در جلسه‌ی بازبینی فرایند تحول برنامه‌های درسی، ابعاد و روش‌های دستیابی به راهنماهای برنامه‌ی درسی مورد توجه و بررسی قرار گرفت.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، جلسه‌ی بازبینی فرایند تحول برنامه‌های درسی، عصر امروز یکشنبه 12 دی ماه با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی برگزار شد.
در ابتدای جلسه، دکتر حسن ملکی گفت: راهنماهای برنامه‌ی درسی که توسط شما همکاران ارائه شد، یک راهنمای کلی بود که به خاطر علاقمندی‌ها و ضرورت، عناصری چون نقش خانواده و دانش‌آموز نیز در آن وارد شد، لذا متعاقب آن تغییراتی در محتوا شکل گرفت.
رشد طولی و عرضی در تولید راهنماهای برنامه‌ی درسی مورد تأکید است
او افزود: طی گفت‌وگوهایی که داشتیم، بنا بر این بود که برای راهنماها، یک نسخه‌ی تکمیلی طراحی کنیم و در طول، این بخش را ادامه دهیم. به این معنا که اگر در آن راهنماها، هدف‌های کلی هر حوزه و دوره‌ها تدوین شده، در فاز دوم، هدف‌های پایه‌ها و مراحل پایین‌تر، تحلیل و تدوین شود. همین قاعده شامل سایر عناصر نیز هست به این معنا که کار در محتوا، روش‌ها و ... نیز باید با همین روند مد نظر قرار گیرد تا این راهنماها در طول نیز، تکمیل شود. بدیهی است که در این راستا ما باید کار را عینی‌تر و کاربردی‌تر تدوین کنیم زیرا یک برنامهریزی درسی به این شکل است که در مراحل بالا، به شکل کلی‌تر و در مراحل پایین‌تر، جزئی‌تر و کاربردی‌تر، دنبال می‌شود.
رئیس سازمان پژوهش گفت: در این مسیر، کار دیگری هم باید در عرض انجام می‌شد، لذا لازم بود که ارتباطات عرضی و موازی با سایر راهنماها مورد توجه قرار گیرد. البته این 11 حوزه‌ی تربیت و یادگیری مستثنی از دوره‌ی پیش‌دبستان است که هم اکنون در بخش دیگری دنبال می‌شود و پیشرفت‌های خوبی در آن شکل گرفته است.
دکتر ملکی تأکید کرد: با توجه به اینکه عناصر تازه و بحث‌های جدیدی در این بخش وارد شد و کار بر اساس اسناد تحولی ادامه پیدا کرد، کاملاً بدیهی است که ظرافت اجرای کار بسیار بالاست. بر همین مبنا نیز برای اجرای این دو کار یک الگو تحت عنوان الگوی تدوین برنامه‌ی درسی فطرت‌گرایی توحیدی، تدوین شد و طی جلساتی نیز درباره‌ی آن گفت‌وگو داشتیم و کارگاه‌های آموزشی نیز برگزار شد.
او ادامه داد: با توجه به مباحث مطرح شده و اقدامات انجام شده، لازم است که گزارشی از روند کار داشته باشیم تا بدانیم که در تحقیق طولی و عرضی، چه قواعدی مورد توجه قرار گرفته است. زیرا تلاش ما این است که این الگو را هم ردیف بسته‌ی تربیت و یادگیری، ادامه دهیم و بتوانیم از کنار آن به بسته‌های تربیت و یادگیری دست پیدا کنیم. در واقع تلاش این است که با استفاده از این تجربه، الگوی مربوط به بسته‌های تربیت و یادگیری را طراحی کنیم و به سمت تولید بسته‌های آزمایشی حرکت کنیم. زیرا همان‌طور که مستحضر هستید، قرار است که در دوره‌ی ابتدایی و دوره‌ی متوسطه به‌صورت آزمایشی، بسته‌های تربیت و یادگیری را دنبال کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی ضمن تشکر از اقدامات انجام شده، گفت: از تلاش‌های شبانه‌روزی همکاران در دفتر تألیف و بخش‌های مختلف واقعاً متشکرم، اما لازم است که در همین‌جا گزارشی داشته باشیم تا بتوانیم نکات مبهم را با تبادل نظر، رفع کنیم.
روند تدوین و تولید راهنماهای برنامه‌ی درسی مورد بازبینی قرار گرفت
در ادامه‌ی جلسه، دکتر علی محبی، معاون برنامهریزی درسی و تولید بسته‌های تربیت و یادگیری سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی بیان کرد: پس از تولید راهنماها و در راستای تکمیل آنها، سعی کردیم که کار را از حیث طولی و عرضی دنبال کنیم، لذا لازم بود که در این روند نقش اساسی را بر روی اهداف، محتوا و ارتباطات مورد توجه قرار داده و واضح و روشن کنیم. بر همین اساس، زمانی‌که ما به سراغ این حوزه‌ها رفتیم با دو مسأله مواجه شدیم که ما را به سمت نگاه عمیق‌تر سوق داد؛ لذا به سمت اهداف کلی بازگشتیم.
او افزود: یکی از مسائل مورد توجه در مسیر، این بود که در دوره‌ی اول ابتدایی که نقطه آغاز ما به شمار می‌رود، اسناد تحولی صراحت دارد، لذا خود ما نیز به یقین رسیدیم که بسته تربیت و یادگیری باید تلفیقی تولید شود، بنابراین لازم بود که اهداف این حوزه‌ها، تلفیق شود.
معاون سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی ادامه داد: در ادامه‌ی مسیر لازم بود که اهداف تلفیقی و نقشه‌ی محتوای تلفیقی استخراج شود. نکته‌ی بعد مربوط به مسائل اساسی بود که همواره بر آن تأکید وجود داشت. زیرا این بخش تحت عنوان شایستگی‌های پایه یا مشترک در الگو قید شده بود، اما ما متوجه شدیم که این موارد علی‌رغم همه‌ی اصرار و تأکیدات ما، مورد کم لطفی قرار گرفته است، لذا به موازت آن شایستگی‌های مشترک کشورهای مختلف را نیز مورد بررسی قرار دادیم.
دکتر محبی خاطرنشان کرد: ما در ادامه و با نگاه به این موارد، جدول شایستگی‌های مشترک را استخراج کردیم، لذا نقشه‌ی رسیدن به آن مسیر را تا رسیدن به بسته در شش گام ترسیم کردیم و نمونه‌هایی از آن نیز در این جلسه، ارائه خواهد شد.
معصومه نجفی پازوکی مدیرکل دفتر تألیف کتاب‌های آموزش عمومی و متوسطه‌ی نظری گفت: همان‌طور که مستحضر هستید، اصلاح برنامه از 16 مهرماه در دارالفنون آغاز شد، لذا نخستین درخواست از حوزه‌ها این بود که بر اساس نتایج اعتبارسنجی که انجام شده بود، اصلاحات را انجام داده و موارد را مد نظر قرار دهند. بنابراین گروه‌ها طی یک مرحله درگیر این بخش شدند.
او افزود: با توجه به اینکه قسمت رویکرد و منطق براساس چارچوبی که مشخص شده بود انجام شد، اشکالاتی از سوی شورای عالی مطرح شد. بر همین مبنا نیز، ما از گروه‌ها خواستیم که محتواها را بر مبنای چارچوب مورد نظر و اصلاحی ارائه دهند، لذا رویکرد و منطق به سمت اصلاح سوق پیدا کرد.
مدیرکل دفتر تألیف نظری تصریح کرد: در ادامه‌ی مسیر و در قسمت اهداف و محتوا، اصل کار شروع شد. لذا گروهی برای این کار تشکیل شد و نگاه عملیاتی به شکل جدی، مد نظر قرار گرفت.
دکتر نجفی در ادامه به توضیح جزئیات اقدامات انجام شده در راستای تدوین راهنماهای برنامه‌ی درسی پرداخت و گزارشی درباره‌ی روند کارهای انجام شده ارائه داد.
توجه به فقر مهارتی در برنامه‌های درسی لازم و ضروری است
دکتر ملکی نیز پس از ارائه‌ی توضیحات بیان کرد: یکی از وجوه مهمی که ما در نظام تعلیم و تربیت کشورمان، چه در آموزش و پرورش و چه دانشگاه، شاهد هستیم، فقر مهارتی داریم. از آنجایی که این فقر مهارتی وجود دارد، باید در برنامه‌ی درسی، مهارت‌آموزی جای بیشتری را اشغال کند اما بدیهی است که باید این نکته با منطق خودش دنبال شود.
او افزود: در این راستا، لازم است که برای درسی مانند آداب و مهارت‌های زندگی اهداف خاصی دنبال شود زیرا این اهداف دارای بروز و ظهور خاص و عام هستند. بدیهی است که در وجه عام، ما می‌توانیم کار را در حوزه‌ی خاص و مخصوص آن دنبال کنیم اما وقتی همان مهارت، مهمان یک حوزه‌ی دیگر می‌شود، باید مهارت‌ها، رنگ میزبان را به خود بگیرد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی تصریح کرد: این روش یک تعمیق است و به معنای تکرار عینی نیست. به‌عنوان مثال در مهارت‌های زندگی، وقتی قرار است که مهارت تصمیم‌گیری مطرح شود، در خود حوزه‌ی اصلی به همان شکل با مثال و نمونه مطرح می‌شود اما وقتی این بخش، در درس قرآن و عربی مطرح می‌شود، باید در ظرف قرآن و عربی بگنجد. در واقع این درس در مواجهه با سایر دروس مهمان است و تنها در حوزه‌ی خود، میزبان به‌شمار می‌رود. در این راستا باید توجه کنیم که مد نظر ما تکرار نیست، بلکه عمق بخشیدن به برخی از معانی در ظرف دیگر دروس است.
خانم دکتر احمدی در ادامه گفت: در مورد بسته‌های تلفیقی این سؤال مطرح است که آیا ما باید یک برنامه‌ی تلفیقی تولید کنیم یا اینکه در کنار سند تلفیقی، درس‌های مختلف را با ماهیت دیسیپلینی خودشان، مطرح کنیم.
دکتر ملکی نیز در پاسخ به این سؤال گفت: در دوره‌ی ابتدایی وقتی رویکرد تلفیقی است، دیسیپلین‌ها اصالت ندارد اما در بخش چند رشته‌ای دیسیپلین‌ها جایگاه پیدا می‌کنند اما در ارتباط با یکدیگر هستند.
در ادامه‌ی این جلسه، مدیران و کارشناسان حاضر به بحث و تبادل نظر درباره جزئیات برنامه این راهنماها در ابعاد مختلف پرداختند.
جنس حوزه‌ی درسی مورد نظر در بسته‌ی تربیت و یادگیری تأثیرگذار است
دکتر ملکی در این بخش جلسه از اقدامات انجام شده تقدیر کرد و گفت: لازم است شایستگی‌های تعریف شده در این برنامه را مورد بررسی قرار دهیم، زیرا این بخش‌ها علی‌رغم اشتراکاتی که دارند، قلمروهای متفاوتی دارند، لذا باید به این امر کاملاً توجه کنیم.
او ادامه داد: پیشنهاد من این است که هر یک از پنج دسته شایستگی را مورد بررسی قرار دهیم و برای هر کدام از آنها یک خویشاوند نزدیک در حوزه‌ها به‌دست آوریم. به‌عنوان مثال خویشاوند اصلی هویت ایرانی و اسلامی، حوزه‌ی معارف است و به این بخش بیشتر مربوط است. در ادامه باید میزان نسبت‌های حوزه‌ها را در کنار یکدیگر بررسی کنیم تا بتوانیم نمونه‌ی نزدیک‌تر را به‌دست آوریم البته در این راستا ما باید اصل سنخیت را دنبال کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی تصریح کرد: برای ادامه‌ی روند کار و درست انجام شدن آن، ادامه‌ی کار شورا ضروری است. زیرا عملاً بدون کار گروهی، راه به جایی نخواهیم برد البته این امر در خود آیین‌نامه نیز دیده شده و اجرای آن با همین روند لازم است.
ملکی ادامه داد: در هر بسته ما دو سطح ماهیت‌نگری داریم که یک سطح آن ماهیت دوره‌ای است و سطح دیگر مربوط به ماهیت درسی است. در ماهیت دوره‌ای این سؤال مطرح می‌شود که آیا یک نوع بسته برای همه‌ی دوره‌ها کاربرد دارد؟ بدیهی است که پاسخ منفی است. لذا بسته‌ی تربیت و یادگیری در هر کدام از دوره‌های پیش‌دبستان، ابتدایی و متوسطه متفاوت خواهد بود.
او افزود: بر همین مبنا، هر قدر از دوره‌ی پیش‌دبستان به سمت دوره‌ی متوسطه حرکت می‌کنیم، از بخش فرایندی بسته کم و به بخش ماده‌ی آموزشی افزوده می‌شود. بنابراین چه بسا که در پایه‌ی اول ابتدایی چندان به‌دنبال ماده‌ی آموزشی نباشیم زیرا در آنجا فرایندها و آموزش‌ها مهم است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی تصریح کرد: در دوره‌ی ابتدایی نقش معلم بسیار مهم است و این جایگاه در پیش‌دبستان، بیشتر دیده می‌شود تا جایی‌که عملاً نقش معلم به اوج می‌‌رسد. اما در پایه‌های بالاتر مواد آموزشی جایگاه خود را به‌دست می‌آورد، لذا ما باید به این ماهیت دوره‌ای، توجه کنیم.
ملکی ادامه داد: در سطح دوم که ماهیت درسی است باید توجه کنیم که چه بسا در حوزه‌ی حکمت و معارف در بسته‌ی تربیت و یادگیری، مؤلفه‌ای باشد که در حوزه‌ی ریاضی، وجود ندارد. ما باید توجه کنیم که در مورد برخی موارد مانند، تفکر، صرفاً با تألیف یک کتاب، امکان کار نیست و باید بر مبناهای دیگری تکیه کنیم، لذا جنس حوزه در بسته تأثیرگذار است.
او بر لزوم توجه به برنامهریزی زمانی تأکید کرد و گفت: زمان در این عرصه عنصر مهمی است و امیدوارم که طبق زمان تعیین شده توسط همکاران، کار را دریافت کنیم و بتوانیم بر مبنای آن حرکت را دنبال کنیم.
انتهای پیام
ارسال نظر