در نظام‌های آموزشی بر رسیدن به شایستگی در مهارت‌های یادگیری، به‌عنوان نتیجه فرایند یاددهی ـ یادگیری، تأکید بسیاری شده است. آشنایی با این مهارت‌ها به سیاست‌گذاران کمک خواهد کرد، ضمن ارتقای حرفه‌ای خود، در زمینه آموزش دانش‌آموزان نیز آگاهی بیشتری کسب کنند. در این مقاله یکی از مهارت‌های بین‌المللی با نام «مهارت‌های یادگیری قرن بیست‌ویکم» معرفی خواهد شد.

 

مقدمه

در فرهنگ ‌لغت روان‌شناسی، مجموعه مهارت‌هایی که در فرایند کسب دانش جدید، به‌خصوص در کلاس درس، مورداستفاده قرار می‌گیرند، «مهارت یادگیری» تعریف شده‌اند. خواندن، نوشتن و کنجکاوی از مهارت‌های یادگیری هستند که در فرایند یادگیری اثر دارند [Nugnet, 2013]. مهارت‌های یادگیری قرن بیست‌ویکم شامل مهارت‌ها، توانایی‌ها، گرایش‌ها و طرز یادگیری است که متخصصان آموزش‌وپرورش، رهبران دنیای کسب‌وکار، دانشگاهیان و سازمان‌های دولتی به‌عنوان مهارت موردنیاز برای موفقیت در محل کار و جامعه قرن 21 شناسایی کرده‌اند و به‌عنوان شایستگی و صلاحیت موردنیاز برای دانش‌آموزان قرن بیست‌ویکم شناخته‌شده است. نتیجه آن نیز تربیت دانش‌آموزانی است که دارای مهارت، دانش و تخصص لازم برای موفقیت در کار و زندگی هستند.

مهارت‌های یادگیری قرن بیست‌ویکم بخشی از جنبش رو به رشد بین‌المللی، با تمرکز بر مهارت‌های موردنیاز دانش‌آموزان، به‌منظور آماده شدن برای موفقیت در یک جامعه به سرعت در حال تغییر و دیجیتال است. بسیاری از این مهارت‌ها با یادگیری «مهارت‌های اصلی»¹، مانند «استدلال تحلیلی»²، حل مسائل پیچیده و کارگروهی مرتبط و با مهارت‌های آموزش سنتی متفاوت‌اند. زیرا از ابتدا مبتنی بر حفظ دانش نیستند [Dede, 2010]. بین دانش و مهارتی که دانش‌آموزان در مدرسه یاد می‌گیرند، با دانش و مهارت‌های موردنیاز یک جامعه معمولی و محل کار در قرن بیست‌ویکم، شکاف فزاینده‌ای وجود دارد. به‌طور خاص، دانش‌آموزان دوره متوسطه زندگی خود را در دنیایی متفاوت و پرجنب‌وجوش³، چندوظیفه‌ای⁴، چندوجهی⁵ و «مبتنی بر فناوری»⁶ سپری می‌کنند [Greenhiff, 2010]. لذا آموزش مهارت‌های یادگیری ضروری است.

 

پیشینه

برخی از سازمان‌های دولتی، دانشگاه‌ها، مؤسسات غیرانتفاعی و شرکت‌های بزرگ، از اوایل دهه 1980، برای شناسایی «مهارت‌های کلیدی فردی و تحصیلی»⁷ و «شایستگی‌ها»ی⁸ تعیین‌شده موردنیاز برای نسل کنونی و نسل آینده، پژوهش‌های بسیاری انجام داده‌اند. شناسایی و پیاده‌سازی مهارت‌های یادگیری قرن 21 در نظام‌ آموزشی و محل کار، ابتدا در ایالات‌متحده آغاز شد و پس از آن به کانادا، بریتانیا، نیوزیلند و از طریق سازمان‌های ملی و بین‌المللی، مانند «سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا ـ پاسفیک (آپیک)»⁹ و «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» گسترش یافت [vikipedia, 2017].

نتایج کلیدی گزارشی پژوهشی با عنوان «اصلاحات آموزشی»¹⁰ در سال 1983 نشان داد، اصلاحات آموزشی باید با روی هدف رسیدن به «یک جامعه یادگیرنده»¹¹ تمرکز داشته باشد. در این گزارش توصیه‌هایی نیز درباره مهارت‌ها و محتوای آموزشی ارائه شدند که عبارت‌اند از:

• پنج مهارت پایه: زبان انگلیسی، ریاضیات، علوم، مطالعات اجتماعی، علوم رایانه.

• مسائل دیگر برنامه درسی: پرورش «مهارت تخصصی»¹²، مهارت‌هایی در زبان‌های خارجی، «هنرهای نمایشی»¹³، هنرهای زیبا، آموزش حرفه‌ای و پیگیری آموزش در سطح عالی.

• مهارت‌ها و توانایی‌ها (تلفیقی):

• اشتیاق برای یادگیری؛

• درک عمیق؛

• کاربرد یادگیری؛

• امتحان و سنجش، پرس‌وجو، تفکر انتقادی و استدلال؛

• خوب نوشتن، به‌طور مؤثر گوش دادن، بحث هوشمندانه، و داشتن مهارت تخصصی در زبان خارجی؛

• درک و کاربردهای فرهنگی، اجتماعی و محیط‌زیستی؛

• شناخت رایانه به‌عنوان یک دستگاه ارتباطی، اطلاعاتی و محاسباتی و دنیای رایانه‌ها، الکترونیک و فن‌آوری‌های مرتبط؛

• یادگیری متنوع در طیف گسترده‌ای از هنرهای زیبا و هنرهای نمایشی تا مهارت‌های حرفه‌ای [gardner & etal., 1983].

تا ابتدای قرن21، نظام‌های آموزش‌وپرورش در سراسر جهان بر آماده ساختن دانش‌آموزان برای جمع‌آوری مطالب و انباشت دانش تمرکز داشتند. در نتیجه، از آنجاکه این مهارت‌ها برای دریافت مطالب و دانش ضروری بود، مدارس به «مهارت‌های سوادآموزی و حساب کردن»¹⁴ دانش‌آموزان توجه می‌کردند [Care, & Anderson, 2016].

پیشرفت‌های اخیر در فناوری و ارتباطات از راه دور، اطلاعات و «دانش همه‌جا حاضر»1⁵ را در قرن بیست‌ویکم به‌طور گسترده و به راحتی قابل‌دسترسی کرده‌اند. بنابراین، در حالی‌که مهارت‌هایی مانند سوادآموزی و حساب هنوز مرتبط و ضروری هستند، اما کافی نیستند. نظام‌های آموزشی به‌منظور پاسخ‌گویی به تغییرات فناورانه، طیفی از مهارت‌هایی را به دانش‌آموزان ارائه می‌دهند که نه تنها بر شناخت، بلکه روی ویژگی‌های شناختی، اجتماعی و هیجانی نیز متمرکزند [Brynjolfsson & McAfee, 2014].

مهارت‌ها و شایستگی‌های قرن بیست‌ویکم متنوع، اما در برخی از موضوعات عمومی مشترک و مبتنی بر این فرض هستند که «یادگیری مؤثر» یا «یادگیری عمیق»¹⁶، مجموعه‌ای از نتایج آموزشی دانش‌آموزان، از جمله کسب «محتوای جامع هسته آموزشی»¹⁷، «مهارت‌های تفکر سطح بالا»¹⁸ و «طرز یادگیری» است. این پداگوژی شامل خلق کردن، کار با دیگران، تحلیل، ارائه و به اشتراک‌گذاری تجربه یادگیری و خرد یا «دانش آموخته‌شده»¹⁹ با هم‌سالان، مربیان و معلمان است. در مقابل، روش‌های یادگیری سنتی شامل یادگیری از روی عادت و تکرار، و برگشت اطلاعات یا دانش به معلم برای کسب نمره است [Ananiadou & claro, 2009].

 

چارچوب یادگیری

مهارت‌های قرن بیست‌ویکم پلی هستند که دانش، مهارت‌ها و تمایلات دانش‌آموزان را از زمینه‌های علمی به کاربردهای زندگی واقعی وصل می‌کنند و موضوع‌های بین‌رشته‌ای را به موضوع‌های اصلی متصل می‌سازند. در این چارچوب موضوع‌های مطرح قرن بیست‌ویکم عبارت‌اند از آگاهی جهانی، موضوع‌های مالی و اقتصادی، کسب‌وکار و سواد کارآفرینی، سواد اجتماعی، و سواد بهداشتی.

عناصر ارائه شده در این رنگین‌کمان (نمودار 1) ترکیبی از دانش، مهارت‌های خاص، تجربه‌ها و سوادها هستند که برای موفقیت دانش‌آموزان در زندگی و کار در قرن بیست‌ویک ضرورت دارند. اگرچه عناصر به‌طور جداگانه تفسیر می‌شوند، اما در یاددهی ـ یادگیری قرن بیست‌ویکم در یک فرایندی کاملاً به هم وابسته قرار دارند. براساس این نمودار جدول شایستگی‌ها مطابق جدول 1 تنظیم می‌شود.

علاوه بر «حوزه‌های موضوعی علمی»²⁰، «موضوع‌ها میان‌رشته‌ای»²¹ قرن بیست‌ویکم نیز در ارتقای درک مطالب علمی در سطوح بالاتری قرار دارند. این عنوان‌های موضوعی عبارت‌اند از:

• آگاهی جهانی²²: مثل درک مسائل جهانی، شناخت ملل و فرهنگ‌های دیگر.

• سواد مالی، اقتصادی، تجاری و کارآفرینی²³: مثل دانش چگونگی انتخاب گزینه‌های اقتصادی و شناخت نقش اقتصاد در جامعه.

• سواد مدنی²⁴: مثل یادگیری نحوه مشارکت مؤثر در زندگی اجتماعی، و عمل کردن به حقوق و وظایف شهروندی.

• سواد سلامت²⁵: مثل کسب، تفسیر و فهم اطلاعات و خدمات اولیه بهداشتی، و شناخت اقدامات و سنجه‌های پیشگیرانه جسمی و روانی.

• سواد زیست‌محیطی²⁶: مثل شرح دانش و شناخت محیط‌زیست و شرایطی که بر آن تأثیر می‌گذارد، و اقدامات فردی و جمعی برای رسیدگی به چالش‌های زیست‌محیطی.

• مهارت‌های یادگیری و نوآوری²⁷: ویژگی‌هایی هستند که دانش‌آموزان را برای زندگی پیچیده‌تر و محیط کار در قرن بیست‌ویکم آماده می‌کنند.

• تفکر انتقادی و حل مسئله²⁸: شواهد، استدلال‌ها، ادعاها و باورها را به‌طور مؤثر تحلیل و ارزیابی می‌کند، و انواع مختلف مشکلات ناشناخته را با روش‌های مرسوم و نوآورانه حل می‌کند.

• ارتباطات²⁹ و مهارت‌های ارتباطی: افکار و ایده‌ها را به‌طور مؤثر با استفاده از مهارت‌های ارتباطات مکتوب و شفاهی در شکل‌ها و زمینه‌های متفاوت بیان می‌کند.

• همکاری³⁰: توانایی کار با گروه‌های مختلف را به‌طور مؤثر و با احترام نشان می‌دهد.

• خلاقیت و نوآوری31: از طیف گسترده تکنیک‌های ایجاد ایده برای ایجاد ایده‌های جدید و ارزشمند استفاده می‌کند.

 

مهارت‌های اطلاعاتی، رسانه‌ای و فناوری³²

• سواد اطلاعاتی³³: دسترسی و ارزیابی اطلاعات به‌صورت انتقادی و رقابتی، و مدیریت جریان اطلاعات حاصل از طیف وسیعی از منابع.

• سواد رسانه‌ای³⁴: دانستن اینکه چگونه و چرا پیام‌های رسانه‌ای ساخته می‌شوند، و تولید محصولات رسانه‌ای با استفاده از شناخت و استفاده از ابزار، ویژگی‌ها و قراردادها برای ایجاد مناسب‌ترین رسانه.

• سواد آی‌سی‌تی (فناوری اطلاعات و ارتباطات)³⁵: استفاده از فناوری به‌عنوان ابزاری برای پژوهش، سازمان‌دهی، ارزیابی و انتقال اطلاعات.

• مهارت‌های زندگی و شغلی³⁶: محیط‌های کاری و زندگی امروز به چیزی بیش از مهارت تفکر و دانش محتوا نیاز دارد. پرورش توانایی حرکت به سوی محیط‌های کاری و زندگی پیچیده، مستلزم توجه بسیار دانش‌آموزان به پرورش مهارت‌های حرفه‌ای و مهارت‌های مناسب زندگی است. این مهارت‌ها عبارت‌اند از:

ـ انعطاف‌پذیری و سازگاری³⁷؛

ـ ابتکار و خودراهبری؛

ـ مهارت‌های اجتماعی و مهارت متقابل فرهنگی: شامل تعامل مؤثر با دیگران و کار با گروه‌های متنوع؛

ـ بهره‌وری و پاسخ‌گویی: شامل مدیریت پروژه، تولید محصولات و مانند آن؛

ـ رهبری و مسئولیت‌پذیری: شامل مدیریت و هدایت دیگران، و مسئول بودن نسبت به دیگران.

 

 

پی‌نوشت‌ها

1. mastering skills

2. analytic reasoning

3. diverse vibrant

4. multitasking

5. multifaceted

6. technology-driven

7. key personal and academic skills

8. competencies

9. Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)

سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا ـ پاسفیک یک گروه اقتصادی از کشورهای حاشیه اقیانوس آرام است که به‌منظور بهبود مناسبات اقتصادی و سیاسی با یکدیگر دیدار می‌کنند. گروه دارای کمیته‌های اجرایی در دامنه گسترده‌ای از مسائل، از ارتباطات تا شیلات است.

10. educational reform

11. a Learning Society

12. proficiency

13. Performing Arts

14. literacy and numeracy skills

15. knowledge ubiquitous

16. deeper learning

17. robust core academic content

18. higher-order thinking

19. learned knowledge

20. academic subject areas

21. interdisciplinary themes

22. Global Awareness

23. Financial, Economic, Business and Entrepreneurial Literacy

24. Civic Literacy

25. Health Literaey

26. Environmental Literacy

27. Learning and Innovation Skills

28. Critical Thinking and Problem Solving

29. Communication

30. Collaboration

31. Creativity and Innovation

32. Information, Media and Technology Skills

33. Information Literacy

34. Media Literacy

35. ICT (Information, Communications, and Technology) Literacy

36. Life and Career Skills

37. Flexibility and Adaptability

 

 منابع

1. 21st century skills. In Wikipedia. Retrieved August 10, 2017, from https://en.wikipedia.org/wiki/... century skills.

2. Ananiadou, K., & Claro, M. (2009). 21st century skills and competences for new millennium learners in OECD countries.

3. Brynjolfsson, E., & McAfee, A. (2014). The second machine age: Work, progress. and prosperity in a time of brilliant technoligies. WW Norton & Company.

4. Care, E., & Anderson, K. (2016). How education systems approach breadth of skills. Washigton, DC: Center for Universal Education at BROOKINGS.

5. Dede, C. (2010). Cimparing frameworks for 21st century skills. 21st century skills: Rethinking how students learn, 20, 51-76.

6. Garadner, D. P., Larsen, Y. W., Baker, W., Campbell, A., & Crosby, E. A. (1983). A nation at risk: The imperative for educational reform (p.65). United States Department of Education.

7. Greenhill, V. (2010). 21st Century Knowledge and Skills in Educator Preparation. Partnership for 21st centuty skills.

8. Nugnet, Pam (2013) "learning skills" in psychologydictionary.org.April 7,2013,https://psychologydictionary.o... (accessed may 7,2018).

9. Partnership for 21st Century Skills. (2009). P21 framework definitions.