مدرسه دارالفنون سرآغازی بر آموزش و پرورش مدرن در ایران به شمار میرود، اکنون بعد از حدود 175 سال از پایهگذاری به دست امیرکبیر، پس از طی فراز و نشیبهای بسیار، اداره این یادگار گران سنگ به سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی واگذار شد تا به عنوان گنجینه تاریخ تعلیم و تربیت کشور مورد بهرهبرداری قرار گیرد.
در طرح توسعه دارالفنون کارکردهای متنوعی برای این اثر تاریخی پیشبینی شده که جزئیات آن را در گفتوگو با مسعود بهرامی رییس مدرسه تاریخی دارالفنون میخوانید. این گفتوگو در دو بخش تنظیم شده که بخش نخست آن به شرح گذشته و وضعیت امروز دارالفنون اختصاص داشت و منتشر شد؛ در بخش دوم به برنامههای آتی این مرکز علمی فرهنگی پرداختهایم که شرح آن را در ادامه میخوانید:
در طرح ارتقاء دارالفنون برنامههایی برای بازگرداندن این مدرسه به جایگاه رفیع تاریخی آن درنظر گرفته شده است. لطفاً درباره این برنامهها توضیح دهید.
طی روزهای اخیر میزبان نشستی با حضور مدیران بلند پایه سازمان پژوهش و برنامهریزی و نیز هیئت مدیره این سازمان بودیم که طی آن برنامههایی برای آینده دارالفنون طراحی شد و به زودی برای اجرا ابلاغ خواهد شد. این برنامهها قرار است در سه فاز مورد بررسی و اجرا قرار گیرد فاز نخست این اقدامات مطابقت برنامههای توسعه دارالفنون با متن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و اولویتهای آن است که گرچه در گذشته نیز انجام شده است اما با تأکید بر بازخوانی مجدد برنامهها این موضوع در دستور کار قرار گرفت. فاز دوم پشتیبانی برنامههای تحولی سازمان پژوهش در دارالفنون است که طی آن برنامههای توسعه این مدرسه بار دیگر با تأکید بر اولویتهای سازمان در آموزش 4 قشر معلمان، کارشناسان، مؤلفان و خانوادههای دانشآموزان مورد بازخوانی قرار گرفت. فاز سوم نیز به اقدامات مرمتی دارالفنون اختصاص دارد.
دارالفنون چگونه میتواند در پشتیبانی از برنامههای تحولی سازمان پژوهش ایفای نقش کند؟
زمانی که از فردای دارالفنون صحبت به میان میآید باید به این موضوع توجه داشته باشیم که ما در وزارت آموزش و پرورش رسالت تربیت نسل آیندهساز کشور را برعهده داریم و افرادی که در این چرخه تربیت میشوند طی سالهای آینده وظیفه اداره امور مختلف جامعه را بر عهده میگیرند؛ بنابراین باید این سنگ بنا را محکم بگذاریم تا افرادی قابل و شایسته برای پیشبرد فردای کشورمان تربیت کنیم. امیرکبیر در طی سه سال و اندی خدمت رسمی صدارت توانست اقدامات مختلفی انجام دهد که یکی از آنها تأسیس این مدرسه بود که تربیتکننده بهترینهای ایران، آسیا و دنیا در بسیاری از بخشها بود. بنابراین ما هم در کلاسهای درس میتوانیم به دانشآموزانمان بیاموزیم که همچون امیرکبیرها و حتی بیش از امیرکبیرها بیاندیشند تا آینده این کشور را پر بارتر از تاریخ گذشته به سمت دروازههای ترقی هدایت کنیم. برای این منظور ابزارهایی مثل برنامه درسی ملی در دست داریم که بر ایمان، علم و عمل و اخلاق تأکید میکند و در این راستا البته برای دیدن نیمه پر لیوان و دیدن افتخارهای تاریخ معاصر و همچنین آشنایی با اندیشههای بزرگی مانند امیرکبیر هیچ مکانی مانند دارالفنون نمیتواند الهامبخش دانشآموزان و معلمان مؤلفان کتابهای درسی و همه دستاندرکاران و متربیان دستگاه تعلیم و تربیت کشور باشد. دارالفنون تنها بنای باقی مانده از گذشته تعلیم و تربیت این کشور است یعنی هویت و تاریخ تعلیم و تربیت کشور ما در دارالفنون تجلی پیدا میکند و هر برنامه و فعالیتی در نظام آموزش و پرورش ما چنانچه مبتنی بر این نگاه و اندیشه عمیق باشد میتواند ایجادکننده موجی در نظام آموزشی کشورمان باشد که خروجی آن را طی چند سال آینده خواهیم دید و به آن افتخار خواهیم کرد.
چه برنامههایی برای فردای دارالفنون طراحی شده است؟
برنامههای کلان دارالفنون را بر همین اساس و در 10 حوزه پیشبینی و طبقهبندی کردیم اولین برنامه تحت عنوان مدرسه تاریخی دارالفنون گنجینه گرانبهای تعلیم و تربیت است که موضوع مرمت گنجینه و امور حقوقی دارالفنون را در این برونداد دنبال میکنیم. دومین فعالیت ما در حوزه گردشگری تحتعنوان گردشگری فرهنگی تجلی پیدا میکند که از طریق این برنامهها پویایی و حیات مدرسه را حفظ کنیم. برای اجرای این برنامه ارتباطات مؤثری با برخی دستگاههای ذیربط و همکار داشتیم که متأسفانه با شروع بحران کرونا این برنامهها متوقف شد.
آیا دارالفنون به عنوان بخشی از سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی در بخش پژوهشی هم فعالیت دارد؟
برنامه سوم ما، که خود مسؤولیتی گرانسنگ به شمار میآید، تحت عنوان امیرکبیر پژوهی به مطالعه اول شخصیت امیرکبیر مؤسس مدرسه دارالفنون میپردازد. مرحله نخست این امر سال گذشته آغاز شد و امسال نیز در صورت رفع مشکلات ناشی از کرونا مرحله دوم آن اجرایی خواهد شد. موضوع تربیت هویتی دانشآموزان که در قالب برگزاری کلاسها، اردوها و پژوهشهای مختلف اجرایی میشود شامل موضوعی تحت عنوان آرمانهای انقلاب اسلامی است که وظیفه آن برعهده سازمان پژوهش گذاشته شده است که در این بخش نیز عهده دار مسؤولیتهایی هستیم. همچنین قصد فعالیت در بخش آسیبهای اجتماعی خصوصاً آسیبهای فضای مجازی را داریم.
این مسؤولیت تعریفشده آیا به معنی دخالت در انجام وظیفه سایر حوزهها نیست؟
خیر ما قصد دخالت در امور دیگران را نداریم. بهعنوان جزئی از سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی که وظیفه تولید محتوا در بخشهای مختلف، از جمله در بخش فضای مجازی، به عهده دارد میتوانیم اقداماتی همسو و هم افزا در تولید محتوا و جلوگیری از آسیبهای اجتماعی در حوزه فضای مجازی داشته باشیم. ما میتوانیم محتواهایی در حوزه مطالعات اجتماعی و جلوگیری از آسیبهای فضای مجازی و از جانب سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی در اختیار دیگران قرار دهیم. در بخش کارکرد آموزشی دارالفنون همانطور که شاهبیت منویات رئیس سازمان پژوهش جناب آقای دکتر ملکی هم قرار گرفته است ما باید آموزش چهار گروه مرتبط با حوزه تعلیم و تربیت کشور یعنی معلمان، کارشناسان، مؤلفان کتابهای درسی و خانواده دانشآموزان را مورد توجه قرار دهیم و برای این گروهها، برنامههای آموزشی مختلفی را با الهام از رسالت دارالفنون و گذشته تاریخی آن در دست اجرا خواهیم داشت. همچنین برنامههایی در حوزه فضای مجازی داریم که قرار است نشستهایی در دارالفنون برگزار شود که این نشستها به معرفی چهرههای شاخص نظام تعلیم و تربیت ایران اختصاص دارد. برنامه نشستهای دارالفنون قرار است به صورت زنده از طریق رسانههای مجازی برای همه علاقهمندان پخش شود.
یکی از نقشهای جدیدی که برای دارالفنون درنظر گرفته شده تبدیل شدن به کتابخانه تخصصی حوزه تعلیم و تربیت کشور است. درباره جمعآوری کتابها و اسناد، طبقه بندی و مهم از همه در دسترس گذاشتن این اسناد و کتب توضیح دهید و بفرمایید چه اقداماتی در جهت توسعه و خدمت رسانی در فضای اینترنتی انجام شده است؟
این روزها کتابخانه دارالفنون با کمک نهاد کتابخانههای کشور در حال بازسازی و تجهیز است. این کتابخانه هم به عنوان یک کتابخانه عمومی در مرکز شهر تهران و هم به عنوان کتابخانه تخصصی حوزه تعلیم و تربیت کشور مورد استفاده بسیاری از پژوهشگران و صاحبنظران این حوزه قرار خواهد گرفت. من از نهاد محترم کتابخانههای کشور خصوصاً در شهر تهران برای همکاری در آماده سازی سالن و تجهیز کتابخانه دارالفنون نهایت سپاس را دارم. جدا از این برنامه کلان، در کوتاه برنامه دارالفنون چیست؟ در واقع ما در برنامههای توسعه دارالفنون از دو منظر به این مدرسه تاریخی نگاه می کنیم. یکی نگاه میراثی است که در حوزه مرمت و بازسازی نمود پیدا میکند و دوم نگاه محتوایی با تأکید بر برنامههای آموزشی الهام گرفته از پیشینه این مدرسه تاریخی بهعنوان موزه تعلیم و تربیت ایران خواهد بود. در این عرصه و براساس مصوبات کارگروه برنامهریزی فعالیتها و برنامههای دارالفنون که با حضور رئیس و تنی چند از مسؤولان ارشد سازمان تشکیل میشود، قصد داریم در پنج قلمرو فعالیتی 1.مرمتی 2.آموزشی و تربیتی 3. فرهنگی و تاریخی 4.حمایتی و 5. تبلیغی فعالیتها و اقدامات عملیاتی با چهار شاخص 1. انطباق با رویکرد تحولی 2. ابداعی و نو بودن 3. مردمی و اجتماعی بودن و 4. امکانپذیر بودن، اجرا کنیم. همچنین در خصوص احیای ظرفیت آموزشی دارالفنون بهعنوان مدرسه نیز برنامههای داریم که در دست مطالعه و طراحی است که ان شاءالله اطلاع رسانی خواهد شد.
موانع احتمالی پیش رو برای اجرای برنامهها چیست؟
مهمترین مانعی که ممکن است بر سر راه مرمت دارالفنون وجود داشته باشد مشکل اعتبارات است گرچه مسؤولان مالی سازمان پژوهش هیچ وقت ما را تنها نگذاشتند اما مرمت این مدرسه تاریخی نیازمند توجه ویژهای در این بخش است و در حال حاضر از نظر کاربری و مراقبت بنا هزینههای بالایی باید صرف شود تا قابلیت کاربری در همه بخشهای ساختمانی را داشته باشد امید است به مدد همه دستاندرکاران سازمان پژوهش و برنامهریزی و البته حمایت مسؤولان اقدامات توسعه دارالفنون به خوبی به اجرا درآید تا ما و همه علاقهمندان شاهد اعتلای روزافزون دارالفنون باشیم.
ارسال نظر