به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، دکتر پرتو در اولین نشست اعضای هیات علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش که با حضور دکتر محمدیان و دکتر عصاره صبح روز دوشنبه 6 اردیبهشت ماه در سالن جلسات سازمان برگزار شد در گفتاری با عنوان "وضعیت سلامت معلمان و ضرورت باز اندیشی در باره راهکارهای کاهش آسیبها و ارتقاء سلامت آنان" با اشاره به یافته های پژوهشهای انجام شده، افزود: نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد وضعیت سلامت معلمان نیاز به توجه جدی و اساسی دارد. ارتباط معنی‌داری بین سطح استرس معلمان، جایگاه و منزلت اجتماعی معلم، و استرس اقتصادی با سلامت و فرسودگی شغلی آنان وجود دارد.
وی اضافه کرد: در مبانی نظری، فهرستی از مشاغلی که به نوعی با همیاری، مراقبت و مسئولیت اخلاقی در باره دیگران سر و کار دارند، نظیر پزشکی، پرستاری و...، پر استرس معرفی شده که حرفه معلمی نیز یکی از آنها می‌باشد.
دکتر پرتو در تعریف «استرس» گفت: استرس حاصل تفاوت و فاصله زیاد ارزیابی فرد از توانمندی‌های و منابع درونی و بیرونی خود، از یک طرف، و اقتضائات، انتظارات و مطالبات و تهدیدات محیطی، از سوی دیگر است. فاصله این دو به بروز استرس و در نتیجه فرسودگی شغلی منجر می‌شود. هر چه این فاصله و تفاوت بیشتر باشد، سطح استرس دریافتی و ادراک شده بالا خواهد بود. در نتیجه سطح مشکلات سلامت و آسیبها و میزان فرسودگی شغلی نیز بالا خواهد بود.
ایشان در ادامه ضمن نقد تعریف «سلامت» با رویکرد «فقدان بیماری» افزود: امروزه مفهوم سلامت بسیار گسترده‌تر و با رویکرد دو بعدی: 1) سلامت‌نگر یا بعد مثبت و ایجابی؛ و 2) بیماری‌نگر یا بعد منفی و سلبی، تعریف شده است و همه ابعاد وجودی از جمله سلامت جسمی، روانی، معنوی، فکری، و اجتماعی- اقتصادی را در بر می‌گیرد. ما در هر دو این ابعاد شاهد یک پیوستار و دامنه‌ای از وضعیت خیلی کم و ضعیف تا خیلی زیاد و شدید هستیم. طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت به مثابة بهزیستی کامل جسمی، روانی، معنوی، فکری و اندیشه‌ای، و رفاه اجتماعی و اقتصادی است و نه فقط فقدان بیماری یا معلولیت. سلامت روانی به مثابة وضعیتی از بهزیستی که در آن فرد توانایی‌های خودش را می‌شناسد، با استرس‌های طبیعی و بهنجار زندگی روزانه می‌تواند مقابله کند، می‌تواند به‌طور مؤثر و ثمربخش کار کند و قادر به مشارکت در جامعة خودش است، تعریف شده است.
وی داشتن عواطف مثبت، احساس ارزشمندی، نشاط، خوش بینی و امیدواری، خودشناسی، خود- تنظیمی و خود- مهارگری، احساس شایستگی و کفایت و خود کارآمدی، خودپیروی، آزادی و ... را از نشانه های سلامت روان برشمرد و اضافه نمود: در بعد اجتماعی، داشتن صداقت و درستکاری، احساس مسئولیت، پذیرش و شکوفایی اجتماعی، مشارکت اجتماعی و توان برقراری تعامل سازنده و مثبت، احترام به خود و دیگران، شفقت و مدارا و رواداری، پرهیز از سلطه‌گری و سلطه‌پذیری را از نشانه‌های سلامت برشمرد. در بعد معنوی به ویژگی‌هایی همچون احساس معنی داری و هدفمندی، احساس هماهنگی و همسویی با خلقت و هستی و خالق جهان هستی و...، و در بعد اندیشه‌ای و فکری نیز، برخورداری از مهارتها و فرصت‌های تفکر نقادانه در حوزه اندیشیه و بیان و ابراز اندیشه های خلاقانه و سازنده اشاره نمود.
دکتر پرتو در بعد بیماری‌نگر یا بعد منفی و سلبی سلامت، بر بروز علائم و نشانه‌های آسیبها و بیماریها و اختلالات اشاره نمودند. این پیوستار از مشکلات و آسیب‌های خفیف مانند سطح ضعیفی از علائمی مانند، کندی روانی- حرکتی، شکل خفیفی از عواطف منفی (مانند احساس حقارت، غم و حزن و اندوه، نا امیدی و درماندگی)، شروع می‌شود و در اشکال شدید آسیبها که اختلالات و بیماریها بروز می‌کنند، شاهد تشدید این علائم همراه با افت شدید انگیزشی و کنش‌وری اجتماعی و شغلی، یا بروز علائم مثبت مانند توهمات دیداری و شنیداری، انواع هذیانها مانند هذیان خود بزرگ بینی، هذیان گزند و آسیب و دیگر هذیانهای پارانوئیدی یا اسکیزوفرنیایی هستیم. نکته‌ای که باید به آن توجه نمود آن است که اطلاق عنوان و برچسب بیماری یا اختلال به آسیبها و مشکلات سلامت روانی تابع شرایط و ملاک‌های «DSM-5» است.
وی بر این نکته تأکید نمود که در زمینه ارائه راهکارهای کاهش مشکلات و آسیبها، و تأمین و ارتقاء سلامت روانی معلمان، نباید همه علل و عوامل مسبب مشکلات و آسیبها را به عوامل روانشناختی محدود کنیم. تقلیل دادن تمام مسأله به سطح روانشناختی و در پیش گرفتن روش شناسی مبتنی بر روانشناسی‌گری صرف، کارآمدی و اثربخشی لازم را نخواهد داشت. بلکه باید رویکرد چند سطحی و چند وجهی داشته باسیم و علاوه بر عوامل فردی و روانشناختی، نقش عوامل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در پیدایش پدیده‌ها و مسائلی از قبیل تهدید کننده‌ها، آسیبها و مشکلات سلامت جسمی و روانی معلمان را مورد توجه جدی قرار دهیم. ایشان مواردی از قبیل جایگاه و منزلت اجتماعی معلم، استرس اقتصادی، استرس بالای معلمان در اثر حجم بالا و سنگینی کار آنان، افزایش انتظارات و مطالبات و توقعات مسئولان، والدین و دانش آموزان، تغییرات و تحولات شتابان جهانی و برنامه‌های آموزشی و درسی را از عوامل موثر بر تشدید استرس و تهدید کننده سلامت معلمان بر شمرد و بهبود کیفی آموزش و پرورش را مستلزم توجه جدی به این عوامل دانست.
وی با توجه به ضیق وقت توجه مسئولان به یافته های این پژوهش و اتخاذ تصمیماتی متناسب را پیشنهاد نمود.
شایان ذکر دکتر محمدیان پیشنهاد کرد: در جلسه ای با حضور مسئولان از جمله دکتر بطحایی معاون پشتیبانی ، سلیمی جهرمی رئیس سازمان برنامه ریزی و نیروی انسانی وزارت متبوع ، دکتر مهر محمدی سرپرست دانشگاه فرهنگیان برگزار و یافته های این پژوهش ارائه گردد.
ارسال نظر