جایگاه معلم در برخی از نظام‌های آموزشی

جایگاه معلم در برخی از نظام­های آموزشی

 

مقدمه:

بعد از کلام خداوند در قرآن کریم و پیغمبر اکرم (ص) کلامی والاتر، جامع­تر، و اثربخش­تر از گفتار علی (ع) که می­فرماید: « من علمنّی حرفاً فقد صیّرنی عبداً » درباره­ی ارزش معلمی و جایگاه او و تکریم شخصیت وی وجود ندارد.

 

اگر تاریخ آموزش و پرورش را علم « شدن » آدمی بدانیم، معلمان در این شدن و تکامل آدمی سهم و نقش زیادی را بر عهده داشته اند.

اگر در جستجوی شناخت عوامل مؤثر در تکوین شخصیت آدمی، اعتدال وجود و شناخت جسم و روان او باشیم، این معلمان هستند که یکی از عوامل تأثیر­گذار و فراهم کننده­ی رشد اخلاقی، جسمانی، اجتماعی، عاطفی و عقلانی آدمی بوده­اند.

در جهان گذشته و امروز معلمان، با بهره­گیری از هنر، علم، تجربه، ایمان به کار و عشق به متعلم، انگشتان و مغزهای کودکان و نوجوانان را در فرایند یاددهی ـ یادگیری قیمتی ساخته­اند و انسان­های خام را به انسان­های تربیت شده، عالم محقق، متخصص، مؤمن و هنرمند تبدیل کرده­اند.

جایگاه معلم در نظام آموزشی الهی :

از نظر پروردگار عالم، کار معلم کار خداست و نقش او در جامعه نقش پیامبر اکرم (ص) است، نقش همه­ی انبیاء و اوصیاء است. اولین سوره­ای که بر پیغمبر اکرم (ص) نازل شده است، سوره­ی علق است، آیاتی که در همان وهله­ی اول بر پیامبر نازل شد و در این آیات پروردگار عالم خود را یک معلم قلمداد
می­کند، می­فرمــاید، پروردگـارت اکرم است، برای اینکه معلم است‎؛ و در سوره­ی

جمعه می­فرماید که هدف از بعثت رسول اکرم (ص)، هدف از آمدن قرآن، همانا
« آموزش و پرورش » است. پیغمبر با معجزه و قرآن برای آموزش و پرورش آمده است. یعنی بعثت. هدف قرآن یکی تهذیب نفس (تربیت) و دیگری بالا بردن سطح معلومات (تعلیم) انسان است.

بنابراین یکی ازنهادهای مهم آموزش و پرورش هر جامعه سازمانی است که در آن معلمان مورد نیاز دوره های مختلف تحصیلی تربیت می شوند، زیرا محصول این نوع سازمان ها معلمانی هستند که نقطه آغاز هر تحول آموزشی و پرورشی اند و قادرند با دانش و مهارتی که کسب کرده اند چهره سازمان آموزشی را دگرگون سازند و فضای مدارس را به فضای محبت، رشد و بالندگی روح افزا و لذت بخش مبدل کنند و با انتقال عناصر فرهنگی به نسل نوخاسته و اعمال روش های مناسب تربیتی، موجبات رشد شخصیت کودکان و نوجوانان را فراهم سازند. نظر به اهمیت نقش معلمان و اعتبار و ارزشی که بر آن متصور است، سرمایه گذاری به منظور تربیت و تامین این رکن مهم تعلیم و تربیت، بهترین و سودمندترین نوع سرمایه گذاری است. گسترش این قبیل سازمان ها مهمترین وظیفه مدیران عالی آموزش و پرورش و مدیران رده بالای کشور است.

با توجه به همین اهمیت و جایگاه آموزش و پرورش در بین نهادهای مختلف جامعه می توان اذعان کرد، مهمترین نهاد اثرگذار در تربیت و تامین نیروی انسانی می باشد و معلم به عنوان مدرس و مربی می تواند نقش حساس و کلیدی در این رابطه داشته باشد تا نیروی انسانی کارآمد وخلاق برای جامعه تربیت نماید، به این ترتیب زمینه مناسب جهت رشد جامعه در تمامی ابعاد آن فراهم می آید.

مهمترین عواملی که می توانند معلم را در رسیدن به اهداف عالی تربیت نیروی انسانی (تعلیم وتربیت) یاری رسانند به شرح زیر می باشد:

بهره مند شدن از آن ویژگی های روانی، عقیدتی و اخلاقی که با رسالت معلم و مربی تناسب داشته باشد و نفوذ آنها را در جامعه به عنوان الگوی مطلوب و سرمشق آرمانی زندگی انسان ها بتوان تایید کرد. کسب دانش و اطلاعات کافی درحد لازم برای اشتغال به تدریس در هر رشته و هر مقطع تحصیلی. کسب مهارت ها و آمادگی فنی برای به کار گرفتن روش مطلوب عرضه و انتقال اطلاعات و مهارت ها به صورتی که کلاس درس آموختن و یادگیری را برای آموزنده سهل و آسان کند و محیط مدرسه نوجوانان را به ارزش های تربیتی زمان سوق دهد. آشنایی کامل او به روش های تدریس جهت ارائه یک تدریس موثر. آشنایی با اصول روان شناسی تربیتی و اصل تشویق و تنبیه در امر یادگیری. آگاهی کامل به شیوه های مختلف ارزشیابی جهت حصول اطمینان از بازده موفق فعالیت های آموزشی. توجه به شان و کرامت انسان ها در تدریس و ساختن انسان های توانمند، خلاق و متعهد تا در آینده جامعه با کار وتلاش فرزندان خود به جایگاه اصلی خویش برسد.

بنابراین معلم می تواند با برخورداری از عوامل فوق و دیگر عوامل تاثیرگذار در روند آموزشی نسبت به تربیت نیروی انسانی در سطح جامعه همت گمارد و بدون شک سعادت هر جامعه بستگی مستقیم به تلاش و همت معلمان آن جامعه دارد. امیدواریم با تلاش بی وقفه و آگاهی کامل از نقش خود از عهده ایفای وظیفه محوله برآیند. 

جایگاه معلم از دیدگاه بعضی از علمای تعلیم و تربیت جهان :

در بیان جایگاه و پایگاه معلم افلاطون گوید:

« ای گروه معلمین، وصایا و سفارش­های مرا درک کنید. برای شاگردان هم چون آئینه­ای روشن باشید و آنها را از هر گونه زشتی­ها و تمایلات نکوهیده و اشتباهات بازدارید ».

ژان پیاژه می‌گوید:

زیباترین اصلاح و بازسازی آموزش و پرورش در صورتی که معلم به تعداد کافی و با کیفیت دراختیار نباشد با شکست روبرو خواهد شد. در آموزش و پرورش نقش نیروی انسانی مهم است و معلم از مهمترین عوامل موثر در رشد و توسعه کیفی و محتوایی تعلیم و تربیت به شمار می آید، زیرا تربیت انسان نتیجه یک جریان متقابل دو جانبه و بالاخره حاصل عمل مربی و عکس العمل شاگرد است.  

فروبل می­گوید:

« رشد و تکامل کودک در هر مرحله بستگی دارد به رشد و تکامل مرحله­ی پیش و وظیفه معلم آن است که در هر مرحله لوازم و وسایل رشد و تکامل او را فراهم سازد ».

کمینوس عقیده دارد:

« معلم فردی است که افراد را برای زندگی آماده می­کند و هدف او این است که فرد دارای دانش، اخلاق و دین باشد ».

راجرز از صاحب نظران مشاوره می­گوید:

«برای اینکه معلم بتواند در کمک و راهنمایی به شاگردان خود مؤثر و موفق باشد، باید افراد را به عنوان یک انسان قبول داشته باشد و برای آنان ارزش قائل شود و آنها را درک کند و در موقع مشکلات با آنها همدلی کند» .

 

جایگاه معلم از دیدگاه بعضی از علمای تعلیم و تربیت مسلمان :

ابن سینا معتقد است: « زمانی که کودک شش ساله شد، پدرش باید او را مکتب فرستد و تا چهارده سالگی به تحصیل گمارد. آموزگار او باید با دین و درستکار و خردمند و منصف و پاکیزه و موقر باشد. راه معاشرت را بداند، به روش تعلیم و تربیت اطفال و تهذیب اخلاق آنها آشنا باشد. معلم باید به هنگام آموختن، روحیه­ی معتدل داشته باشد و... »

امام محمد غزالی تأکید می­کند که :

« شاگرد باید استاد را عزیزتر از پدر بداند، زیرا پدر سبب زندگانی فانی است و استاد سبب زندگانی باقی » .

 خواجه نصیرالدین طوسی معتقد است:

« معلم باید عاقل و دیندار و شیرین سخن و نظیف و واقف بر تربیت اطفال و با وقار و با هیبت و با مروت باشد».

سعدی در گلستان تأکید می­کند که:

« معلم گاه سخت­گیری باید بکند و گاه ارفاق، و هیچگاه اعتدال را از دست ندهد.

جامی نیز می­گوید:

کسی گفت چونی چنین رنج بر                 به تعظیم استاد بیش از پدر؟

بگفتـا زد آن نقش آب و گلـم                   وزین تربیت یافت جان و دلم

از آن شد تن من پذیرای جان                   وزین آمـــدم زنده­ی جاودان

 

 

جایگاه معلم در فرایند یاددهی ـ یادگیری :

کارل مانهایم معتقد است که هر چه میزان مشارکت شاگرد در فرایند یادگیری زیادتر شود « محرک­هایی که یادگیری بر اساس آن صورت می­گیرد، از محدودیت و پاداش خارجی نظیر نمره و جایزه و رتبه­بندی دورتر می­شود و جای خود را به رغبت­های انگیزشی و محرکه می­دهد». منطق تمام این مطالب به زبان ساده آن است که راه­های تربیت و آماده­سازی افراد برای حرفه­ی معلمی و جایگاه معلم نیز باید دگرگون­شود. روش­های تعلیم به معلمان آینده را نمی­توان در سطح « ترفند­های تجاری » نگاه داشت، بلکه باید بر محور نوعی تعلیمات اجتماعی که مستلزم بهبود « نگرشی کلی نسبت به شاگرد » باشد، استوار شد. در این نگرش کلی، پیشرفت عقلانی شاگرد از گسترش افق دید و رغبت­های او بطور کلی و نیز از افزایش آگاهی او و تفاهمش با دیگران کم اهمیت­تر است. لازم است که تعلیم و تربیت در جامعه­ای که به سرعت در حال دگرگونی است، از دگرگونی­ها آگاهی دقیق داشته باشد، اما نباید صرفاً پا به پای آنها حرکت کند. دگرگونی باید ارزشیابی شود و تعلیم و تربیت باید نوآوری صحیح را ترغیب کند و به آن جهت بدهد.

به عقیده­ی وی معلمان باید چنان تربیت شوند که بتوانند مفهوم دگرگونی را بفهمند، به نظر او در شرایط کنونی هیچ گونه تدریسی سالم نیست، مگر آنکه به افراد درباره­ی شرایط کلی زیستی­شان آگاهی بدهد و آنان بتوانند پس از بررسی­های دقیق انتخاب کنند و تصمیم بگیرند. ما باید معلمان را برای حفظ اصالت، خلاقیت، قبول مسؤولیت و عمل خود به خودی تربیت کنیم. تعلیم و تربیت باید برای تحرک، برای انعطاف­پذیری اندیشه و عمل، و برای تربیت افرادی برخوردار از فرهنگ متعالی عرضه شود تا افراد را به صورتی حساب شده برای « انطباق با شرایط متغیر اقتصادی و اجتماعی » آماده کند و نیز تعلیم و تربیت باید در تمام عمر ادامه داشته باشد.

 

پایگاه اجتماعی معلم :

پایگاه اجتماعی چیست؟ معلم در ساخت اجتماعی جامعه در کدام پایگاه جای دارد؟

این پایگاه هنگامی موجودیت پیدا می­کند که یک نفر در دو یا چند موقعیت ظاهر شود: برای مثال، استاد دانشگاه فاقد مدرک دانشگاهی باشد! گفتن اینکه در پایگاه یک « معلم » چه چیز هماهنگ یا ناهماهنگ است، مشکل می­نماید. قسمت اعظم این امر به نوع مدرسه­ای که در آن تدریس می­کند، به نوع شاگردان وی و به موقعیت مکانی مدرسه بستگی دارد. اگر یک معلم در یک موقعیت ویژه به لهجه­ی خاصی سخن بگوید، ممکن است بتوان او را ناهماهنگ دانست. اما اگر معلم دیگری به جای او باشد، احتمال دارد عنوان مذکور درباره­ی او صدق نکند. بخش اعظم آنچه به تدریس مربوط می­شود، شخصیت فردفرد معلمان و به قول مارتین­بابر « ارتباط امور با تعلیم و تربیت » است.

حرفه­‌ی معلمی چنان است که در آن راه تحرک عمودی مشخص نیست. به علاوه، در این حرفه بسیاری از افراد تحت فشارهای موقعیتی خود را در شرایطی می بینند که با ویژگی­های آنان مطابقت ندارد. در واقع « با موقعیت عجیبی مواجه می­شویم که در آن افراد برای کسب شغل مترصد گرفتن مدرک تحصیلی نیستند، بلکه چون شغل مذکور را بدست آورده­اند، خواستار گرفتن چنین مدرکی هستند. »

هم چنین عده­ای معلم شاغل هستند که به هیچ وجه ویژگی­های لازم را ندارند و به همین دلیل تحت هیچ شرایطی نمی­توان آنان را با شغلی که دارند « هماهنگ » دانست. بدون شک برخی عوامل شخصیتی و اجتماعی وجود دارند که اغلب برتر و بالاتر از مدارک یا مدارج فرهنگی قرار می­گیرند.

 معلم با عرضه­ی خدمات اجتماعی اجباری با کلیه­ی اعضای جامعه سروکار دارد و این خدمات با در نظر گرفتن زندگی کلیه­ی کودکان 18-6 ساله فرایندهای بهنجار تلقی می شود.

بهنجار بودن این امر را به انضمام یک اظهار نظر بلافصل می پذیریم. آنچه توجه همه را به خود جلب می­کند، امور نابهنجار و ضد اجتماعی است و کسانی که با این امور سروکار دارند ممکن است با نظر ناخوشایند یا عدم پذیرش مواجه شوند. تلقی معلمی به عنوان حرفه­ای با ارزش و قابل مقایسه با حرفه­های دیگر مستلزم آن است که افرادی که به این حرفه وارد می­شوند و در آن فعالیت می­کنند، دارای ضوابطی در سطح بالا باشند. به علاوه می­بایست تعداد افراد شاغل در این حرفه بسیار زیاد باشد تا بتوان آن را با شاغلین حرفه­های دیگر مقایسه کرد و حرفه­ی معلمی بتواند از هر لحاظ با حرفه­های دیگر مساوی باشد و به عنوان حرفه­ای درجه­ی دوم تلقی نشود.

 

نقش و جایگاه معلم در دوران معاصر:

سخن گفتن از « نقش مشخص معلم » ناممکن است، زیرا در این صورت باید پذیرفت که چیزی به روشنی تعریف شده که کلیه­ی معلمان مدارس را در هر شرایطی می­توان با آن سنجید. ماسگروو و تایلور در تحلیل « شکل دادن نقش معلمان در دوران معاصر» برخی از دگرگونی های حاصل در مفهوم نقش معلم را با توجه به مفاهیم متغیر روش تدریس بررسی کرده اند. در نتیجه­ی برخی از دگرگونی­های اخیر، معلم ممکن است به یک « مدیر صحنه » یا « کارمند ارشد » یا احتمالاً نوعی مددکار اجتماعی تبدیل شود. لکن « نخستین نیاز معلم جدید آن است که تدریس نمی­کند »! زیرا ناچار است خواست های سرپرستانش را در نخستین مراحل آموزشی خود دنبال کند.

احتمالاً روزگاری معلم با خوشحالی می­توانست بگوید که تنها وظیفه­ی او انتقال مجموعه­ی خاصی از دانش به گروه خاصی از شاگردان و آگاهانیدن آنان از مهارت های خاص و احتمالاً از گرایش ها و آرای ویژه است. اما به یمن دگرگونی شرایط اجتماعی و بررسی دقیق­تر فرایند تعلیم و تربیت از طریق رشته های مختلف آن، امروز می­توان جایگاه معلم را به دقت و باریک بینی تمام مشخص کرد. البته ممکن است معلمانی باشند که هنوز هم نقش خود را به همین صورت تعبیر کنند! اما به سختی می توان پذیرفت که اینان نقش خود را با توجه به مجموعه­ی نقش­ها، کیفیت متغیر آن و انتظاراتی که از هر نقش داریم، جدی گرفته باشند.

« ماسگروو » اشاره کرده است که معلمان با بقیه­ی جامعه ارتباط خاص خود را دارند. اینان همچون کشیشان یا روانپزشکان نقش واسطه­ی دو دنیا را دارند و در نتیجه به هیچ یک از این دو دنیا تعلق ندارند. معلم با در نظر گرفتن نقش خود متوجه می شود که بسیاری از مسائل شخصی و تضادهای او از موقعیت ویژه اش ناشی می شود. او ممکن است نوع جامعه­ای را که از او نقش خاصی انتظار دارد یا می خواهد که این نقش را به شاگردان خود منتقل کند، دوست نداشته باشد یا حتی با آن به شدت مخالف باشد. این خواه ناخواه به تضاد ذهنی او می­انجامد. لکن تضادهای دیگر از این واقعیت منبعث می­شود که معلم در مقام یک فرد در زندگی نقش­های متعدد ایفا می­کند ( پدر، صاحب منصب و ... ) از اینرو هر نوع تحلیل نقش معلم نمی­تواند فردیت معلم را نادیده بگیرد. با این حال با توجه به نقش مذکور از فردیت او تنها به صورت کلی می­توان سخن گفت.

در هر نوع بررسی نقش و جایگاه معلم، با آنچه افراد دیگر از شاگردان گرفته تا والدین و مراجع محلی تعلیم و تربیت از او انتظار دارند، سر و کار نزدیک داریم. این انتظارات، یا هنجارهای نقش ممکن است باری سنگین بر دوش معلم بگذارد که در مواردی برای قبول آن بی­علاقه باشد یا آمادگی نداشته باشد. مسلماً والدین و شاگردان از او انتظار دارند که به مفهوم ساده­ی کلمه تدریس کند. اما در واقع ممکن است خود معلم به تدریس به منزله­ی کوچکترین و کم اهمیت­ترین و یا احتمالاً عمده ترین نقش خود نگاه کند.

در شرایط کنونی تعلیم و تربیت شق اخیر کمتر محتمل است، اما به هر صورت امکان آن وجود دارد. با این حال معلم ممکن است در مقایسه با دیگرانی که در همان مجموعه نقش هستند، به نقش خود با دید متفاوتی بنگرد. او ممکن است خود را مشاور یا راهنمای شاگردانش بداند و همواره برای شنیدن مسائل آنان و اظهار نظر مشورتی در هر جا و هر وقت که لازم بود، مشتاق و آماده باشد. او ممکن است خود را مددکار و دوست آنان، نوعی مددکار اجتماعی آنها بداند. معلم ممکن است در مقام عضو جامعه بپذیرد که نقش او در وهله­ی اول آشنا کردن کودکان با جامعه است، یعنی ممکن است احساس کند که عمده­ترین وظیفه او اجتماعی کردن آنان است.

نقش معلم در جامعه

در جامعه انسانى, اساسى ترین کار, تعلیم و تربیت است. کسى که این رسالت را به دوش مى کشد ((معلم)) است. کار معلمى به هرگونه تلاشى که براى هدایت, تکامل و تعلیم و آموزش انسان, صورت مى گیرد اطلاق مى شود, براساس همین تعریف است که پیامبران, معلم بشر خوانده مى شوند, هم چنین پدر و مادر و دیگر اعضاى خانواده نسبت به کوچک ترها نقش معلم را دارند. اما در نام گذارى طبقات مختلفى که وظیفه تعلیم و تربیت را بر عهده گرفته اند, اصطلاحا تنها به یک طبقه ((معلم)) مى گویند; یعنى همان کسانى که رسالت آموزش و پروش فرزندان ما را از دوره کودکى و تحصیلات ابتدایى تا دوره جوانى و تحصیلات عالى, بر عهده مى گیرند.
در جامعه اسلامى ما این وظیفه مهم بر عهده انسان هاى شریف, قانع و وظیفه شناسى است که از سر تعهد و دلسوزى به ساختن و شکل دهى استعدادهاى مومن و کاردان مشغولند.

 

ایران

جایگاه و سهم معلم در ساخت جامعه­:

زندگی صنعتی در جایگاه شغل معلمی اثرات سویی به جای گذاشته است. شاید سؤال شود که چه اثراتی؟ ! و چرا؟ زندگی صنعتی سبب شده است که اولاً خانواده دیگر به معنای قدیم وجود نداشته باشد و پدر و مادر هر دو شاغل و مجبور به بیرون رفتن از خانه باشند. و آیا وقتی که مادران از خانه بیرون رفتند و این حرکت ایجاد شد، می­توان گفت ثبات که لازمه­ی تربیت است وجود دارد ؟ ! چه کسی باید این وظیفه را به عهده بگیرد؟ ! معلم! از معلم امروز می­خواهیم کارهایی را که خانواده­ی سابق انجام می­داد، انجام بدهد. نقش او پیچیده­تر شده است. معلم باید مواظب یک رقیب دیگر هم باشد و آن این است که افراد خانواده نه تنها شاغل و مشغولند، بلکه در آن ساعاتی هم که با هم زندگی می­کنند با هم نیستند. چشم­ها به تلویزیون دوخته شده است و تبلیغات تکنولوژی آموزشی! اینکه تلویزیون و اصولاً تکنیک­های آموزشی کجا باید قرار بگیرند تا باعث تنزل مقام معلم نباشد» .

از جمله عوامل دیگر، مدارس خصوصی (غیر انتفاعی!) است که معلم را به صورت یک کاسب در آورده است و... و عامل دیگر تربیت معلم است. تربیت معلم به صورت فوری، معلم شش ماهه، معلم یک ساله. سابقاً آموزگار و معلم خود ساخته بود، در جامعه تربیت شده بود، نه در دو سال در دانشسرای مقدماتی و تربیت معلم و ... یکی دیگر مراتبی است که بوجود آمده و جامعه هم به آن صحه گذاشته است؛ آموزگار، دبیر، دبیرراهنمایی، دبیردبیرستان، استاد دانشگاه، مربی دانشگاه و ... و اما آنچه مربوط است به خود معلمان، بی اعتنایی خود آنهاست به شغل معلمی، تحقیر کار خود در نتیجه­‌ی تلقین­ها.

یکی از مهمترین اقدامات آموزش و پرورش تلاش در جهت افزایش ارتقای جایگاه معلمان و آموزش و پرورش در جامعه بوده است.

در هر کشوری نظام تعلیم و تربیت بر اساس اهداف آن کشور فعالیت می‌کند اما در کشور ما این نگاه جامع و یکی‌بودن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در نظام جامع تعلیم و تربیت، جایگاه معلم، برنامه‌ریزی علمی، پژوهشی و تربیتی و جایگاه آموزش و پرورش از نظر مسائل اقتصادی مشخص می‌شود. بزرگترین هدیه دانش‌آموزان به معلم خود، درس خواندن است .بایستی توجه داشته باشیم که  معلمان عمر خود را برای دانش آموزان صرف می‌کنند تا دانش‌آموزان عالی‌ترین درجات علمی را کسب کنند و باعث شکوفایی روز افزون کشورشان شوند. معلمان جزو معدود کسانی هستند که مانند پدر و مادر برای شکوفایی و بالندگی دانش‌آموزان تلاش می‌کنند و بزرگترین هدیه‌ای که دانش‌آموزان می‌توانند به معلمان خود هدیه دهند، درس خواندن و تربیت صحیح است. معلمان به دانش‌آموزان درسخوان خود افتخار می‌کنند.

 

استرالیا :

جایگاه معلم در نظام آموزشی استرالیا :

در استرالیا برنامه­ی کار آموزی معلمان و کارکنان آموزشی، بسیار سازمان یافته و جدی اجرا می­گردد، بطوریکه معلمان مجازند مدتی را در کارخانه یا واحدهای تولیدی و خدماتی دیگر کار کنند و رابطه­ی استخدامی آنها با آموزش قطع نشود. هم چنین معلمان می توانند تا سه ماه در سال از مأموریت تدریس در مؤسسات آموزشی خارج از کشور استفاده کنند. از جمله برنامه هایی که برای ارتقاء سطح علمی معلمان بکار برده می شود، مبادله­ی معلمان با کشورهای خارجی و یا با ایالت­های دیگر استرالیاست.

در هر ایالت، اتحادیه­ی معلمان وجود دارد که از به هم پیوستن آنها فدراسیون معلمان استرالیا بوجود آمده است. هدف اتحادیه و فدراسیون، ارتقاء شرایط کار و وضع معلمان و دفاع از حقوق آنان است. استخدام معلمان با مدیران یا شورای مدارس است. این معلمان نیز در اتحادیه های ایالتی یا ملی عضویت دارند. این اتحادیه نمایندگی دفاع از حقوق معلمان را در مراجع مختلف بر عهده دارد. کار معلمان تمام وقت است و معلمان باید نزد وزارت آموزش و پرورش ثبت نام کنند. بدون ثبت نام تدریس میسر نمی باشد. کسب صلاحیت برای ثبت نام با گذراندن دوره­های خاص تربیت معلم بدست می­آید. معلمان می­توانند به مشاغل ستادی و کارشناسی منصوب شوند ولی کارشناسان ستادی بدون احراز صلاحیت نمی­توانند به تدریس اشتغــال داشته بـاشند. معلمــان برای مــدارس موفق و ممتــاز از طریق آگهی در جــراید بــرگزیــده می شوند. انتخاب مدیر و معاون مدارس نیز از همین طریق صورت می گیرد.

 

ارزیابی کار معلمان در هر ایالت از نظام خاص پیروی می کند. تا سال 1970، ارزیابی بر اساس عملکرد معمول بوده است ولی پس از آن منسوخ شده است.

 

چین

جایگاه معلم در نظام آموزشی چین :

بالابردن سطح آموزش و اطمینان یافتن از وضعیت عالی فارغ­التحصیلان شغل معلمی هم از نظر سیاسی و هم از نظر مهارت شغلی، از نکات مهم قابل توجه است.بدین صورت که مهارت آنان علاوه برآشنایی تئوری­های تعلیم وتربیت و تدریس، با دانش وعلوم وفرهنگ استوارباشد و در تمامی این جنبه­ها سرآمد باشند.

معلمــان در هفته، یک نصف روز بــرای ادامــه­ی تحصیلات خود وقت اضــافی دارند. آنها برای فارغ التحصیلان خود، امتحان خاصی را قرار داده که معلمان بایستی آن را بگذرانند. معلمان دوره های ابتدایی و راهنمایی با گذراندن دوره­ی مکاتبه ای، دیپلمی دریافت می­کنند که معادل مدرک فارغ­التحصیلی از دانشسرای مقدماتی و کالج تربیت معلم است و تحصیلات تکمیلی آنها با حسن نیت از سوی مقامات مملکت با اهمیت دانسته می شود.

 

ژاپن

جایگاه معلم در نظام آموزشی ژاپن:

معلم مهم­ترین و مؤثرترین عامل اجرایی و انسانی نظام آموزش و پرورش محسوب می شود و به عنوان عامل انتقال دهنده­ی ارزش­های فرهنگی، علوم و فنون مختلف به دانش آموزان و حتی شکل دهنده­ی افکار و ایده­آل­های آنان تلقی می­گردد. از این رو آموزش و پرورش ارتباطی مستقیم و تنگاتنگ با معلم و کارآیی او دارد.

به منظور بالا بردن سطح استاندارد آموزش و پرورش و جذب معلمان و استادان متخصص و مجرب دردوره های مختلف تحصیلی، خصوصاً درمؤسسات آموزش عالی در سال 1974 وزارت آموزش و پرورش بنا به توصیه­ی شورای مـرکزی آمـوزش و پـرورش تصمیم گـرفته شد کـه میـزان حقوق و مزایای کادر

 

آموزشی مدارس دولتی در شرایط مساوی از نظر تحصیلات از سایر کارکنان اداری بیشتر شود و دوره­های ضمن- خدمت و تخصصی برای بالا بردن صلاحیت­های علمی و شغلی آنان دایر گردد.

حقوق معلمان مدارس دولتی بر اساس دو عامل تحصیلات و مدت خدمت مشخص می­گردد. علاوه بر حقوق ماهیانه کلیه­ی معلمان از کمک­های غیر نقدی، کمک به عائله و سایر کمک­ها بهره می­گیرند. از آنجائی که هیچ تغییر مطلوبی در نهاد آموزش و پرورش صورت نخواهد گرفت، مگر آنکه معلمانی شایسته و مستعد برای آن تربیت شود، لذا اخیراً شورای مرکزی آموزش و پرورش ژاپن با توجه به این اصل و در  جهت بهبود کیفیت تربیت معلمان و شرایط شغلی و رفاهی آنان پیشنهادهائی را ارائه داده و در راه تحقق عملی آن پیگیری­های لازم را مبذول داشته است.

اهم این پیشنهادها عبارتند از:

1. فراهم­سازی تسهیلات بیشتر و شرایط بهتر برای آموزش معلمان دوره­ی ابتدایی و مؤسسات آموزش عالی.

2. به منظور انتخاب معلمان واجد شرایط از بین داوطلبان یک دوره­ی یکساله­ی آزمایشی برای معلمان جدید الاستخدام که توسط مسؤولان، به گونه ای خردمندانه سازمان یافته باشد، در نظر گرفته می شود.

3. تأسیس مؤسساتی در ردیف مدارس عالی آموزشی جهت آموزش های ضمن خدمت معلمان و مطالعات پیشرفته در زمینه­ی آموزش و پرورش.

4. بالا بردن معیارهای گزینش برای انتخاب دبیران شایسته تر برای خدمت در مدارس متوسطه.

5. حقوق معلمان با توجه به کاری که انجام می دهند، باید در سطح بالاتری نسبت به حقوق کارکنان سایر مشاغل باشد. زیرا توجه به این اصل باعث می­گردد افراد زبده­تر و صالح­تری را جذب حرفه­ی معلمی نمود.

6. اتحادیه های صنفی معلمان باید در بالا بردن دانش و توانائی­های علمی معلمان کوشا باشند و در جهت بالا بردن سطح معلومات و مهارت های آموزشی آنان از هیچ کوششی دریغ ننمایند.

 

و اما در ارتباط با جایگاه زنان معلم در ژاپن، به رغم اینکه این کشور، کشوری توسعه یافته است، اما هنوز نابرابری هایی میان زنان و مردان دیده می شود. البته وضع و موقعیت زنان پس از جنگ جهانی دوم در این کشور بهبود بسیار یافت.امروزه زنان ژاپنی نقشی عمده در آموزش و پرورش بویژه آموزش های پیش دبستانی و دبستانی ایفا می­کنند. بر طبق آمارهای موجود 9/93 درصد از مربیان کودکستان ها و4/60 درصد از معلمان مدارس ابتدایی را زنان تشکیل می­دهند. 4/38 درصد در دوره­ی اول و 8/21 درصد از آنان در دوره­ی دوم متوسطه مشغول به کار می­باشند. در کشور ما بر طبق آمارهای موجود 7/99 درصد از زنان معلم در دوره های آمادگی و 9/44درصد در دوره­ی راهنمایی و41درصد در دوره متوسطه به کار اشتغال دارند.

 

روسیه

 

جایگاه معلم در نظام آموزشی روسیه :

در نظام آموزشی روسیه (شوروی سابق) قریب به شش میلیون نفر به امر آموزش و پرورش در سطوح مختلف تحصیلی اشتغال دارند که در مقام مقایسه با اوایل انقلاب که رقم 260 هزار معلم بوده است، رشد قابل ملاحظه­ای طی این مدت که نتیجه­ی گسترش روز افزون مراکز آموزشی است، نشان می دهد. هر جمهوری، مراکز تربیت معلم مخصوص خود را دارا می باشد.

در اوایل انقلاب خدمات معلمان بعنوان روشنفکران جامعه، که گروه کثیری از مردم از پیر و جوان در تماس مستمر با آنان بودند، مورد تردید قرار داشت و این ذهنیت که معلمان در خدمت مقاصد سیاسی و اجتماعی نظام قبلی روسیه بوده و نمی­توانند به نظام جدید وفادار باشند، به نحو روز افزونی قوت می گرفت.

از میان سخنرانی­ها و شعارها در زمینه­ی گرامی داشت جایگاه معلم، می توان نظر دولت را در روزنامه­ی « پراودا » در دسامبر 1954 که نشانگر توجه و تغییر نگرش مقامات دولتی در زمینه­ی اعتبار- بخشی به جایگاه معلمان است، نام برد. لئونید برژنف، دبیر کل سابق کمیته­ی مرکزی حزب کمونیست به مناسبت پنجاهمین سالگرد تأسیس روزنامه معلم از معلمان چنین تقدیر کرد:

 

« معلمان، مفاخر جامعه­ی شوروی هستند و به خاطر خدمات بی دریغ در راه آموزش عمومی، به خاطر ایثارگری­های آنان و استقامت و قناعت اخلاقی­شان و علاقه مندی و عشق به کودکان سزاوار صمیمانه­ترین احترامات اند. »

امروزه معلمان از احساسات احترام آمیز بیشتر برخوردار هستند. هزاران معلم به عضویت شوراهای محلی در آمده اند.به معلمان بخاطر دستاوردهایشان در زمینه­ی آموزش و پرورش مدال های افتخار و مدال هایی که نام پراگوژیست ها و مربیان بزرگ تعلیم و تربیت روسیه بر آن نقش بسته است اعطاء می شود.

علاوه بر این، دولت با اهداء بورس­های تحصیلی، افزایش حقوق و مزایای معلمان و انتصاب معلمان مجرب در پست های مدیریت از جمله رؤسای ادارات آموزش و پرورش، ریاست فرهنگستان علوم و حتی احراز مقام وزارت آموزش و پرورش توانسته است دل­جوئی های لازم را از معلمان بعمل آورد. همه ساله نخستین یکشنبه­ی اکتبر به نام « روز معلم » نامیده می شود و از مقام معلم در این روز تجلیل می شود. ارتقاء سطح تحصیلی معلمان نیز به نوبه­ی خود شأن و مقام علمی آنان را در نزد دانش­آموزان و اولیاء آنان افزوده است.

 

آمریکا

جایگاه معلم در نظام آموزشی آمریکا :

تمام معلمان آمریکا در همه­ی مقاطع تحصیلی باید تحصیلات عالیه داشته باشند. به همین منظور اغلب دانشگاه­ها دارای بخش ها، مؤسسات و کالج های تعلیم و تربیت هستند. در همه­ی ایالت ها پس از پایان دوره­ی تحصیل، زمانی برای تدریس تمام وقت دانشجو معلمی در مدارس در نظر گرفته شده است، که آنها تحت سرپرستی و نظارت یک معلم مجرب به فعالیت می پردازند.

طول مدت این تدریس تمام وقت دانشجو معلمان در ایالت های مختلف متفاوت است. پس از طی این دوره­ی علمی، معلمان به وسیله­ی اداره­های آموزش و پرورش ارزیابی می شوند و گواهی کاربردی آنها صادر می­شود. این گواهی ها از نظر درجه­ی اعتبار، ارزش های متفاوتی دارند و سه نوع رایج آنها عبارت هستند از: معلم دائمی، آزمایشی و موقت. در برخی از ایالت ها، گواهی نامه های گوناگون دیگری نیز صادر می شوند.

 

نقش و جایگاه معلم در دنیای جدید

معلم ماندگارترین عنصر تعلیم و تربیت است که به‌رغم تحولات گسترده و عمیق درابعاد مختلف زندگی بشر، همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است، از مکتبخانه تا مدرسه و از نظام سنتی آموزشی تا نظام مدرن همچنان این عنصر اساسی در چرخه فرآیند آموزش و پرورش پابرجا مانده است.

گسترش تکنولوژی و فناوری‌های اطلاعاتی و رسانه‌ای معلم را نه‌تنها به حاشیه نرانده است بلکه او را در متن قرار داده و این دستاوردها را در اختیار و خدمت او گذاشته تا بیش از گذشته نقش خود را ایفا کند و جایگاه خود را در دنیای جدید افزایش داده و ارتقا بخشد.

ده‌ها میلیون معلم در جهان امروز ردای این حرفه را بر تن دارند و به عنوان عنصر کلیدی تحولاتی را در نظام‌های آموزشی ایجاد کرده‌اند، به عبارتی،  این معلمان هستند که تفاوت‌های نظام‌های کارآمد یا ناکارآمد آموزشی را نمایان می‌سازند به این معنا که یک نظام آموزشی بدون اتکا به نقش و جایگاه معلم نمی‌تواند به کارآمدی دست یابد و علوم و تکنولوژی و فنون و محتوا و برنامه‌های آموزشی بدون برخورداری از معلمان توانمند و با انگیزه راه به جایی نمی‌برند.

  نگاهی به توصیه‌نامه یونسکو در توصیف منزلت معلم

۵ اکتبر روز جهانی معلم است؛ روزی که به ابتکار یونسکو برای توجه به جایگاه و نقش معلم نامگذاری شده است و ملل متحد نیز با پذیرش تعهدات نسبت به این روز همه ساله برنامه‌هایی را به منظور گرامیداشت این روز در کشورها دارند.سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد(یونسکو) در اکتبر ۱۹۶۶ یعنی ۴۴ سال پیش توصیه نامه‌ایی را برای ارج نهادن به مقام و منزلت معلم تدوین کرد که در این نوشتار به اختصار به آن خواهیم پرداخت. این توصیه‌نامه در ۱۳ فصل و ۱۴۶ ماده تنظیم شده و تقریباً همه جنبه‌های زندگی و کار معلمان را مورد توجه قرار داده است.

هرچند اجرای این توصیه‌نامه مانند سایر تعهدنامه‌های بین‌‌المللی برای دولت‌ها الزام‌آور نیست، اما دولت‌های عضو یونسکو نمی‌توانند به این توصیه‌ها بی‌اعتنا باشند. نمایندگان کشورها در جلسات عمومی باید میزان پیشرفت دولت متبوع شان را در جهت اجرای مفاد آن گزارش کنند.

ایران عضو رسمی یونسکو است و شورای عالی آموزش و پرورش باید در تدوین اسناد تحولی مفاد این توصیه‌نامه و دیگر توصیه‌های این نهاد آموزشی و فرهنگی را لحاظ کند.

معلم کیست؟

عنوان معلم در این سند به همه کسانی اطلاق می‌شود که مسئولیت آموزش‌آموزان را برعهده دارند و همه معلمان مراکز دولتی و غیردولتی از مربیان مهد کودک تا دوره متوسطه و همچنین هنرآموزان مدارس فنی و حرفه‌ای را در برمی گیرد. مراد از منزلت توجه به جنبه معنوی شغل معلمی و احترام و قدردانی از معلمان و توجه به استانداردهای مادی یعنی دستمزد و مزایای شغلی مناسب، امنیت شغلی و تأمین اجتماعی برای معلمان است.

در این توصیه‌نامه آمده است؛ معلمی همانند یک حرفه باید مورد توجه قرار گیرد. این شغل یک خدمت عمومی است که به معلمانی دانشمند و خبره نیازمند است که از روحیه لازم، هوش، سلامت جسمی، مهارت و دانش شغلی بهره‌مند باشند و با استفاده از مطالعات روزمره دانش و مهارت خود را بالا ببرند. ورود به حرفه معلمی باید از هرگونه تبعیض‌نژادی، رنگ، جنس، مذهب، عقیده سیاسی، خاستگاه ملی و اجتماعی و وضعیت اقتصادی مبرا باشد.

برنامه تربیت معلم باید شامل دوره آموزش عالی، آموزش اختصاصی و کسب مهارت‌های تربیتی به صورت موازی یا متوالی باشد. وجود سازمان معلمان به عنوان یک تشکل حرفه‌ای و غیردولتی برای پیگیری مطالبات معلمان ضروری است. این سازمان و دستگاه آموزش و پرورش در تعیین سیاست‌های آموزشی مناسب برای دستیابی به آموزش و پرورش پیشرفته به طور متحد عمل می‌کنند.

داشتن معلمانی مجرب و با انگیزه، ایجاد جاذبه برای جذب نیروهای برتر و صیانت از حرفه معلمی اساس توسعه کیفی نیروی انسانی آموزش و پرورش است.

نقش معلم و مربی در جامعه ما نقش طراز اول است.معلمان و مربیان و نسل جوان هستند که فردا را می‌سازند و استکبار جهانی را مأیوس می‌کنند.همه باید سعی کنند معلم باشند یعنی چیزی را که می‌دانند به دیگران تعلیم دهند.ارزش معلم به دلیل ارزش علم است.معلمی ادامه سلسله پیامبری است.نقش معلم، تربیت نیروی انسانی کارآمد برای کشور است تکریم نسبت به معلم و بزرگداشت او آثار بسیار مثبتی را در فرهنگ جامعه و تعلیم و تربیت باقی می گذارد.یعنی بزرگداشت معلم این است که در جامعه هر کس احساس کند به معلم خود و سایر معلمان، قلباً و روحاً احترام می گذارد و او را بزرگ می شمارد.

شرایط کار معلم

مساحت کلاس درس باید به اندازه‌ای باشد که معلم بتواند به تک تک دانش‌آموزان رسیدگی کند. در مواردی که تعداد دانش‌آموزان زیاد است باید از وسایل سمعی -  بصری کمک گرفت. ساختمان مدرسه باید ایمن و با دوام، جذاب و راحت بوده و برای معلمان مناطق دور و محروم مسکن شایسته فراهم کند یا کمک هزینه مسکن پرداخت شود. هنگام کار معلم باید از وسایل کمک آموزشی مجهزی برخوردار باشد.

در توصیه‌نامه می‌خوانیم ساعت کار معلمان در روز و هفته باید با مشورت «سازمان معلمان» تعیین شود و عواملی مانند تعداد دانش‌آموزان، وقت کافی جهت برنامه ریزی و آمادگی درسی، کارهای تحقیقاتی، فعالیت‌های فوق برنامه، تهیه گزارش در مورد دانش‌آموزان، جلسات مشورت با اولیا و برنامه‌های آموزش ضمن خدمت معلمان در احتساب ساعات کار موظف آنها لحاظ  شود.

حقوق معلمان باید بازتابی از اهمیت کار آنها به عنوان مادر مشاغل باشد. در مقایسه با دیگر مشاغل باید اهمیت و کیفیت کار معلمان را در نظر گرفت. حقوق معلمان باید به گونه‌ای تعیین شود که باعث اعتراض جمعی آنها نشود و پرداخت‌های غیرمتعارف نباید در داخل سیستم به گونه‌ای باشد که به اختلاف بین گروه‌های متفاوت فرهنگیان منجر شود.

رفاه معلم

 بر اساس توصیه‌نامه همه معلمان باید از حمایت تأمین اجتماعی یا نهادهای مشابه آن بهره‌مند شوند که شامل مراقبت‌های پزشکی، دوران بیماری، دوره بیکاری، دوره سال‌خوردگی، دوره معلولیت و کمک به بازماندگان باشد.

اختیار و مسئولیت

حرفه معلمی باید از ضوابط آکادمیک در انجام وظایف شغلی برخوردار باشد. به عنوان مثال معلمان باید در انتخاب و تعدیل موضوعات درسی، انتخاب کتاب‌های کمک درسی و روش‌های تدریس، ارائه طرح درس و استفاده از یاری کارشناسان تعلیم و تربیت دارای اختیار لازم باشند.

سیستم بازرسی و نظارت باید باعث تشویق و دلگرمی معلمان  در اجرای وظایف حرفه‌ای آنها باشد. ارزیابی کار معلم باید بی‌طرفانه و با استفاده از معیارهای شناخته شده باشد. معلمان باید در مقابل برخوردهای نامناسب و غیرمنصفانه اولیا حمایت شوند.

مسئولان باید معلمان را در برابر برخوردهای احتمالی در داخل و خارج از مدرسه مورد حمایت قرار دهند. اما بخشی از مقام و منزلت معلمان به عملکرد خود آنها بستگی دارد. ضوابط حرفه‌ای که با مشارکت دستگاه و سازمان معلمان تعیین می‌شود باید از سوی معلمان مراعات شود. معلم باید در کلاس و مدرسه استانداردهای حرفه‌ای آموزشی و تربیتی را رعایت کند. معلمان و سازمان آنها باید دانش‌آموزان را در فعالیت‌های آموزشی مشارکت دهند.

ده ویژگی معلمان امروزی از دیدگاه یونسکو:

1. معلمان موفق امروزی آماده اند بگویند : ما نمی دانیم اما با هم می آموزیم
2. معلمان امروزی می دانندکه در وهله نخست معلم دانش آموزان هستند نه معلم کتب درسی
3. معلمان فقط عرضه کنندگان دانش نیستند بلکه تسهیل گر روند یادگیری ان
4. معلمان موفق امروزی می دانند که اثر گذاری بردانش آموزان بی انگیزه نیز از اهداف مهم آنهاست
5. معلمان موفق امروزی می دانند زنگ تفریح وبازی حق مسلم کودکان است
6. معلمان موفق امروزی می دانند برداشتن دیوارهای میان کلاس درس وجامعه از اهداف آنهاست
7. معلمان موفق امروزی می دانند کلید قرن اخیر یادگیری مداوم است
8. معلمان موفق امروزی می دانند بایدفرصت های مناسب برای احساس امنیت در دانش آموزان- دانشجویان فراهم نمایند
9. معلمان موفق امروزی می دانند سهم هر دانش آموز/دانشجو از یادگیری اهمیت دارد
10. معلمان موفق امروزی می دانند آنها علاوه برنیازهای علمی نیازهای معنوی واخلاقی هم دارند.

  روز جهانی معلم؛ فرصتی برای بازتعریف مسئولیت‌ها و حقوق معلمان روز جهانی معلم یک رویداد سالانه است که در ۵ اکتبر، برگزار می‌شود. این روز توسط یونسکو نامگذاری شده است. چهل و چهارمین اجلاس وزرای آموزش‌وپرورش که در سال ١٩٩۴ و در شهر ژنو برگزار شد، فدریکو مایور مدیرکل وقت سازمان علمی ـ فرهنگی جهان « یونسکو » پیشنهاد کرد که مجمع روزی را به نام روز معلم اعلام کند. این پیشنهاد از سوی مجمع تصویب شد.از سال ۱۹۹۴ به بعد، پنج اکتبر (۱۳ مهرماه) از سوی یونسکو برای ارتقای جایگاه و منزلت معلمان، «روز جهانی معلم» اعلام شده است.

 

یونسکو هر ساله به منظور گرامی داشت روز جهانی معلم پیامی منتشر می‌کند، پیام روز جهانی معلم مصادف با پنجاهمین سالگرد تصویب “توصیه‌نامه ۱۹۶۶ یونسکو و سازمان جهانی کار در زمینه شأن و منزلت معلمان با موضوع « اهمیت به جایگاه معلمان و بهبود شأن و منزلت آنان» تعیین شده است. تاملی در پیام‌های منتشر شده یونسکو در سال‌های اخیر به‌درستی این نکته را آشکار می‌کند که هدف اصلی از اعلام روز جهانی معلم، معطوف کردن توجه‌ها به جایگاه و نقش بنیادین معلمان در مقوله آموزش است. همه‌ساله در پنجم اکتبر به‌پاس خدمات معلمان در راه رشد و اعتلای دانش‌آموزان در بیش از یک صد کشور جهان جشن گرفته می‌شود تا دانش‌آموزان، والدین آنها و جامعه قدردان معلمان و تاثیرات مثبت و سازنده آنان در ارتقا دانش و آگاهی همگانی باشند. روز جهانی معلم یادآور تلاش های معلمان در تربیت نسل آینده است، نسلی که به مدد آنان جهان هروز جایی بهتر برای زندگی کردن خواهد شد. از آن جایی که آموزش، فرهنگ و ارتباطات پایه گذار صلح جهانی است می‌توان امید داشت آموزش کارآمد کلید حل بسیاری از مشکلات جامعه کنونی باشد. هدف اصلی از اعلام روز جهانی معلم بهادادن به معلمان، قدردانی از آنها و بررسی مشکلاتشان در سراسر دنیا است. روز جهانی معلم می‌تواند نقطه آغاز اصلاح منزلت و جایگاه معلمان باشد. دولت‌ها باید با بازتعریف مسئولیت‌ها و حقوق معلمان در راستای ارتقای شأن و منزلت آنان تلاش کنند، چراکه پیشرفت هر کشوری از نظام آموزش آن کشور گذر می‌کند روز معلم در ایران و بسیاری از کشورهای عضو یونسکو در روز دیگری گرامی داشته می‌شود، گرامی داشت این روز منافاتی با روز ملی معلم ندارد. نگاهی دقیق به ابعاد حرفه معلمی و ضرورت‌های این حرفه، ضرورت تلاش مدیران و مسوولان برای ارتقای شرایط کار و زندگی معلمان را دوچندان می‌کند چراکه افزایش کیفیت آموزش در گرو ارتقای جایگاه و منزلت معلمان است. اکنون آموزش‌ و پرورش نیازمند تحولی کارساز است. تحولی که بتواند کمیت و کیفیت نظام فعلی آموزش‌ و پرورش را متحول کند چراکه آموزش‌ و پرورش یکی از مهم‌ترین و شاید تنهاترین عامل توسعه اجتماعی است. برای بالا بردن کیفیت آموزش‌ و پرورش باید ابتدا کیفیت کار و زندگی معلمان ارتقا یابد و معلمان از جایگاه اجتماعی مناسب‌تری در جامعه بر خوردار شوند.

روز معلم در دیگر کشور های دنیا:

کشورهایی که «روز معلم» را در تقویم تاریخ خود ثبت کرده اند. هریک دلیل و بهانه ی خاصی برای ثبت چنین روزی دارند و هر یک به گونه ای مراسم بزرگداشت روز معلم را جشن می گیرند. ایران روز ۱۲ اردیبهشت در تقویم جمهوری اسلامی ایران، روز معلم نامگذاری شده است.پس از پیروزی انقلاب ‌اسلامی و شهادت استاد مرتضی مطهری در روز ۱۲ اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۸ توسط گروه فرقان، این روز به عنوان روز معلم نامگذاری شد.

افغانستان 

روز معلم در افغانستان ۵ اکتبر است. در این روز مدارس تعطیل هستند اما دانش آموزان و معلمان به مدارس می روند و از آنها با غذا و شیرینی پذیرایی می شود و بنا به سنت به معلمان هدایای ویژه ای داده خواهدشد. الجزایر در الجزایر روز معلم ۲۸ فوریه است دلیل خاصی برای ثبت این تاریخ در کشور الجزایر ذکر نشده است.

کره ی جنوبی

روز معلم در کره جنوبی ۱۵ مه است. اولین بهانه ی نامگذاری روز خاصی تحت عنوان روز معلم در این کشور، بازدید اعضای تیم جوانان صلیب سرخ کشور در تاریخ ۲۵ مه از معلم سابق خود در بیمارستان بود اما این روز در تقویم از سال ۱۹۶۵ به بعد و به بهانه ی سالروز تولد «سوجونگ کبیر»، چهارمین پادشاه خانواده ی «چوسان» در کره به تاریخ ۱۵ مه تغییر پیدا کرد. برگزاری این مراسم ملی از سال ۱۹۷۳ تا ۱۹۸۲ متوقف شد، اما پس از آن برگزاری مراسم مجددا ادامه پیدا کرد.

آلبانی

روز معلم در آلبانی ۷ مارس است. در هفتم مارس ۱۸۸۷ اولین مدرسه ی سکولاری که دانش آموزان آلبانی اجازه ی درس خواندن در آن را پیدا کردند تاسیس شد. تا پیش از آن تمامی مدارس تحت نظارت کلیسای کاتولیک بودند.

آرژانتین

روز معلم در آرژانتین ۱۱ سپتامبر است. به افتخار بزرگداشت «دومینگو فاستینو سارمینتو»، هفتمین رییس جمهوری آرژانتین که در سال ۱۸۸۸ در آسونسیون درگذشت.

 ارمنستان

روز معلم در ارمنستان ۴ اکتبر است. تا همین چندی پیش ارمنستانی ها اولین یکشنبه ی ماه اکتبر را به عنوان روز معلم جشن می گرفتند. اما اخیراً به دلیل تصمیم مجلس نمایندگان این کشور در راستای اصلاح قوانین مربوط به تعطیلات و بزرگداشت ها، این روز به ۴ اکتبر منتقل شد.

بنگلادش

روز معلم در بنگلادش ۴ اکتبر می باشد. معمولا برگزاری مراسم بزرگذاشت معلمان در این کشور یک هفته طول می کشد، اما روز اصلی آن ۴ اکتبر است. در این مدت زمان هیچ روزی مدارس تعطیل نیستند و معلمان و دانش آموزان سرکلاس ها می آیند اما خبری از درس نیست. معلمان از تجربیات و خاطرات خود برای دانش آموزان صحبت می کنند و دانش آموزان هم برای معلمان خود کارت تبریک و یا هدایای ویژه ای می آورند. بوتان روز معلم در کشور بوتان ۲ مه است. به مناسبت سالروز تولد پادشاه سوم این کشور که کشورش را با نظام آموزش و پرروش مدرن آشنا کرد.

برزیل

روز معلم در کشور برزیل ۱۵ اکتبر است. از ۱۵ اکتبر ۱۹۶۳ به بعد به مناسبت حکم ساخت مدارس ابتدایی در برزیل، هرساله مراسم بزرگداشت روز معلم در این کشور برگزار می شود. استرالیا روز معلم در استرالیا آخرین جمعه ی ماه اکتبر می باشد. در استرالیا معمولا آخرین جمعه ماه اکتبر به عنوان روز معلم شناخته می شود. اگر آخرین جمعه ی ماه اکتبر هم زمان با روز هالووین باشد، مراسم بزرگداشت روز معلم به هفتم ماه نوامبر موکول خواهد شد. دلیل خاصی هم برای تعیین یک چنین تاریخی ذکر نشده است.

آذربایجان

روز معلم در آذربایجان ۵ اکتبر می باشد. آذربایجانی ها از سال ۱۹۹۴، درست زمانی که یونسکو تصمیم به برگزاری روز جهانی معلم گرفت، این روز را با عنوان روز معلم در تاریخ کشور خود ثبت کردند.

شیلی

روز معلم در شیلی ۱۶ اکتبر می باشد. در سال ۱۹۶۷ روز ۱۱ سپتامبر در شیلی به عنوان روز معلم شناخته می شد، پس از آن تاریخ به دهم سپتامبر منتقل شد تا با روز دریافت جایزه ی نوبل «گابریل میسترال»، شاعر شیلیایی در سال ۱۹۴۵ هم زمان شود. اما در سال ۱۹۷۷ تاریخ روز معلم بار دیگر تغییر کرد و به افتخار تاسیس انجمن معلمان شیلی به روز ۱۶ اکتبر منتقل شد.

چین

روز معلم در چین ۱۰ سپتامبر می باشد. دانش آموزان در روز معلم در این کشور علاوه بر اینکه با دادن هدیه و یا کارت های تبریک از معلمان خود قدردانی می کنند، براساس سنت  و مراسم ویژه ای به دیدار معلمان قدیمی خود در دیگر مقاطع تحصیلی می روند اما آنچه در مورد تاریخ روز معلم جالب به نظر می رسد این است که در سال ۱۹۸۵ میلادی، دولت به طور ناگهانی تاریخ دهم سپتامبر را به عنوان روز بزرگداشت برای معلمان اعلام کرد و هیچ گاه هم توضیحی برای دلیل نامگذاری یک چنین روزی در این تاریخ خاص ارائه نداد. در حال حاضر اکثر مردم چین خواهان این هستند که تاریخ مراسم بزرگداشت روز معلم در کشورشان به ۲۸ سپتامبر هم زمان با تاریخ برگزاری بزرگداشت این روز در تایوان انتقال یابد.

جمهوری چک

روز معلم در جمهوری چک ۲۸ مارس می باشد. زادروز «یان آموس کمنسکی» نویسنده و فیلسوف چک.

روسیه

روز معلم در روسیه ۵ اکتبر است. در روسیه بین سال های ۱۹۶۵ تا ۱۹۹۴ بدون هیچ دلیل خاصی در اولین یکشنبه ی ماه اکتبر مراسم بزرگداشت روز معلم برگزار می شد. اما پس از سال ۱۹۹۴ و اعلام روز جهانی معلم از جانب یونسکو، روس ها نیز ۵ اکتبر را به عنوان روز معلم در تاریخ خود ثبت کردند.

ترکیه

روز معلم در ترکیه ۲۴ نوامبر می باشد. «مصطفی کمال آتاتورک» معقتد بود که نسل جدید ترک ها توسط معلمان ساخته می شوند. او به خاطر تاسیس یک الفبای جدید در سال ۱۹۲۳ برای ترک ها به معلم اول ترکیه شهره بود. ۲۴ نوامبر روزی است که به عنوان روز معلم در تاریخ این کشور ثبت شد.

اوکراین

روز معلم در اوکراین اولین یکشنبه ی اکتبر می باشد. جمعه ی قبل از روز معلم را دانش آموزان و معلمان جشن گرفته و با یکدیگر به رستوران و یا کافه می روند. فرانسه در فرانسه، مهد تمدن اروپا، روزی به نام روز معلم وجود ندارد.

هند

روز معلم در هند ۵ سپتامبر است. این روز مصادف است با سالروز تولد «سارولی راکریشنا»، رییس جمهوری سابق هند که اعتقادی شگرف به آموزش و پرورش داشت. راکریشنا یک دیپلمات برجسته، پژوهشگر و دانشمندی خوشنام، رییس جمهور هند و بالاتر از همه یک معلم بود. زمانی که دکتر راکریشنا در سال ۱۹۶۲ رییس جمهور هند شد، گروهی از دانش آموزان و دوستانش با او ملاقات کردند و از او خواستند به آنان اجازه دهد روز ۵ سپتامبر، سالگرد تولدش را جشن بگیرند. دکتر راکریشنا در پاسخ گفت که به جای بزرگداشت سالروز تولد من، مایه ی افتخارم است، اگر ۵ سپتامبر به عنوان روز معلم شناخته شود. از آن پس این روز در هند روز معلم نامیده شد. روز معلم در کشور هند مورد توجه معلمان و دانش آموزان قرار دارد. در این روز نه تنها معلمان مورد تقدیر قرار می گیرند، بلکه دانش آموزان ارشد و قدیمی تر کنفرانس هایی را ارائه کرده و تمام وظایف یک معلم را انجام می دهند. به این ترتیب دانش آموزان به اهمیت معلم ها و کار سخت آنها پی می برند و از سوی دیگر آموزگاران نیز به یاد می آورند که وقتی دانش آموز بودند چه احساسی داشتند.

ایالات متحده

در ایالات متحده روز ملی معلم اولین سه شنبه ی ماه مه برگزار می شود اما هتفه ی اول ماه مه به طور کل هفته ی معلم محسوب می شود. انجمن ملی آموزش و پرورش ایالات متحده این روز را به عنوان روز معلم برای قدردانی از زحمات معلمان تعیین کرده است. ولی تاریخچه ی تعیین روز معلم در تقویم ایالات متحده، به تلاش های «رایان کراگ» معلم ویسکانسین در سال ۱۹۴۴باز می گردد. او با بحث و جدل زیاد با مسئولان سیاسی و آموزش و پرورش تلاش بسیاری برای ثبت روزی تحت عنوان روز معلم در تاریخ رسمی کشور کرد. او بعدها به روزولت، رییس جمهوری وقت، نامه ای در این مورد نوشت و روزولت نیز پنجاه و یکمین کنگره ی ایالات متحده را متقاعد به تعیین تاریخ ۷ مارس به عنوان روز ملی معلم کرد اما این روز بعدها به هفته ی اول ماه مه تغییر یافت. این در حالی است که در ایالت ماساچوست آمریکا، روز معلم در اولین یکشنبه ی ماه ژوئن برگزار می شود.

نتیجه گیری:

       یکی ازنهادهای مهم آموزش و پرورش هر جامعه سازمانی است که در آن معلمان مورد نیاز دوره های مختلف تحصیلی تربیت می شوند، زیرا محصول این نوع سازمان ها معلمانی هستند که نقطه آغاز هر تحول آموزشی و پرورشی‌اند و قادرند با دانش و مهارتی که کسب کرده اند چهره سازمان آموزشی را دگرگون سازند و فضای مدارس را به فضای محبت، رشد و بالندگی روح افزا و لذت بخش مبدل کنند و با انتقال عناصر فرهنگی به نسل نوخاسته و اعمال روش های مناسب تربیتی، موجبات رشد شخصیت کودکان و نوجوانان را فراهم سازند. نظر به اهمیت نقش معلمان و اعتبار و ارزشی که بر آن متصور است، سرمایه گذاری به منظور تربیت و تامین این رکن مهم تعلیم و تربیت، بهترین و سودمندترین نوع سرمایه گذاری است. نظام آموزشی چون دارای اطلاعات بالایی است جایگاهی رفیع تر از اقتصاد، سیاست و احتمالاً خانواده و پایین تر از فرهنگ دارد. یکی از نقشهای موجود در نظام آموزشی، نقش معلمی است. نقش معلمی از نظر پایگاه محول، جایگاه بالایی دارد. ولی در دهه های اخیر به علت : رشد بالای جمعیت، افزایش تقاضای جامعه برای استخدام نیروی انسانی در رده های مختلف، جذب افراد مستعد در مشاغل با برخورداری بیشتر اجتماعی، اقتصادی و جذب افراد با استعداد کمتر در نظام آموزشی،   جایگاه نقش معلمی قدری تنزل یافته است. در این جهت حاملان نقش معلمی می توانند کارکردشان را با فعالیت مضاعف برای تربیت دانش آموزانی خلاق و نو آور بهبود بخشیده و با اصلاح عملکرد نقشی خود، پایگاهشان را ارتقا دهند .

به عبارتی دیگر پیشرفت و بالندگی هر جامعه مرهون آموزش و پرورش آن جامعه است و پویایی وبالندگی آموزش و پرورش نیز وابسته به کیفیت عملکرد معلمان آن جامعه است. با توجه به نقش محوری معلم در سازندگی جامعه، سزاوار است مسئولان آموزش و پرورش در گزینش معلمان با دقت و وسواس خاصی اقدام کنند و در نهایت معلمانی را انتخاب کنند که واجد ویژگیهای خاص علمی، اخلاقی، شخصیتی، و... باشند؛ تا بتوانند در تربیت نسل آینده موفق گردند. مسئولان نظام آموزشی باید عملکرد معلمان را به موقع مورد ارزیابی قرار دهند؛ و در برطرف کردن نقاط ضعف و ارتقاء عملکرد آنها از هیچ تلاشی مضایقه نکنند. متاسفانه در کشور ما هنوز به نقش کلیدی معلم در نظام آموزشی بهای لازم داده نشده است؛ که ضرورت دارد برای ارتقاء عملکرد معلمان اقدامات زیر صورت گیرد.

راهکارها:

پیشنهادات :

- گسترش امر آموزش و پرورش قبل از هر چیز به مجریانی آگاه و آزموده نیاز دارد که با فرهنگ و تمدن ایران و نیز با مقتضیات عصر حاضر و نیازهای حال و آینده­ی کشور آشنایی کافی داشته باشند. معلمان مهم­ترین و بزرگترین بازیگران صحنه­ی تعلیم و تربیت هستند. بازیگرانی که کار آنها تربیت انسان­های با فضیلت است و این وظیفه ای است که با هیچ حساب مادی و سنجش مالی قابل مقایسه نیست و هر چه در این رابطه سرمایه گذاری شود، نتایج بهتری به بار خواهد داد.

- امروزه حدود مسؤولیت­های معلم و مدرسه افزایش یافته و حتی تربیت اجتماعی و تخصصی کودکان و نوجوانان که باید متناسب مقتضیات و شرایط زندگی جدید باشد، به آنها محول گردیده است و هم چنین لازم است معلم، محیط اجتماعی، روابط اجتماعی و فرهنگی جامعه­ی خود را به خوبی بشناسد.

- بالا بردن منزلت اجتماعی و بیان ارزش واقعی معلم در جامعه به وسیله­ی رسانه های گروهی باعث خواهد شد که او بتواند در امر آموزش و پرورش، انتقال ارزش­ها و کمک به رشد فراگیر بطور مؤثرتری عمل کند. احترام به شخصیت معلم باعث می شود که او از نفوذ معنوی بیشتری در میان فراگیران برخوردار شود و در نتیجه انتقال ارزش ها بهتر و راحت­تر صورت گیرد.

- معلمان باید برای ایفای نقشی که بر نوآوری و پیشگامی آنان در توسعه­ی تحول صحیح تعلیم و تربیت دلالت دارد، تربیت شوند. کسی که برای معلم شدن آموزش می بیند باید چنان تربیت شود که نه فقط با دگرگونی­ها هماهنگ شود، بلکه برای تحلیل و انتقاد از روش و محتوی و آزمایش تجربی آنها شهامت لازم را داشته باشد.

- علاوه بر این لازم است که افراد شایسته و علاقمند به حرفه­ی معلمی بیشتر جذب شوند. برای رسیدن به این هدف و اعتلاء جایگاه معلم در جامعه، ضروری است که شرایط استخدامی معلم مورد تجدید نظر قرار گیرد و مقررات خاصی برای آن وضع شود تا جوانان علاقمند و مسؤولیت پذیر جذب این حرفه شوند. افزایش حقوق و مزایای معلمان نیز از جمله عواملی است که باعث خواهد شد تا آنها با فراغت خاطر بیشتری به امور آموزشی و تدریس بپردازند و برای تأمین معاش خود مجبور به انجام کارهای دیگر نشوند. در مورد معلمان آن چه که مهمتر از معیشت است قدرشناسی و ارزشگذاری و حرمت پیدا کردن آنان در جامعه است. ارتقاء رتبه معلمان از لحاظ کیفیت و آمادگی، تجربه، دانش و فرهنگ مهم است.

- و در نهایت این معلمان ما هستند که در راه بدست آوردن جایگاه واقعی خود بایستی پاسخ درست و روشنی برای سؤالات زیر داشته باشند:

- قوت ها و قابلیت های آنان کدامند؟

- ضعف هایشان کدامند؟

- می خواهند چه نوع معلمی باشند؟

- موفقیت هایشان چگونه، به وسیله چه کسی و کی اندازه گیری شود؟

-و برای‌رسیدن به این موفقیتها و رفع ضعفها چگونه‌ طرح و برنامه‌ریزی می کنند؟

 

 

 

 منــابع :

 

1. http://edu.blogfa.com
2. http://www.aeenefarzanegi.com/
3. http://www.deltadl.com
4. https://www.parsine.com/
5. http://br.farhangoelm.ir
6. http://www.daneshschools.com/moshaver
7. https://fa.wikipedia.org/wiki