هر زبانی به مقتضای شرایط، دارای گونه‌های متعدد است، از میان این شرایط یک و یا احیاناً چندگونه اعتبار بیشتری دارد که از آن به عنوان زبان مشترک (زبان معیار) یاد میکنند و کسانی که این گونة خاص را به کار میبرند از منزلت ممتاز برخوردار میشوند.
از جمله ویژگیهای زبان معیار، بینشان بودن، نداشتن عناصر زبانی قدیمی و مهجور، سازگاری با عادت و شمّ زبانی سخنگویان، سبک و سیاق متناسب، رسمی بودن و به کار نبردن افراطی عناصر بیگانه میباشد که در این مقاله برای سنجش زبان معیار و محافظ کارانه، جملات مودبانه، واژهها و تعابیر عامیانه، کنایات و ضربالمثلهای عامیانه بررسی شده است. مسلماً پایین بودن میزان کاربرد واژهها و تعابیر عامیانه و کنایات و ضربالمثلها، معیارین و محافظه کارانه بودن زبان را نشان میدهد.
در رمان شوهر آهو خانم، علی محمد افغانی بر حجم عظیمی از کنایات و ضربالمثلها اشراف و تسلط دارد به همین دلیل اکثر مکالمات قهرمانانش از چاشنی کنایات، ضربالمثلها و تعابیر عامیانه، آن هم نه از نوع تکراری بلکه به گونه‌های مختلف و رنگارنگ بهرهمند است؛ به گونهای که این رمان را میتوان دایره المعارفی از کنایات و ضربالمثلهای رایج در زبان فارسی به ویژه کرمانشاه دانست.
وی در به کار بردن ضربالمثلها 60% را به قهرمانان زن و 40% را به قهرمانان مرد اختصاص داده و از این حیث زبان مناسبی برای قهرمانان خود انتخاب نموده است. کنایات به کار رفته در مکالمات شخصیتهای شوهر آهو خانم نشان میدهد 10/56 % برای شخصیت های زن و 90/43 % آن برای شخصیت های مرد به کار رفته است. مقایسة آمار کاربرد کنایات با موازین زبان شناسی نشان میدهد افغانی این متغیر را مطابق جنسیت قهرمانان به کار نبرده است. در حوزة کاربرد جملات و تعابیر عامیانه نیز 59/42 % از تعابیر عامیانه را به قهرمانان زن و 41/57 % را به شخصیت های مرد اختصاص داده و از این حیث از زبانی مطابق با موازین زبان شناسی جنسیت بهره برده است. نقد رمانهای مطرح و شاهکار از جنبههای گوناگون، نویسندگان را برای انتخاب زبانی درخور و مناسب برای قهرمانانشان راهنمایی میکند و میتواند راهنمای نویسندگان تازه کار برای آفرینش آثار برجسته باشد.
ارسال نظر