چالش‌های رشته‌های مهارتی در روزهای کرونایی و غیرکرونایی

به گزارش خبرنگار مهر، این روزها در هفته ملی مهارت قرار داریم، هفته‌ای که قرار است توجه‌ها را به امر ترویج مهارت آموزی در جامعه معطوف کند. در تمام سطوح مهارتی این روزها حرف از این است که مهارت آموزی یکی از پایه‌های مهمش در آموزش و پرورش است؛ به عبارت دیگر جایی که آیندگان کشور به مهارت آموزی تشویق و ترغیب می‌شوند، یکی از رشته‌های مهارتی را می‌توانند به عنوان شغل آینده خود انتخاب کنند، به عنوان یک شهروند می‌توانند مجهز به مهارتی شوند و… در مدرسه‌ها شکل می‌گیرد. شاید شعار «هر دانش‌آموز، یک مهارت» نیز از همین انتظارات شکل گرفته است که چند سالی است در آموزش و پرورش بیان می‌شود. حتی طبق سندهای بالادستی در آموزش و پرورش، در هدایت تحصیلی باید قریب به 50 درصد دانش آموزان به سمت رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش سوق پیدا کنند. عددی که در این روزها 15 درصد با فاصله قرار دارد و همین هدایت 35 درصدی دانش آموزان به سمت رشته‌های مهارتی نیز خالی از مشکلات ساختاری، نبود فضا و تجهیزات و نیاز به بازنگری در رکن‌های مهارت آموزی نیست.

این روزها هدایت تحصیلی نیز در جریان است؛ جایی که قرار است بچه‌ها ترغیب و تشویق شوند و به سمت بیش از ده‌ها رشته مهارتی سوق پیدا کنند؛ از الکترونیک تا ورزش، از رشته‌های هنری تا خدماتی و کشاورزی و قرار بوده در طول سال‌های قبل از رسیدن دانش آموزان به پایه دهم، استعدادهایشان نیز در شاخه‌های مهارتی شناسایی شود اما در عمل مشاهده می‌کنیم که همچنان انتخاب رشته‌های هنرستانی برای بسیاری از دانش آموزان و خانواده‌هایشان یک اجبار است و نه یک انتخاب!

همچنان زیرساخت‌های لازم برای رشد و توسعه مهارت آموزشی در آموزش و پرورش دچار چالش‌های اساسی است و در نهایت اینکه هنوز نمی‌توان با اطمینان گفت در تمام رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش هر فارغ‌التحصیلی با چه میزانی از مهارت وارد بازار کار می‌شود. اینها همه در حالی در جریان است که با توجه به عدم ظرفیت رشته‌های دانشگاهی برای شاخه‌های غیرمهارتی و نیاز جامعه به اشتغال و بالا بردن مهارت در میان نیروی انسانی شاغل و درمان کردن زیربنایی پیوند خروجی آموزش و پرورش با شبکه اشتغال، نیاز به توسعه شاخه‌های مهارتی امری ضروری است. اما در همین ماه‌های کرونایی که پشت سر گذاشتیم و آموزش مجازی که سرلوحه کار آموزش و پرورش قرار گرفت نیز تجربه شد که در عمل چالش‌های هنرستانی‌ها در متوسطه دوم، از دیگر دانش آموزان بیشتر بود. چالش‌هایی که شاید حتی برای سال تحصیلی پیش رو نیز کمتر برای رفع آنها چاره اندیشی اساسی شده است.

تغییر رشته‌های چالش برانگیز دانش آموزان هنرستانی در پایه یازدهم

علیرضا احمدی مدیر هنرستان شهید کاظمی که یک هنرستان تربیت بدنی است، در گفتگو با خبرنگار مهر درباره چالش ها و مشکلات سال تحصیلی گذشته گفت: در هنرستان بچه ها درس های عملی و کارگاهی دارند، ما در دروسی مثل ریاضی و تئوری ها هم دچار مشکل شدیم چه برسد به دروس عملی. شبکه شاد دیر باز شد و برخی دروس ساماندهی درستی نداشتند. معلم ها برای پیوستن به این شبکه مشکل داشتند. ما دانش آموزان را در شبکه شاد اضافه می کردیم و صبح که به روز رسانی می شد آنها در سامانه نبودند! دروس عملی در شاد تعریف نشده و شاید اصلاً نشود دروس کارگاهی را در بستر مجازی بازتعریف کرد. از 27 اردیبهشت تا 27 مرداد هم قرار شد دروس کارگاهی و عملی در مدارس برگزار شود که عملاً نیمی از دانش آموزان هم نیامدند و به خاطر کرونا ما هم فشاری به خانواده ها نیاوردیم و گذاشتیم برای شهریور که شاید فضا بهتر شود اما حالا با بازگشایی زودهنگام مدارس در نیمه شهریور هم نمی دانیم آنهایی که دروسشان را افتاده اند باید کی امتحان بدهند و....

قرار بوده در طول سال‌های قبل از رسیدن دانش آموزان به پایه دهم، استعدادهایشان نیز در شاخه‌های مهارتی شناسایی شود اما در عمل مشاهده می‌کنیم که همچنان انتخاب رشته‌های هنرستانی برای بسیاری از دانش آموزان و خانواده‌هایشان یک اجبار است و نه یک انتخاب!

وی ادامه داد: در این مدرسه که رشته‌هایی چون شنا، بدمینتون، هندبال، ژیمناستیک، و کشتی، دارت، فوتبال، فوتسال، پینت بال، کاراته و تیراندازی تدریس می‌شود، برخی ورزش‌ها اساساً در شرایط کرونا مشکل ساز هستند. مثلاً درس عملی کشتی را نمی‌شود در این شرایط برگزار کرد. ما حتی به آموزش و پرورش نامه زدیم که به ما بگویند دروس عملی چنین رشته‌ای را چه کار کنیم. مثلاً به ما بگویند به دانش آموزان نمره بدهید و از روی آن رد شوید اما جواب نامه را هم ندادند.

احمدی با بیان اینکه 6 تا 7 مدرسه تربیت بدنی در تهران و حدود 20 هنرستان تربیت بدنی در کشور فعال هستند، گفت: ما در هنرستانمان 200 دانش‌آموز داریم در حالی که فضای مدرسه ما برای هزار دانش‌آموز است. اما در هر پایه الان 2 کلاس داریم چون در واقع فضا و امکانات برای پوشش هزار دانش‌آموز در بخش کارگاهی را نداریم.

این مدیر هنرستان در پاسخ به این پرسش که با هدایت تحصیلی دچار چالش نیستید نیز بیان کرد: تا 20 تیر هنوز هدایت تحصیلی‌ها نیامده بود. زمانی که کرونا نبود هم برای این موضوع دیر اقدام می‌شد. اما مشکل این است که بچه‌ها درست راهنمایی نمی‌شوند. یک امر ظاهری در هدایت تحصیلی رخ می‌دهد. 70 دانش‌آموز به یک رشته هنرستانی وارد می‌شوند و در پایه یازدهم می‌شوند 50 نفر و به سمت رشته دیگر هنرستان می‌روند چون می‌گویند ما تصورمان از این رشته اینگونه نبود. ما دانش‌آموز داریم که در پایه یازدهم از رشته الکترونیک آمده تربیت بدنی چون تصورش از رشته الکترونیک آن نبوده. واقعاً 80 درصد هدایت تحصیلی چالش است. در دوره متوسطه اول باید بچه‌ها مشاوره بگیرند اما خود مشاوران هم عموماً درباره رشته‌های هنرستان اطلاعات ندارند. مثلاً نمی‌دانند یک نفر که می‌خواهد برود رشته برق باید چه درس‌هایی را آنجا بخواند. فقط می‌پرسند تو به برق علاقه داری پس برو رشته برق! یا می‌گویند تو فوتبالیست هستی بیا برو هنرستان تربیت بدنی! در حالی که یک صدم کار کسی که می‌آید رشته تربیت بدنی، فوتبال است. مشاور هنوز نمی‌داند که درس ریاضی کسی که شاخه فنی و حرفه‌ای می‌آید اندازه کسی که رشته ریاضی می‌رود سخت است چون پایه دروس فنی و حرفه‌ای مهندسی است.

زمانی که کرونا نبود هم برای هدایت تحصیلی دیر اقدام می‌شد. اما مشکل این است که بچه‌ها درست راهنمایی نمی‌شوند. یک امر ظاهری در هدایت تحصیلی رخ می‌دهد. 70 دانش‌آموز به یک رشته هنرستانی وارد می‌شود و در پایه یازدهم می‌شوند 50 نفر و به سمت رشته دیگر هنرستان می‌روند چون می‌گویند ما تصورمان از این رشته اینگونه نبود

احمدی در پاسخ به این پرسش که برای پایه دوازدهمی‌ها و کنکور آنها دچار چالش نیستید نیز بیان کرد: کنکور دیگر مثل قدیم نیست و بچه‌ها با کمی اراده می‌توانند وارد دانشگاه شوند. عموماً البته دانشگاه آزاد. در رشته تربیت بدنی که دانشگاه دولتی نزدیک ما صفا دشت است اما دانشگاه آزاد نزدیک ما هست که راحت تر هم بچه‌ها قبول می‌شوند.

وی ادامه داد: البته مهم این است که بچه‌هایی که هنرستان درس می‌خوانند راحت می‌توانند جذب بازار کار شوند. من دانش‌آموز پایه دوازدهم رشته کامپیوتر سراغ دارم که برای کارآموزی به سرای محله رفت و آنقدر کارش خوب بود که همانجا مشغول به کار شد. یا دانش اموز خودمان یک ترم دانشگاه رفت و برای مربیگری فوتبال یک زمین چمن کرایه کرد و کارش را شروع کرد.

این مدیر هنرستان درباره میزان کمک آموزش و پرورش برای تجهیز هنرستان‌ها بیان کرد: متاسفانه آموزش و پرورش کمکی به هنرستان‌ها نمی‌کند. ما تقریباً مدرسه‌ای هستیم که سال زیادی از فعالیتمان نمی‌گذرد و وسایل و تجهیزاتمان نو است. اما هنرستانی می‌شناسم که تعمیر خودرو دارد و بچه‌ها روی وانتی که متعلق به سال 1340 است، هنوز کار عملی را تمرین می‌کنند. آنچه ما برای هنرستانمان خریداری کردیم از پول مردم است. 140 میلیون هزینه کردیم برای سالن کشتی و از پول مردم این کار را کردیم یا 40 میلیون تومان سال قبل برای رنگ آمیزی مدرسه هزینه کردیم. شاید آموزش و پرورش بگوید باید توجه به رشته‌های فنی و حرفه‌ای زیاد شود اما در عمل کار جدی نمی‌کند. متاسفانه آنها فقط یک ساختمان می‌سازند و دست مدیر می‌دهند و می‌گویند آن را آباد کن! مدیران وظیفه ندارند دنبال پول از طرف مردم بدوند و صدجور حرف هم از مردم بشوند و در نهایت هم وقتی مدیران از مدرسه بازدید می‌کنند بگویند میزان جذب مشارکت‌های شما پایین است!

وی در پایان گفت: سال تحصیلی جدید هنوز برای ما ابهامات زیادی دارد. خانواده‌ها از آمدن بچه‌ها به مدرسه ممانعت می‌کنند. شبکه شاد کامل نیست. ابتدا وزیر آموزش و پرورش گفتند آموزش‌ها از طریق تلویزیون صورت می‌گیرد و بعد در ایام نوروز گفتند شبکه‌های پیام‌رسان باید فعال شود و ما در ایام عید تماس می‌گرفتیم که پیام‌رسان های داخلی را خانواده‌ها نصب کنند و ناگهان 15 فروردین گفتند همه آموزش‌ها برود در شبکه شاد و ما تا خرداد درگیر شاد شدیم. این روزها هم نمی‌دانیم باید سال تحصیلی بعد را چگونه برنامه‌ریزی کنیم.