منابع آموزشی و تربیتی، به ویژه کتابهای آموزشی، نقش بسیار مهمی در فرایند یادگیری مؤثر و پایدار دانش‌آموزان ایفا می‌کنند. هر ساله هزاران کتاب آموزشی از طرف بخش‌های دولتی و غیر دولتی تولید و روانه بازار می‌شوند که نشان می‌دهد حجم استفاده از کتابهای آموزشی در سطح جامعه بسیار زیاد است. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با عنایت به این موضوع و در راستای ساماندهی و همسوسازی منابع آموزشی با اسناد بالادستی و اهداف آموزشی مصوب، در سال 1387 طرحی را با عنوان «سامان بخشی کتابهای آموزشی» به اجرا درآورد که مورد استقبال قرار گرفت. از طرف دیگر ضرورت ایجاد سامانه مدیریتی کارآمد در وزارت آموزش و پرورش به منظور استفاده بهینه از فرصت‌ها و امکانات بخش خصوصی در تولید و عرضه منابع آموزشی و تربیتی همسو با اهداف برنامه‌های درسی و تربیتی و منطبق با استانداردهای نشر موجب شد تا شورای عالی آموزش و پرورش در سال 1389 و در جلسه 828، آیین‌نامه اجرایی ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی را به تصویب رساند و با ابلاغ وزیر وقت آموزش و پرورش در سال 1390، این مسئولیت یعنی سیاست‌گذاری، استانداردسازی و هدایت تولید منابع آموزشی و تربیتی مرتبط با برنامه درسی ملی و همچنین نظارت، ارزیابی، بررسی علمی و سپس انتخاب و معرفی منابع آموزشی مفید، استاندارد و متناسب با برنامه درسی، به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی واگذار گردید.
در اجرای این سیاست راهبردی، بخشی از منابع و تشکیلات اداری سازمان، ساماندهی، مدیریت و هدایت فرایند تولید و توزیع منابع آموزشی و تربیتی به منظور استفاده در مدارس و جلوگیری از توزیع منابع غیر استاندارد در واحدهای آموزشی را در برعهده گرفت. هر ساله هزاران جلد کتاب آموزشی جهت بررسی و ارزیابی علمی به دبیرخانه ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی فرستاده می‌شود که در صورت کسب تاییدیه از طرف ارزیابان و اعطای نشان استاندارد، مجوز ورود به مدارس را کسب می‌کنند. همچنین به منظور شناسایی و معرفی آثار برتر و تشویق مؤلفان و ناشران، این دبیرخانه علاوه بر انواع اقدامات تشویقی، هر ساله جشنواره کتاب رشد را برگزار کرده و ضمن تقدیر از کتابهای مناسب و منطبق با معیارها و استانداردهای آموزشی و تربیتی، آثار برگزیده در کتابهای درسی، مجلات رشد و سایت‌های آموزشی به دانش‌آموزان، معلمان و خانواده‌ها معرفی می‌شود.
نزدیک به یک دهه از اجرای مصوبه 828 شورای عالی آموزش و پرورش توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی سپری شده است؛ اما گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که همچنان شاهد ورود کتابهای آموزشی نامناسب، غیراستاندارد و تایید نشده به مدارس هستیم و به نظر می‌رسد اجرای اثربخش این آیین‌نامه با چالش‌هایی همراه بوده است. عمده‌ترین چالش‌های ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی عبارت‌اند از:
- بیشتر کتابهای آموزشی با استانداردهای تدوین شده از سوی آموزش و پرورش همخوانی ندارند و ناشران نیز رغبت و اهتمام زیادی برای همسوسازی محصولات خود با این استانداردها نشان نمی‌دهند؛
- تغییرات مدیریتی زیاد در سطوح بالا و تصمیم‌گیر وزارت آموزش و پرورش سبب شده است تا برخی از مدیران جدید اطلاعی از مصوبه 828 نداشته و اقداماتی مغایر با آن انجام دهند؛
- حجم زیاد تبلیغات برخی ناشران برای معرفی منابع آموزشی نامناسب (حتی از طریق صدا و سیما) منجر به خرید شخصی والدین و دانش‌آموزان بدون مشورت با معلمان مربوطه می‌گردد؛
- هزینه تولید کتابهای آموزشی مناسب و استاندارد نسبتاً بالاست که این امر سبب فروش بیشتر کتابهای نامناسب و ارزان‌قیمت می‌شود؛
- عدم اطلاع والدین، دانش‌آموزان و کادر آموزشی از معیارهای گزینش کتاب آموزشی مناسب؛
- عدم همکاری مناسب و گاهاً چشم پوشی برخی از مدیران و معلمان در اجرای دقیق مصوبه؛
- رقابت شدید بین ناشران و پخش مویرگی کتابهای آموزشی نامناسب همراه با تخفیف قابل ملاحظه در مدارس که اغلب با استقبال کادر آموزشی و دانش‌آموزان روبه‌رو می‌شود.
با وجود چالش‌های ذکر شده، به نظر می‌رسد که سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در کنار اجرای مصوبه 828 و ساماندهی منابع آموزشی و تربیتی در دوران شیوع بیماری کرونا، باید مصوبات جدید کمیته تولید محتوا متناسب با شرایط موجود را نیز در نظر گرفته و علاوه بر اشاعه، ترویج و صیانت از اجرای اثربخش آن، دقت کافی در تدوین و اجرای استانداردهای تولید و ارزیابی منابع آموزشی و تربیتی مبذول داشته و با ارائه مشوق‌های بیشتر به ناشران، مؤلفان و معلمانی که اقدام به تولید محتواهای آموزشی و تربیتی متناسب با نیازهای دانش‌آموزان و معلمان در این دوران می‌نمایند، گام‌های مؤثری بردارد.
نظرات
تقدير و تشكر
نویسنده محترم نکات قابل تأملی
ارسال نظر