کتاب درسی در فرایند یاددهی ـ یادگیری از اهمیت ویژه ای برخوردار است و فعالیت ها و تجارب آموزشی با راهنمایی معلم و مشارکت دانش آموزان حول کتاب درسی سازماندهی می شود.
در یکی از اسناد یونسکو آمده است: «کتاب درسی از سودمندترین ابزارهای یاددهی- یادگیری و ابزار آموزشی برای درک بین المللی در نظر گرفته شده است و یکی از مهم ترین درون داده های آموزشی است که متون آن بازتابی از فرهنگ ملی است".( Pingel, 2010)
در نظام های آموزشی متمرکز، کتاب درسی به عنوان یکی از ابزارهای مهم در فرایند یادگیری و مرجع ارزشیابی از دانسته های دانش آموزان به شمار می رود. انجام پژوهش های متعدد در زمینه کتاب های درسی به عنوان یکی از عناصر مهم در فرایند نظام متمرکز آموزش و پرورش ایران، از اهمیت و ارزش خاصی برخوردار است. از جمله آنها بررسی و تحلیل محتوای کتاب درسی و از این قبیل است. لذا ارائه فهرستی از کتاب های تالیف شده می تواند به این امر کمک شایانی کند. تهیه کتاب شناسی ها می توانند از جمله راه کارهای مناسب برای دسترسی جامعه علمی به این گونه اطلاعات باشند.
کتابشناسی به مجموعه اطلاعات کتاب شناختی (نام نویسنده، عنوان، مترجم، محل انتشار، ناشر، تاریخ انتشار، تعداد صفحات، قیمت کتاب) آثار چاپی، غیرچاپی، و نسخه های خطی و گاه تحلیلی اطلاق می شود که با نظم خاصی به قصد استناد و ارائه اطلاعات تهیه می گردد.
کتاب شناسی سیاهه ای از نام و مشخصات مواد کتابی و غیرکتابی که به روش خاصی از جمله الفبای نام پدیدآور یا زمان و موضوع تنظیم شده است. وظیفه اصلی کتاب شناسی ثبت پیشینه های دانش بشری است. (بیگدلی، 1390)
کتاب شناسی ها از ابزار مهم تحقیق، و کلید پژوهشهای علمی محسوب می شوند(مسرت، 1373)
از مهم ترین کاربردهای کتاب شناسی ها علاوه بر گردآوری منابع موضوع خاص وسیله ای برای اعتلای سطح کیفی پژوهش ها نام برده شده است. (نیکنام، 1367)
به استناد ماده 2 قانون تشکیل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش وپرورش، یکی از وظایف این سازمان، تألیف، تدوین، انتشار کتب و نشریات آموزشی و کمک آموزشی برای معلمان و مربیان است. (سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، 1377)
با توجه به تعداد میلیونی تیراژ چاپ عناوین کتاب های درسی در هر سال تحصیلی، اطلاع رسانی و شناساندن اطلاعات این کتاب ها در قالب کتاب شناسی تخصصی، می تواند به عنوان منبع کمکی در دسترس پژوهشگران و دانشجویان این حوزه قرار گرفته و باعث سهولت در امر پژوهش و کسب دانش شود.
در این راستا، طرحی از سوی اداره کتابخانه و مرکز اسناد سازمان، با عنوان تدوین کتابشناسی کتاب های درسی سال تحصیلی 94- 1393 ارائه و بعد از تأیید ریاست وقت سازمان به اجرا گذاشته شد.
دامنه
کتاب شناسی کتاب های درسی، شامل اطلاعات کتاب شناختی و نمایه های پدیدآور، عنوان و موضوع تمامی کتاب های درسی سال تحصیلی 94 -1393 است که توسط اداره کل چاپ و توزیع کتاب های درسی منتشر و به بخش آرشیو کتاب درسی اداره کتابخانه واسپاری شده است. این کتاب ها شامل، کتاب درسی و کتاب کار مقاطع ابتدایی، متوسطه اوّل و دوم (شاخه های نظری، فنی و حرفه ای و کاردانش) و همچنین کتاب های استثنایی، راهنمای معلم، مبتنی بر سیاهه انتشار این اداره کل در سال تحصیلی 94 -1393 می باشد.
روش رده بندی و تنظیم
روش تنظیم کتاب شناسی براساس الفبای عنوان کتاب های درسی است. رده بندی کتاب های درسی به روشی تلفیقی از دستورالعمل فهرست نویسی کتاب های درسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و کتابخانه سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی برمبنای رده بندی دیویی است .
براین اساس، برای کتاب های پیش دبستان تا پایان پایه ششم دوره ابتدایی، شماره رده 372 همراه با کدکتاب و برای کتاب های پایه های دیگر، متوسطه اول و دوم در تمامی شاخه ها، شماره رده 373 همراه با کد کتاب درنظر گرفته شده است.
شماره ردیف هریک از عناوین کتاب های درسی درکتابشناسی، بعنوان شماره مدخل درنظرگرفته شده است.
هر مدخل کتاب شناسی دارای اطلاعات ذیل می باشد:
عنوان، پدیدآور (نویسندگان، اعضای شوراهای برنامه ریزی درسی و کمیسیون ها، ویراستاران و شاعران )،
اسامی عوامل تولید و هنری کتاب های درسی، محل نشر، ناشر، تعداد صفحات و جلدها، نوبت چاپ، قیمت، یادداشت ها و موضوع می باشد. به منظور سهولت در بازیابی اطلاعات، در پایان متن کتاب شناسی، سه نمایه پدیدآور، عنوان و موضوع تنظیم شده است و ارجاع نمایه ها به شماره مدخل کتاب ها می باشد.
کتاب شناسی کتاب های درسی سال تحصیلی 94-93 با تلاش همکاران اداره کتابخانه و مرکز اسناد تدوین شد و امید است با حمایت سازمان و با توجه به اهمیت این کار، مجلدات بعدی تهیه و در دسترس پژوهشگران و علاقمندان قرار گیرد.
منابع
بیگدلی، زاهد (1390) .مرجع شناسی عمومی لاتین با اصلاحات. تهران : سمت.
سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی (1377). قانون تشکیل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی. تهران: وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی
مسرت، حسین(1373). کتاب شناسی، نخستین گام اطلاع رسانی. آینه پژوهش، س. پنجم، 5 و 6 بهمن و اسفند
نیکنام، مهرداد(1367). کتاب شناسی حافظ. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
Pingel, Falk (2010).UNESCO Guidebookon Textbook Research and Textbook.2nd revised and updated edition Paris/ 4
Braunschweig: UNESCO. http://www.gei.de/en/the-institute.html 2013
ارسال نظر