دکتر محمدیان کتاب محجه البیضاء را میراث ارزشمندی دانست که نیازمند واکاوی، تحلیل و تفسیر است

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی سومین نشست ماهانه اعضای هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در سال 95 صبح امروز (دوشنبه) 4 مردادماه با حضور دکتر محمدیان و دکتر علیرضا عصاره با هدف هم اندیشی در خصوص کتاب محجة البیضاء و دلالت‌های تربیتی آن، برگزار شد.

وی ضمن تشکر و قدردانی از آقایان دکتر محمدحسنی، دکتر فرهاد کریمی و خانم دکتر صمدی که گزارشی اجمالی از مطالعات خود و اقدامات انجام شده در خصوص متدولوژی بررسی کتاب محجه البیضاء مرحوم فیض کاشانی را ارائه نمودند، افزود: برخلاف آنچه بین سایر مکاتب و نحله ها رایج است، که می گویند؛ علم برای علم، هنر برای هنر، فلسفه برای فلسفه. در ادعیه معصومین علیهم السلام، ازعلمی که نفعی برای مردم ندارد و گره ای از مشکلات مردم باز نمی کند به خدا پناه می برند.

وی افزود: ملا محسن فیض کاشانی یکى از نوابغ علم در سده یازدهم هجرى است که در شهر قم نشو و نما یافته و از بزرگان علماى امامیّه است، همانهایى که به قرآن و حدیث بى‏نهایت توجّه و اهتمام داشتند او در تفسیر قرآن داراى روش خاصّى است، و در این مورد طریقت و شریعت را با هم گرد آورده است.

مرتبه او در فضل و ادب، جامعیّت و وسعت اطّلاع، زیبایى تعبیر، حسن نگارش و احاطه او به علوم معقول و منقول مشهورتر از آن است که بر کسى پوشیده باشد.

در کتاب خود به نام المحجة البیضاء که آن را در تهذیب احیاء العلوم غزّالى تألیف کرده اخبار بسیارى از ائمّه اطهار(علیهم السلام) درباره علم اخلاق و شناخت نفس و تربیت آن به گونه‏ اى روشن و جالب نقل کرده است و مى ‏توان آن را تفسیرى مناسبی بر قرآن و شرحى بر احادیث ائمّه (علیهم السلام) دانست.

دکتر محمدیان با بیان اینکه هرکس در منظومه فکری خود می تواند چیزی را بپذیرد و یا نپذیرد، اضافه کرد: او در این کتاب به طور تحلیلى از عقاید و آراى غزّالى بحث، و سپس با استناد به کتاب خدا و سنّت پیامبر (صلّى الله علیه وآله وسلّم) به نقد و تهذیب آنها پرداخته، و در همه تألیفات خویش براى آراى خود به قرآن و احادیث صادره از اهل بیت  استناد کرده است.

معاون پژوهشی وزیر آموزش و پرورش با اشاره به طبقه بندی(توصیفی، استنباطی، استنباطی- تاسیسی)ارائه شده، اظهار کرد: این طبقه بندی استنباطی قوی و استنباطی ضعیف محل تامل است و از پشتوانه شرعی برخوردار نیست.

وی مبنای اجتهاد در فقه شیعی را قرآن، سنت، عقل و اجماع معرفی کرد و اضافه نمود در دو موردکتاب و سنت با برادران اهل سنت هماهنگی وجود دارد. استحسان و قیاس هم در صورتی اتفاق می افتد که قرآن و سنت، مطلبی را بیان نکرده است. ضمن اینکه خیلی از فقها قیاس را درست نمی دانند.

دکتر محمدیان با بیان اینکه عقل باید کاشف از کتاب و سنت باشد، اجتهاد را کوششی همه جانبه به منظور شناسایی حکم الهی دانست و اضافه نمود: در این شرایط مجتهدی که حداکثر تلاش خودرا کرده باشد، ماجور است و ثواب خود را برده، ولو آنکه در استنباط اشتباه کرده باشد. 

منطقه الفراغ نیز حکم خود را دارد، قاعده کُلی تشخیص مُکَلَف است. مثلا گفته می شود؛ «موسیقی مُطرِب حرام است» این مُکَلَف است که تشخیص می دهد این موسیقی در او ایجاد طَرَب می کند؟ یا خیر؟ .

وی با بیان این مطلب که برخی مستنبطات عقلیه است، افزود: مثلا جمع نقیضین محال است. یا اصل بر برائت است و خلاف آن باید ثابت شود. یا همه چیز پاک است مگر به دلیل، حکم قبلی به قوت خود باقیست مگر...(چیزی که نجس بوده طاهر شده باشد).

دکتر محمدیان با اشاره به حدیث وأما الحوادث الواقعة فارجعوا فیها إلى رواة احادیثنا، فإنهم حجتی علیکم، وأنا حجة الله ...، اضافه کرد: این همان توصیف است. اما اگر بخواهیم استنباط داشته باشیم باید خودمان مراجعه کنیم. اگر ابوحامد غزالی استناد می کند و بعد پاسخ می دهد، اگر قصه انبیاء را می گوید، یعنی روش تربیتی را بیان می کند. این کتاب روش ها را می گوید، در عین حال نقد هم می کند، در واقع نوعی محاکات است. این آدم در قرن 11 چنین کرده شما در قرن 17 چه می کنید؟ از کنار این کتاب نمی توان راحت گذشت. از 190 منبع با ذکر نام استفاده کرده است، خودش هم قریب 200 جلد کتاب نوشته است.

وی با توجه به حجم بالای کتاب ها پیشنهاد کرد: گروه های چند نفره تشکیل شود و هرگروه خود را موظف بداند 10 جلد کتاب را مطالعه و بررسی و حاصل کار خود را در جلسات بعدی گزارش نماید.