چهارمین جلسه شورای مشورتی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در راستای بررسی مفهوم «معارف انقلابی» با حضور چهره‌های برجسته و اساتید برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی، در ابتدای این وبینار، دکتر حسن ملکی، معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش گفت: ما اعتقاد داریم که اگر بخواهیم افرادی در تراز جمهوری اسلامی ایران، تربیت کنیم، باید شرایطی فراهم کنیم که یادگیرنده‌ها در دوره‌های تحصیلی مختلف به رشد همه جانبه یا سطحی از رشد همه جانبه نائل شوند. بنابراین در دوره ابتدایی به اندازه همان زمان و در دوره متوسطه در حد همان دوره و در دانشگاه که موضوع بحث ما نیست، در حد آموزش عالی باید به این مقصود بیاندیشیم و برای آن تلاش کنیم.
او افزود: در این راستا، باید این رشد همه جانبه را از مبانی فلسفی، انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، ارزش‌شناسی و سایر ابعاد مبانی به‌دست آوریم زیرا انسان دارای ابعاد مختلفی است. بدیهی است که نظام تربیتی و برنامه‌های درستی باید زمینه‌های رشد و اعتلای این ابعاد را فراهم کند. بر این اساس ما از طریق برنامه‌های درسی باید تربیت اجتماعی، را نظیر تربیت اقتصادی و سیاسی و بدنی و زیستی در این مسیر، مد نظر قرار دهیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: یکی از ابعاد تربیتی، تربیت انقلابی است یعنی اگر ما در مسیر آموزش دانش‌آموزان، تربیت اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، علمی و حتی تربیت اعتقادی و معنوی را مدنظر قرار دهیم اما قادر نباشیم آنها را انقلابی تربیت کنیم، موفق نبوده‌ایم.
دکتر ملکی درباره اینکه مراد از تربیت انقلابی چیست، بیان کرد: حداقل موضوعی که ما در این مسیر دنبال می‌کنیم، کلید واژه‌ای است که مقام معظم رهبری تحت عنوان اینکه افراد را انقلابی بار بیاورید، مطرح کرده‌اند یعنی افرادی آرمانگرا تربیت کنیم. آرمان‌های مدنظر ما دینی و برگرفته از اسناد بالادستی است بنابراین افرادی باید تربیت شوند که برای رسیدن به آرمان‌ها تلاش کنند و طرح و برنامه داشته باشند. یعنی انسان انقلابی فرد آرمانگرایی است که واقعیت‌ها را می‌بینند و به سمت آرمان‌ها حرکت و تلاش می‌کند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی خاطر نشان کرد: اگر فردی انقلابی و آرمانگرا تربیت شود، دائم به سمت اهداف قدم برمی‌دارد به این معنا که برای این کار طرح و برنامه خواهد داشت و به جامعه برای حرکت به سمت اهداف متعالی کمک می‌کند. در تربیت فرد انقلابی چنین فردی مد نظر ماست اما اینکه در عمل چقدر موفق بوده یا خواهیم شد، بستگی به الگوهای برنامه‌ای و عملی دارد.
دکتر ملکی تربیت انقلابی را از جمله ارکان مهم تربیت خواند و افزود: تربیت انقلابی به‌عنوان بعدی از تربیت به‌شمار می‌رود که در مرکز توجه قرار دارد تا جایی که اگر آن ابعاد دیگر لحاظ شوند اما این بخش نباشد، انسان در تراز انقلاب اسلامی نیست، بنابراین باید سعی کنیم چنین انسانی را تربیت کنیم؛ یعنی تربیت بعد انقلابی‌گری و انقلابی را در کنار دیگر ابعاد مد نظر قرار دهیم.
او معارف انقلابی را دارای قلمروهای مختلفی دانست و گفت: نکته این است که وقتی از معارف انقلاب حرف می‌زنیم، این معارف دارای چه قلمروهایی است؟ و دقیقاً از چه چیزی صحبت می‌کنیم؟ نکته دیگر اینکه، در سیر معارف انقلاب چه قلمروهایی قرار می‌گیرند که باید در تعلیم و تربیت لحاظ کنیم؟ ثانیاً وقتی معارف انقلاب مشخص شد، مشتمل بر چه مواردی است، طبیعتاً سؤال این است که برنامه‌های درسی، چه نسبتی با معارف انقلاب در دوره‌های تحصیلی مختلف باید داشته باشد؟
لزوم استفاده از ابزارهای مدرن‌تر در آموزش
دکتر حمیدرضا آیت‌اللهی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و مدیرعامل مجتمع میزان در ادامه این جلسه گفت: واقعیت این است که ما باید مشخص کنیم اگر می‌خواهیم دانش‌آموزی انقلابی باشد، مقصد او کجاست؟ یعنی اینکه، پس از 12 سال زحمت، باید به چه نتیجه‌ای دست پیدا کنیم؟ مسئله اینجاست که این موضوع معمولاً در کارهای برنامه درسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
او ادامه داد: مسئله این است که چرا برنامه‌ای که داریم کودک را به جایگاهی که می‌خواهیم نمی‌رساند. بر همین مبنا نیز باید بین فرایند و نتیجه یک فاصله قائل شویم. یکی از کلید واژه‌هایی که بسیار استفاده شد، معارف انقلابی است در صورتی که ما باید معرفت به معنای عام مدنظر قرار گیرد. بر همین اساس باید دانش‌آموز بعد از دوازده سال به جایی برسد که به انقلاب علاقمند باشد. راهکار این مسئله و اینکه چگونه می‌تواند از انقلاب دفاع کند، بحث جداگانه‌ای است.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: ما باید در این مرحله اهداف را به شکل کمی که قابل ارزیابی باشند، مشخص کنیم و سپس آنها را بر اساس مقاطع تحصیلی و بین 12 سال تقسیم کنیم. در این راستا نیز باید از روش‌های مدرن‌تری نسبت به کتاب استفاده کنیم. ما باید استفاده صرف از یک ابزار به نام کتاب درسی را کنار بگذاریم و از ابزارهای گوناگونی که می‌توان استفاده کرد، بهره‌مند شویم. در این راستا نیز، باید بدانیم که این ابزارها ما را به کجا می‌خواهد برساند؟ سپس وقتی این نقاط مشخص شد، براساس آنها می‌توان برنامه‌ریزی کرد.
تأکید بر آموزش چهره استثمار به دانش‌آموزان
دکتر محمدرضا فلاح شیروانی، استاد حوزه علمیه قم و عضو هیئت امنای سازمان تبلیغات اسلامی در ادامه این جلسه بر لزوم نگاه جزئی‌تر به مباحث تأکید کرد و گفت: عنوان معارف انقلاب در بین ما موضوعات بسیاری دارد زیرا انقلاب صفحات گسترده‌ای را پیش روی ما باز کرده است. ما به ترسیم روشنی از پیامد فرایند آموزش و خروجی و چهره نهایی محصول نیاز داریم. مسئله اینجاست که با انقلاب می‌توان حرف از پیوند زد و این حرف نباید، برخی از صحبت‌های مزورانه‌ای باشد، که در فضاهای فکری و فرهنگی پخش است.
او افزود: ما حرفی جدی درباره پیوند داریم و آن پیوند با مستضعفان عالم است. یک واقعیت جدی به نام نظام سلطه وجود دارد که مشغول استثمار بشر است بنابراین نباید این واقعیت را از جلوی چشم کودک دور کنیم زیرا این واقعیت هم‌اکنون در حال نگاه کردن به او به‌عنوان کالا است و زندگی همه ما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. این مسئله را یک موجود زنده باید متوجه شود. پدیده‌ای به نام نظام سلطه را اگر کسی امروز متوجه نشود، مشکل ساز است زیرا ابعاد آن بسیار گسترده است.امروز به نام انقلاب، سینه و زبان باز می‌شود تا بتوان این مباحث را توضیح داد. واقعیت استثمار در حال تهدید بشر است و حضرت امام راحل همواره به این موضوع اشار داشتند. این هوشیاری اسلامی است، که انقلاب پدید آورده تا افراد بتوانند شیطان مجسم را بشناسند و این مسائل مواردی است که باید به جوان امروز ارائه کنیم.
مدرس حوزه علمیه قم تصریح کرد: امروزه واقعیتی به نام بلعیدن و استثمار بشر وجود دارد که چهره وسیعی یافته است. ما امروز در عصر سرقت شعارهای فکری هستیم و این وظیفه نخبگان است که این مسائل را روشن کنند. داخل این محیط بشری ما پدیده‌ای داریم که انقلاب در حال پیشنهاد آن است. امروز جوان مسلمان ایرانی به پیوند با مستضعفان نیاز دارند بنابراین آرایش درسی ما باید به چنین خروجی و دستاوردی دست پیدا کند. باید درباره معارف انقلاب اندکی واقع‌بینانه صحبت کنیم. انقلاب طوفانی از شعور در حیات ما و محیط مستضعفان در خاورمیانه یا بخش‌های وسیعتری از دنیا به پا کرد و این بسیار حیف است که در دوران آموزشی خود، از آن بهره‌مند نشویم.
عسگر ملکی بیرجندی، مشاور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی از استمرار جلسه و ثبات قدم در این عرصه تشکر کرد و گفت: وقتی بحث معارف اسلامی را در محتوای آموزشی بررسی می‌کنیم، خوب است که اندکی با دقت نگاه کنیم که در تحول سند آموزش، اساساً انقلاب اسلامی چطور طرح شده است و نگاه تحول سند بنیادین ما به این مسئله چگونه تبیین شده است؟ متأسفانه به‌نظر می‌رسد در اثر اشتباه سهوی و یا عمدی، از یادآوری انقلاب اسلامی در حد واژه نیز دریغ شده است و وقتی به سند نگاه می‌کنیم، نهایتاً در واژه تنها به جمهوری اسلامی ایرانی اشاره شده است.
او افزود: اینکه چرا در سند تحولی که قرار است، بر زندگی نسل آینده تأثیر بگذارد، اساساً از انقلاب اسلامی صحبت نمی‌شود، موضوع قابل تأملی است. وقتی از این موضوع صحبت نمی‌شود، طبیعی است که سند تحول نسبت به تربیت جهانی دانش‌آموزان ما ساکت باشد. نکته بعدی این است که در اهداف دوره‌های تحصیلی که امسال شورای عالی آموزش و پرورش ابلاغ کرده است، انقلاب اسلامی چگونه دیده شده است؟
مشاور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: مسئله این است که به‌نظر می‌رسد، دوره‌های تحصیلی آموزش و پرورش در اهدافی که به آن، ابلاغ شده، دغدغه‌ای برای انقلاب اسلامی و طبیعتاً برای معارف، ندارد. موضوع این است که اهداف دوره‌های تحصیلی چقدر انقلاب اسلامی را تفسیر کردند و چقدر مطالبه و زمینه‌سازی انجام شده است؟
ملکی بیرجندی، با انتقاد از عدم انتقال تجربه‌های گذشته به فضای کنونی آموزش گفت: باید براساس سیاست‌های کلی تحول ابلاغیه مقام معظم رهبری که سال 92 اعلام شد، یک بررسی عملکرد از وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش و شورای عالی آموزش و پرورش داشته باشیم. ما تجربه‌ای در بحث تمدن اسلامی- ایرانی در بیش از یک دهه قبل داریم اما امروز از آن چه برداشتی کرده‌ایم؟ در عمل شناخت از تمدن اسلامی- ایرانی محدود به اطلاعاتی اندک از دانشمندان اسلامی- ایرانی شد و اعتقادی در پشت آن نیست. وصیت‌نامه حضرت امام (ره) مادر معارف اسلامی است اما ما غیر چاپ وصیت‌نامه، چه کاری انجام داده‌ایم؟ این نیز یک تجربه است که می‌توانیم از آن استفاده کنیم.
ضرورت توجه به ریشه‌های انقلاب در آموزش
دکتر حسن ملکی، معاون وزیر آموزش و پرورش در ادامه این جلسه و در پاسخ به مباحث مطرح شده، گفت: اگر بخواهیم قلمرو تربیت انقلاب اسلامی را خوب متوجه شویم و در شأن انقلاب اسلامی، درک خود را مدیریت کنیم و بتوانیم برنامه‌های درسی را هم در همین مدار، حرکت دهیم، باید به سیدالاسناد یعنی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی مراجعه کنیم. ما اسناد بالادستی متعددی داریم که طی سالیان پیش طراحی شده و متأسفانه بسیاری از آنها عملیاتی نشده و در مظلومیت به‌سر می‌برند. معطلی اسناد خود علامتی است که ما در بسیاری از نقاط بنا نداریم، انقلابی عمل کنیم و به سمت آرمان‌ها با مدیریت جهادی حرکت کنیم زیرا اگر این بنا را داشتیم، اسناد بالادستی را از استضعاف خارج می‌کردیم و الگوهای عملیاتی خود را از آنها می‌گرفتیم. همین که این کار را نکردیم، یعنی روحیه انقلابی در بسیاری از سازمان‌ها افول کرده است.
او افزود: بیانیه گام دوم، سند اصلی، ریشه دار و تمدن ساز و بزرگ همه اسناد است و ما همه باید طبق آن حرکت کنیم البته این به معنای نسخ اسناد قبلی نیست بلکه فوق و در رأس آنها هست و این باید برای همه انقلابیون به‌عنوان یک منبع تلقی شود. وقتی به بیانیه گام دوم توجه می‌کنیم، واقعیتی خود را نشان می‌دهد و آن این است که مقام معظم رهبری، انقلاب اسلامی ایران را به‌عنوان یک موجود زنده و پویا که در حال حرکت است، دارای یک گذشته، زمان حال و آینده می‌دانند که با یکدیگر پیوند و گره خورده است. بنابراین اگر بخواهیم فردی را انقلابی بار بیاوریم باید در مدار زمان قرار دهیم. یعنی اگر انسان، صرفاً گذشته‌گرا شد، انقلابی نیست و اگر در حال با خود خلوت کرد و به آنچه که اکنون دارد، راضی شد، انقلابی نیست و آن کسی هم که صرفاً آینده را بدون تحقیق از گذشته و حال می‌داند، انقلابی نیست بلکه انقلابی از گذشته درس می‌گیرد و از زمان حال موقعیت اصلی خود را شناسایی می‌کند و به سمت آینده گام برمی‌دارد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: بیانیه گام دوم تأکید می‌کند که باید به دانش‌آموزان ریشه انقلاب را نشان دهیم و اینکه چه رویدادهایی باعث شکل‌گیری انقلاب اسلامی شد را معرفی کنیم. این بعدی از معارف انقلاب است که تدریس می‌شود زیرا هر چه از عمر انقلاب می‌گذرد از نظر زمانی و تقویمی، فاصله افراد بیشتر می‌شود بنابراین باید تلاش کنیم که این فاصله به فضای غفلت‌زا تبدیل نشود. در این راستا یکی از راه‌ها؛ یادآوری ایام انقلابی است؛ بنابراین باید به آنها بگوییم که انقلاب چرا و چگونه به‌وجود آمد.
دکتر ملکی ادامه داد: قلمرو دوم این است که بگوییم این انقلاب برای جامعه ما چه ره‌آورد و خدماتی داشته است. انقلاب ما را زنده کرد و به ما عزت و شرف داد. جدای از این موارد، انقلاب افکار بسیاری از جوانان را زنده و پویا کرد تا جایی که در صنایع و ابعاد مختلف به رشد رسیدند. بعد دوم انقلاب نمایاندن خدمات انقلاب است و اینکه به دانش‌آموزان بگوییم که چه خدماتی در سایه انقلاب ارائه شده است. بعد سوم نیز به آینده انقلاب مربوط است زیرا این انقلاب از گذشته ریشه گرفته و رو به سوی آینده دارد. ما مهدویت و ظهور حضرت ولی عصر (عج الله تعالی فرجه الشریف) را باید به آینده انقلاب اسلامی در ذهن دانش‌آموز متصل کنیم. یعنی مهدوی‌گری باید با انقلابی‌گری ما پیوند بخورد و امکان ندارد بدون تحلیل درست از مهدوی‌گری به ترسیم درستی از آینده انقلاب دست پیدا کنیم.
دکتر آیت‌اللهی نیز در ادامه بر لزوم مشخص کردن مسیر تأکید کرد و گفت: باید به‌صورت جز به جز مسیر را مشخص کنیم. در این راستا باید اهداف مدنظر را به صورت جزء، مشخص و برای هر کدام تعریف عملیاتی معین داشته باشیم. به این معنا که باید بدانیم، به‌عنوان مثال، برای آشنایی با نظام سلطه چه اقداماتی مدنظر است زیرا در این صورت اغلب بحث‌ها به سمت کلی گویی حرکت خواهد کرد.
دکتر فلاح نیز ضمن تایید صحبت‌های دکتر آیت‌اللهی گفت: باید از انقلاب به‌عنوان یک منبع استفاده کرد و با مهندسین، مبانی آن را استخراج کرد تا به جوانان ارائه کنیم. یکی از نکته‌هایی که انقلاب می‌تواند در آن معرفت‌سازی کند و نوای بهتری در آن شنیده می‌شود، همین بحث معرفت انقلابی است. ما بر مبنای این معرفت باید، درباره یک مأموریت و مسؤولیت اجتماعی سخن بگوییم. ما می‌خواهیم جوان ایرانی مأموریت واضح داشته باشد و گنگ نباشد بنابراین باید بتوانیم او را در مسیر درست قرار دهیم تا خود را در هر کجا موظف و مسؤول بداند.
دکتر ملکی نیز در پایان، از استمرار این جلسات خبر داد و در جمع‌بندی گفت: ما باید انتظارات خودمان را از یک انسان انقلابی به درستی تعریف کنیم به این معنا که چه ویژ‌گی‌هایی از یک فرد انقلابی مدنظر ماست؟ که خواسته به حق و درستی است و در جلسه بعدی مدنظر قرار خواهد گرفت. باید برای انقلابی بار آوردن افراد حساب ویژه‌ای باز کنیم و اهداف معینی را تعیین کنیم که دارای اهدافی عینی و کاربردی باشد.
مهندس محمد علوی تبار، معاون توسعه منابع و پشتیبانی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز در این جلسه حضور داشت.
ارسال نظر