« زمان آموزش» در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه بررسی شد

زمان آموزش در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه چگونه است؟

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، در این نشست علمی که به همت دبیر شورای هماهنگی علمی برگزار شده است، دکتر منیره رضایی عضو هیات علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در نشست شورای هماهنگی علمی سازمان که صبح روز یکشنبه 30 خردادماه 95 در سالن جلسات پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش برگرار شد، گزارشی از وضعیت «زمان آموزش» در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) با عنوان آموزش و پرورش در یک نگاه (2014) ارائه نمود. که خلاصه آن از نظرتان می گذرد: 

• تدارک دیدن آموزش در موقعیت‌های کلاس درس رسمی، نسبت زیادی از سرمایه‌گذاری دولتی در آموزش و پرورش را به خود اختصاص می‌دهد.
• کشورها، در ارتباط با میزان کل زمان اختصاص داده شده به آموزش و این که کدام موضوعات اجباری هستند، گزینه‌های متعددی را انتخاب می‌کنند.
• این انتخاب‌ها، اولویت‌های ملی و یا منطقه‌ای و نیز ترجیحات مربوط به این که چه مطالبی و در چه سنی باید به دانش‌آموزان تدریس شود را نشان می‌دهند.
• کشورها غالباً در ارتباط با ساعات آموزش، الزامات قانونی یا نظارتی دارند. این الزامات اغلب به عنوان حداقل تعداد ساعات آموزشی که یک مدرسه باید ارائه کند، تصریح می‌شوند، و مبتنی بر درک این مطلب هستند که برای نتایج‌یادگیری خوب، زمان آموزش کافی مورد نیاز است.
• هماهنگ کردن منابع با نیازهای دانش‌آموزان و بهره‌گیری بهینه از زمان، محورهای سیاست‌گذاری آموزشی هستند
• حقوق معلمان، مخارج سازمانی و آماده‌سازی دیگر منابع آموزشی، هزینه‌های اصلی آموزش و پرورش را تشکیل می‌دهند. مدت زمانی که در خلال آن، این منابع در دسترس دانش‌آموزان قرار می‌گیرندعامل مهمی در تعیین این موضوع است که بودجه‌ها چگونه به آموزش و پرورش تخصیص داده می‌شوند.
• در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، زمان آموزش اجباری برای دانش‌آموزان ابتدایی 794 ساعت در هر سال است؛ دانش‌آموزان متوسطه اول در هر سال تحصیلی، 111 ساعت آموزش اجباری بیش از دانش‌آموزان ابتدایی دریافت می‌کنند.  به عبارت دیگر ساعت آموزش اجباری در دوره متوسطه اول در هر سال تحصیلی، 905 ساعت است.
• بر اساس سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران، زمان آموزش هر پایه تحصیلی در دوره ابتدایی 925 ساعت و در دوره متوسطه اول 1110 ساعت است
• نسبت برنامه درسی اجباری برای دانش‌آموزان ابتدایی که به خواندن، نوشتن و ادبیات اختصاص داده می‌شود از 18٪ در کشور لهستان تا 37٪ در فرانسه متفاوت است؛ برای دانش‌آموزان متوسطه اول، این میزان از 12% در جمهوری چک، فنلاند، ایرلند و ژاپن تا 33% در ایتالیا متغیر است.

- در یک سوم کشورهایی که داده‌هایشان موجود است، تخصیص زمان آموزش در میان پایه‌های تحصیلی منعطف است، یعنی زمان آموزش برای موضوعی خاص، برای تعداد معینی از پایه‌ها، یا حتی کل آموزش اجباری، تعیین می‌شود، بدون این که مدت زمانی که باید به هر پایه اختصاص داده شود مشخص گردد.

- در سه چهارم کشورهایی که اطلاعات آنها در دسترس است، دانش‌آموزان، آموزش ابتدایی را در سن 6 سالگی آغاز می‌کنند. با این همه، در کشورهای استونی، فنلاند، لتونی، لهستان و سوئد، دانش‌آموزان تا سن 7 سالگی، آموزش ابتدایی را شروع نمی‌کنند. فقط در کشورهای استرالیا، انگلستان و اسکاتلند، آموزش ابتدایی در سن 5‌ سالگی آغاز می‌شود. در کشور ما سن شروع دوره ابتدایی 6 سال تمام است.

• همچنین تنوع و گوناگونی قابل توجهی در طول زمان آموزش ابتدایی وجود دارد. به‌طور متوسط، آموزش ابتدایی شش سال به طول می‌انجامد اما این مدت زمان، از چهار سال در کشورهای اتریش، آلمان، مجارستان، جمهوری اسلواکی و ترکیه تا هفت سال در کشورهای دانمارک، ایسلند، نروژ و اسکاتلند متفاوت است. طول مدت دوره اول متوسطه، به‌طور میانگین، سه سال است اما از دو سال در کشورهای بلژیک(بخش‌های فلاندری و فرانسوی) و شیلی تا 5 سال در جمهوری اسلواکی متغیر می‌باشد.
• همچنین، کشورها، زمان آموزش سالانه را به شکل متفاوتی در طول یکسال تخصیص می‌دهند به ‌طور متوسط در میان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، دانش‌آموزان ابتدایی 185 روز و دانش‌آموزان دوره اول متوسطه، 183 روز در هر سال، روز آموزشی دارند.
• مطابق با سند برنامه درسی ملی، در کشور ما، مبنای محاسبه زمان آموزش و امتحانات، 37 هفته از اول مهرماه تا پایان خرداد ماه می‌باشد.
• در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، میزان ساعات آموزشی دانش‌آموزان در طی دوره ابتدایی، به طور متوسط 4553ساعت و در دوره متوسطه اول، 2922 ساعت است. در حالی‌که متوسط کل زمان آموزش اجباری برای دانش‌آموزان ابتدایی و متوسطه اول در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه 7475 ساعت است، زمان آموزش رسمی الزامی از 5304 ساعت در مجارستان تا 10120 ساعت در استرالیا متفاوت است
•  
• - زمان آموزش اجباری ممکن است از زمان آموزش واقعی متفاوت باشد چرا که فقط شامل زمانی می‌شود که دانش‌آموزان در موقعیت‌های رسمی کلاس درس صرف کرده‌اند. این تنها بخشی از کل زمانی است که دانش‌آموزان صرف دریافت آموزش می‌کنند. آموزش، بیرون از کلاس درس و یا مدرسه هم اتفاق می‌افتد. در برخی کشورها، دانش‌آموزان متوسطه دوم ترغیب می‌شوند تا کلاس‌های بعد از ساعت مدرسه را در موضوعاتی که قبلا در مدرسه تدریس شده است بگذرانند تا به آنها کمک کند که عملکرد تحصیلی خویش را بهبود بخشند. دانش‌آموزان می‌توانند در درس‌های بعد از مدرسه در شکل کلاس‌های جبرانی یا دوره‌های تقویتی، با معلمان خصوصی یا در درس‌های گروهی ارائه شده به وسیله مدرسه، یا در دوره‌های مستقل دیگر شرکت کند. هزینه این درس‌ها می‌تواند از طریق سرمایه‌های دولتی یا به وسیله دانش‌آموزان و خانواده‌های آنها تأمین شود
• - بر اساس سند برنامه درسی ملی، علاوه بر مدت زمان آموزش در هر پایه تحصیلی، در تمامی پایه‌ها 50 ساعت به فعالیت‌های خارج از کلاس و مدرسه متناسب با اقتضائات برنامه درسی هر حوزه یادگیری اختصاص می‌یابد و 50 ساعت متناسب با شرایط و اقتضائات محیطی در اختیار استان‌ها، مناطق و مدارس قرار می‌گیرد.

 دانش‌آموزان ابتدایی به ‌طور متوسط 45% برنامه درسی اجباری را صرف سه موضوع درسی می‌کنند: خواندن، نوشتن و ادبیات(22%)، ریاضیات(15%) و هنر(9%). همراه با تربیت بدنی و سلامت(8%)، علوم طبیعی(7%) و مطالعات اجتماعی(6%)، این شش حوزه موضوعی بخش عمده برنامه درسی را در همه کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه که زمان آموزش در ازای هر موضوع درسی مشخص می‌شود، تشکیل می‌دهند. زبان‌های خارجی، تربیت دینی/ اخلاقی/علم اخلاق، فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات(ICT)، فناوری، مهارت‌های عملی و حرفه‌ای، و موضوعات درسی، بخش باقیمانده(19%) برنامه درسی را در دوره ابتدایی تشکیل می‌دهند

• در دوره متوسطه اول، به‌طور متوسط 39% برنامه درسی اجباری متشکل از سه موضوع است: خواندن، نوشتن و ادبیات(14%)، زبان اول و زبان خارجی(13%) و ریاضیات (12%). به‌طور متوسط، 11% بقیه برنامه درسی اجباری به علوم طبیعی و 10% به مطالعات اجتماعی اختصاص داده می‌شود. همراه با تربیت بدنی و سلامت (7%) و هنرها (7%)، این هفت حوزه مطالعه، بخش عمده برنامه درسی را برای این گروه سنی در همه کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و کشورهای شریک آنها تشکیل می‌دهند که در آنها، زمان آموزش در ازای هر موضوع درسی دقیقا مشخص می‌شود. تربیت دینی/ اخلاقی/ اخلاق‌شناسی، فناوری ارتباطات و اطلاعات، فناوری، مهارت‌های عملی و حرفه‌ای، و موضوعات دیگر، بقیه (12%) از برنامه درسی اجباری غیر‌منعطف را برای دانش‌آموزان این سطح از آموزش و پرورش تشکیل می‌دهد
• در بیشتر کشورها، اولیای امور مرکزی و استانی، آیین‌نامه‌ها و پیشنهادهایی را در ارتباط با زمان آموزش و برنامه درسی تنظیم می‌کنند. با این همه، مقامات محلی، مدارس، معلمان و یا دانش‌‌آموزان درجات متفاوتی از آزادی را در سازماندهی زمان آموزش یا در انتخاب موضوعات درسی دارند.
• با عنایت به راهکار 5-5 سند تحول بنیادین و بنابه ضرورت پاسخگویی به نیازها و اقتضائات محلی و منطقه‌ای، برنامه‌ریزی و تأمین محتوای بخشی از زمان رسمی تعلیم و تربیت در اختیار استان، منطقه و مدرسه خواهد بود که در چارچوب آیین‌نامه‌های ابلاغی برنامه‌ریزی و اجرا می‌شود.
• جدول عناوین دروس و زمان اختصاص یافته به آنها از سوی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی پیشنهاد و به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش خواهد رسید.
• در میان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، انعطاف در انتخاب موضوعات درسی در مقایسه با انعطاف در تخصیص زمان آموزش به موضوعات درسی اجباری، کمتر متعارف و معمول می‌باشد.
• زمان آموزش قصدشده، فقط شامل زمانی است که از سوی دانش‌آموزان در موقعیت‌های رسمی کلاس درس سپری می‌شود. علاوه بر زمان آموزش رسمی، ممکن است دانش‌آموزان در فعالیت‌های فوق برنامة قبل و یا بعد از روز مدرسه یا در خلال تعطیلات مدرسه شرکت کنند.

- در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و شرکای آنها، فعالیت‌های فوق برنامه به ‌طور عادی بیشتر در خلال سال تحصیلی(قبل و یا بعد از کلاس‌ها) ارائه می‌شوند تا در تعطیلات مدرسه. هر چند مدارس برای تصمیم گرفتن در مورد این که آیا این فعالیت‌ها را در اختیار بگذارند یا نه، مختار هستند اما گاهی اوقات این اجبار برای مدارس وجود دارد که فعالیت‌های فوق برنامه را ارائه کنند. برای مثال، در کشورهای فرانسه، لهستان، و اسلوونی، در دوره‌های ابتدایی و یا متوسطه اول، وضعیت این چنین است.در کشور مجارستان، نه تنها مدارس دوره ابتدایی و متوسطه مجبور هستند که فعالیت‌های فوق برنامه را تا ساعت 4 بعد از ظهر سازماندهی کنند بلکه دانش‌آموزان هم ملزم به شرکت در این فعالیت‌ها هستند.

- این فعالیت‌ها می‌توانند به وسیله مدارس سازماندهی شوند، همان‌گونه که در کشورهای برزیل و مجارستان ملاحظه می‌شود، یا توسط شهرداری‌ها سامان داده شوند، آن‌چنان که در کشور فلسطین اشغالی دیده می‌شود یا به وسیله کارکنان داوطلب مدرسه برنامه‌ریزی شوند، آن‌گونه که در ایرلند مشاهده می‌گردد. بخش‌های دولتی بیرونی هم اغلب براساس مفروضات مدرسه و در حکم ذی‌نفعان خصوصی در سازماندهی فعالیت‌های فوق برنامه دخالت می‌کنند، هر چند چنین چیزی کمتر متعارف و معمول است. برای مثال، در کشور پرتغال، این فعالیت‌ها می‌تواند به وسیله انجمن‌های اولیاء و مربیان و سازمان‌های غیردولتی سازماندهی شود. در 18 کشور از 36 کشوری که اطلاعات آنها در دسترس است. پرداخت‌های اضافی در اختیار معلمان گذاشته می‌شود تا در این فعالیت‌های فوق برنامه مشارکت کنند

 مطابق با سند برنامه درسی ملی

• وزارت آموزش و پرورش مسئولیت زمینه سازی لازم برای هدایت و غنی‌سازی زمان غیررسمی تعلیم و تربیت در خانه، مدرسه و خارج از مدرسه را بر عهده دارد
• - وزارت آموزش و پرورش موظف است از مشارکت حداکثری خانواده ها، دستگاه های فرهنگی، هنری، خدماتی، مذهبی، تولیدی، .... و برای طراحی و اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌های خارج از کلاس و مدرسه، به خصوص بخشی از برنامه‌ها که در تابستان اجرا می‌شود استفاده نماید.
•  پایان