انقلاب اسلامی و تحقق توسعه عدالت آموزشی

با گذشت چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی، فرصت مغتنمی است تا ضمن ارج نهادن به تلاش و فداکاری مسببان و متولیان اصلی آن شجره طیبه که همانا مردم بودند، به برخی دستاوردهای آن پرداخته شود تا برخی نپندارند که این انقلاب به سادگی به بار نشسته و در باروری آن کوشاتر باشند.
اگرچه انقلاب اسلامی، دستاوردهای فراوانی در حوزه های سیاست داخلی و خارجی، فرهنگی و آموزشی، نظامی و دفاعی، انرژی و هسته ای و دیگر بخش ها داشته است؛ اما بدون شک بزرگترین دستاورد انقلاب، در حوزه آموزش و پرورش و فرهنگ بوده که قطعا در این یادداشت کوتاه نمی توان به همه دستاوردهای آن پرداخت؛ لذا سعی می کنم به یکی از رویکردهای نظام تعلیم و تربیت پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی با عنوان « توسعه عدالت آموزشی» و « زمینه تحصیل همه دانش آموزان اعم از دختر و پسر در مناطق مختلف کشور» بپردازم.
1-یکی از دستاوردهای بزرگ انقلاب اسلامی تغییر در رویکردهای فرهنگی حاکم بر جامعه ایران بوده است که «نفی مظاهر فرهنگی غرب و مقابله با تهاجم فرهنگی» و «عمومی شدن آموزش و ارتقای سطح علمی جامعه» از جمله نتایج این دستاورد بزرگ به حساب می آید به گونه ای که باعث شده است تا آموزش های رسمی و غیر رسمی از سطح جایگاه اشراف به بطن جامعه برسد و به عنوان یک ضرورت و دغدغه مورد توجه مردم قرارگیرد.
2-عدالت آموزشی و توسعه آن در تمام رده های سنی کودک و نوجوان به آموزش با کیفیت و موتور محرکه توسعه انسانی به منظور « فقرزدایی و کاهش نابرابری های اجتماعی» همواره به عنوان کلیدی ترین آرمان های جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است و اکنون پس از چهاردهه از فعالیت نظام تعلیم و تربیت رسمی می توان ثمرات به بارنشستن آن را در دانش آموزان کشور مشاهده کرد.
3-با گشایش دریچه آگاهی مردم از طریق ارتقای آموزش های رسمی بحث «سواد آموزی و ارتقای سطح علمی» دانش آموزان در دستور کار آموزش وپرورش قرار گرفت و به سرعت تمام فعالیت های آموزش وپرورش با محوریت توسعه عدالت آموزشی و افزایش پوشش تحصیلی در مناطق محروم به ویژه آموزش دختران سامان دهی شد.
وزارت آموزش وپرورش برای افزایش پوشش تحصیلی در مناطق محروم و صعب العبور با تاسیس مدارس تک دانش آموز و بعضا کم دانش آموز و همچنین تشکیل کلاس های چند پایه توانست علاوه بر رشد نسبت حضور دختران به کل دانش آموزان از 10 درصد سال 57 به 49 درصد در سال 97، نرخ پوشش تحصیلی در دوره ابتدایی را نیز از 62 به حدود98.6 درصد، در دوره اول متوسطه«راهنمایی سابق» از 31.2 به 93.4 درصد و در دوره دوم متوسطه از 17.4 به 80.24 درصد برساند و سهم بزرگی در تحقق عدالت آموزشی در طول چهل سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی داشته باشد.
ایجاد و توسعه کمی و کیفی پژوهش سراهای دانش آموزی، برگزاری المپیادهای دانش آموزی در اغلب دروس تخصصی دوره دوم متوسطه در سطوح کشوری و بین المللی و کسب افتخارات جهانی، برگزاری جشنواره های معتبر علمی مانند جشنواره نوجوان و جوان خوارزمی، جشنواره جابربن حیان، جشنواره دانش آموزی نانو و زیست فناوری، توسعه کمی و کیفی مدارس شبانه روزی، اجرای طرح انسداد مبادی بی سوادی، اجرای طرح جهاد علمی و ایجاد مدارس یا مراکز آموزش از راه دور گوشه ای از فعالیت های منحصر به فرد و موثر آموزش و پرورش پس از پیروزی انقلاب اسلامی است که فضایی را فراهم آورد تا بخش زیادی از افراد جامعه که از امکان آموزش های رسمی و رایگان کشور درآن دوران بی بهره بودند، را تحت پو شش قرار بدهد.
4-پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با وجود هیاهوی زیادی که در تبلیغ رشد شاخص های فرهنگی کشور و مبارزه با بیسوادی می شد، درصد بسیار زیادی از مردم ایران، حتی در شهرهای بزرگ هم بیسواد بودند. بررسی وضعیت سواد کشور در سرشماری 1355 نشان می دهد که قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، عزم جدی و اقدام مستمری درخصوص سوادآموزی صورت نگرفته است، به طوری که شاخص درصد بی سوادی در جمعیت 6 ساله و بالاتر کشور در سرشماری مذکور 52.5 درصد بوده است و قدر مطلق بی سوادی در این جمعیت بالغ بر 14 میلیون و 200 هزار نفر شمارش شده است.
یک سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و با توجه به اهمیت و ضرورت سوادآموزی، به فرمان امام خمینی‌(ره)، در دی‌ماه 1358 نهضت سوادآموزی تأسیس شد. در اولین اساسنامه نهضت سوادآموزی، هدف از تشکیل این نهاد از بین بردن بی سوادی در کشور اعلام شد براین اساس سازمان نهضت سوادآموزی توانسته با اجرای طرح ها و برنامه های مختلف وضعیت سواد را در کشور ارتقا دهد به طوری که درصد بی سوادی در سرشماری سال 1390 به میزان 14.4 درصد بوده است و در مقایسه با سال 1355 حدود 38.1 درصد کاهش یافته است و قدر مطلق بی سوادی به کمتر از 9 میلیون و 700 هزار نفر تقلیل یافته است و اگر این وضعیت را با برآورد سال 1397 مورد بررسی قرار دهیم درصد بی سوادی به کمتر از 11 درصد و قدر مطلق بی سوادی به کمتر از 9 میلیون نفر رسیده است؛ و ازاین رو آموزش و پرورش در حوزه سوادآموزی، در باسواد کردن میلیون ها نفر از کسانی که از نعمت خواندن و نوشتن محروم بودند، موفقیت چشمگیری داشته است.
5-یکی دیگر از دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه تعلیم وتربیت کشور که از برنامه های جدی آموزش وپرورش بوده، توسعه عدالت آموزشی از طریق رشد شتابنده «مدرسه سازی» و استفاده از ظرفیت بیش از 28 هزار خیر در نوسازی و بهسازی فضاهای آموزشی بوده است به طوری که پس از پیروزی انقلاب به طور میانگین هر سال بیش از یک میلیون و 600 هزار متر مربع به فضای آموزشی کشور اضافه شده است که خیرین و مردم سهم 20 درصدی در این حوزه داشته اند و می توان گفت که آنها در هر روز 7.5 کلاس درس ساخته و به آموزش و پرورش هدیه کرده اند.
اکنون انقلاب اسلامی درحالی وارد چهل و یکمین سال حیات پر بار خود می‌شود که همواره جنبه مردمی بودن این حرکت عظیم مورد توجه رسانه های جهان و دولت های بزرگ دنیا بوده است و سرافرازی و پیروزی کشور به ویژه در حوزه آموزش وپرورش، ازاین منظر وجه تشابه انقلاب اسلامی با اقدامات آموزش وپرورش پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی دارد که باید همواره از این ظرفیت برای پیشبرد اهداف عالی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بهره برد.