در فرصتی که دست داد، درباره برنامه‌ریزی درسی جستجو و مطالعه‌ای کوتاه داشتم که برایم جذاب و الهام‌بخش بود. در این تلاش به مقاله‌ای با عنوان:
A curriculum perspective on plurilingual education
دست یافتم که برگردان آن به زبان فارسی از نگاه من عبارت بود از: "چشم انداز برنامه درسی در آموزش(و پرورش) تکثر زبانی" که plurilingual بر تجربه پدیده تکثر زبانی توسط فراگیران در حوزه مهارت های ارتباطی ناظر است و امیدوارم درک درستی بوده باشد.
در بخشی از این مقاله با مفهوم ابداعی و استعاره‌گونه یکی از نویسندگان آن یعنی آقای دان اکر[1] روبه‌رو شدم، یعنی مفهوم:
"curriculum spider web"
به معنای تار عنکبوت برنامه درسی، که وی در چارچوب پیشنهادی خود برای نشان دادن ارتباط و تعامل درونی عناصر و همچنین به منظور تأکید بر اصل آسیب‌پذیری، چیدمان ده عنصر مفروض را به شکل یک شبکه تار عنکبوتی متصور شده است. برای اشاره به پیچیدگی تلاش به منظور پیشبرد و بهبود برنامه درسی در راستای اثربخشی آن به شکلی متعادل، سازگار و پایدار، شبکه تار عنکبوتی، استعاره‌ای جالب به نظر می‌رسد.
همانطور که ذکر شد استعاره تار عنکبوت بر ماهیت آسیب‌پذیر یک برنامه درسی تأکید دارد، با اینکه تار عنکبوت از انعطافی نسبی برخوردار است، با این وجود اگر یک رشته از آن نسبت به سایر رشته‌ها با شدت و یا به تعداد دفعات بیشترکشیده شود و به تعبیری تحلیل رود، با خطر پاره شدن مواجه و این پارگی به معنای فروپاشی شبکه خواهد بود . بر این اساس،کاربرد مفهوم شبکه تار عنکبوت در اینجا بیان‌گر این واقعیت است که قدرت و توان شبکه به اندازه قدرت و توان هر تار بستگی دارد و قدرت و توان هر تار نیز به اندازه توان ضعیف‌ترین بخش، قطعه و یا حلقه در آن است.
در تار عنکبوت برنامه درسی، منطق یا چرایی نقش مرکزی دارد و در جایگاه پیوند دهنده و برقرار کننده ارتباط بین مؤلفه‌ها عمل می‌کند. در حالتی آرمانی، این مؤلفه‌ها با یکدیگر نیز ارتباط و پیوند دارند که در اثر آن انسجام و نوعی پایداری در شبکه پدیدار می‌شود.
شکل1. شبکه تار عنکبوتی برنامه درسی
همانطور که دن اکر در شکل (1) آورده است، سایرمؤلفه‌ها عبارتند از: آرمان‌ها و اهداف عینی، محتوا، فعالیت‌های یادگیری، نقش معلم، مواد و منابع، گروه‌بندی فراگیران، مکان، زمان و سنجش. وی همچنین در قالب جدولی(جدول شماره 1) سوال‌های متناظر با هر کدام از این مؤلفه ها را ذکر کرده است.
جدول1. مؤلفه‌ها و سوالات متناظر با آنها در شبکه تار عنکبوتی برنامه درسی
|
ردیف |
عنصر |
پرسش مربوطه |
|
1 |
منطق یا پنداره (چرایی) |
چرا دانش‌آموزان یاد می‌گیرند؟ |
|
2 |
آرمان‌ها و اهداف عینی |
برای دستیابی به چه اهدافی دانش‌آموزان یاد می‌گیرند؟ |
|
3 |
محتوا |
دانش‌آموزان چه چیزی یاد می‌گیرند؟ |
|
4 |
فعالیت‌های یادگیری |
دانش‌آموزان چگونه یاد می‌گیرند؟ |
|
5 |
نقش معلم |
معلم چگونه یادگیری را تسهیل[راهبری] می‌کند؟ |
|
6 |
مواد و منابع |
با چه چیزی دانش‌آموزان یاد می‌گیرند؟ |
|
7 |
گروه‌بندی فراگیران |
دانش‌آموزان با چه کسانی یاد می‌گیرند؟ |
|
8 |
مکان |
دانش‌آموزان کجا یاد می‌گیرند؟ |
|
9 |
زمان |
دانش‌آموزان چه زمانی یاد می‌گیرند؟ |
|
10 |
سنجش |
پیشرفت یادگیری به چه میزان است؟ |
از نگاه آقای اکر، هرچند که امکان دارد در بازه‌های زمانی متعدد، طراحان برنامه درسی بر روی مؤلفه یا مؤلفه‌هایی خاص متمرکز باشند، اما در حالتی جامع‌نگر و برای حفظ انسجام و پیوستگی شبکه و عناصر آن همواره بازنگری، ارزیابی و اعمال تنظیمات جدید اجتناب‌ناپذیر و ناگزیرخواهد بود.
منبع:
Akker, J. van den, Fasoglio, Daniela, Mulder, Hetty. "A curriculum perspective on plurilingual education", SLO (Netherlands institute for curriculum development), 2010.
[1] Jan van den Akker
نظرات
تار عنکبوت
ارسال نظر