چاپ و نشر و ارگان‌های مرتبط قراردادهایی را منعقد و ویراستارانی را تأمین کنید. چرا که همه کارها به ویراستار ختم می‌شود که اگر ویراستار هوشمند باشد، نتیجه مثبتی به‌دست خواهد آمد. در مسئله دو زبانگی که یک خطر برای آینده است و اگر تدبیر نشود یک صدمه ملی را در پی خواهد داشت. بنده زمانی که در سازمان پژوهش بودم به این نتیجه رسیدم که چهار عنصر خانه، مدرسه، جامعه یا محیط و رسانه ذهن یک فرد بالغ را می‌سازد. با شیوع ویروس کرونا دو عنصر مدرسه و محیط حذف شد و بچه‌ها با حبس شدن در خانه تنها از دو عنصر خانه و رسانه یا همان فضای مجازی بهره‌مند بودند. در این وضعیت رسانه باید بار مدرسه و محیط را به دوش بکشد و در آموزش زبان فارسی به دانش‌آموزان دو زبانه نقش ایفا کند.

حداد عادل افزود: بنده پیشنهاد می‌کنم که جلسه بعدی را در آبان ماه در سازمان پژوهش برگزار کنیم.