سواد اطلاعاتی در مدارس

توسعه سطح سواد ملی از جمله اهداف فرهنگی همه نظام های اجتماعی و آموزشی است. برخورداری از سواد امروزه به ضرورتی انکار ناپذیر برای همه جوامع تبدیل شده است. سواد دیگر محدود به توانایی خواندن، نوشتن و حساب کردن نیست. بلکه فراگیری مهارتهای"سواد اطلاعاتی" یکی از ضرورتهای زندگی نوین و لازمه یادگیری مادام العمر است. به طوری که هم اکنون از سواد اطلاعاتی به عنوان سواد حیاتی نام برده می شود (عینی، 1396).

سواد اطلاعاتی مجموعه مهارت‌هایی است که فرد را قادر می‌سازد تا نیاز اطلاعاتی خود را تشخیص دهد و پس از شناسایی منابع اطلاعاتی موجود به جستجو در این منابع پرداخته و سپس اطلاعات به دست آمده را ارزیابی کرده و به منظور تولید اطلاعات جدید ،پیوند لازم را بین اطلاعات جدید با دانش قبلی خود، برقرار سازد.( دانشنامه ویکی پدیا)

بر اساس تحقیق کتابخانه ای پریرخ، ارسطو پور و نادری(1390، ص 206)با موضوع سواد اطلاعاتی در ایران، بیش از دو دهه از ورود مفهوم سواد اطلاعاتی به ادبیات رشته علم اطلاعات و دانش شناسی می گذرد. در این مدت عمده تحقیقات متاثر از نگاه جهانی به سواد اطلاعاتی است و مطالعاتی که به صورت بومی سواد اطلاعاتی را در ایران مورد بررسی و استفاده قرار داده باشد، کمتر مشاهده می شود. این در حالی است که عدم توجه کافی به سواد اطلاعاتی در عرصه های  مختلف علمی و اجتماعی مشکلاتی را ایجاد نموده است. سرقت علمی، بازار فروش پایان نامه و مقاله، جایگاه و رتبه ایران در میان سایرکشورها در آزمون هایی مانند تیمز و پرلز در حیطه آموزش و پرورش این ضرورت را به ذهن متبادر می سازد که لازم است تحولی در پژوهش و آموزش سواد اطلاعاتی رخ دهد. سواد اطلاعاتی بعنوان یک "کنش فرهنگی اجتماعی" در دنیا مطرح است (لوید، 2010 ص، 9). بر این اساس پرداختن به پژوهش هایی که در پی متناسب سازی مفاهیم سواد اطلاعاتی با فرهنگ بومی و اسلامی  ایرانی هستند، بیش از پیش احساس می شود. به نظر می رسد تلقی نادرست از سواد اطلاعاتی منجر به ارزیابی نادرست و آموزش های ناکارآمد ی در این زمینه خواهد شد. سواد اطلاعاتی در عصر حاضر صرفا مهارت های جستجو و مکان یابی اطلاعات نیست، بلکه ترکیبی از دانش، نگرش و مهارت(هورتن، 2007) است. سواد اطلاعاتی مفهومی است که در نتیجه تحولات و تغییرات سریع در فناوری‌های اطلاعاتی پیدا شده است. سواد اطلاعاتی مهارت‌هایی است که فرد به‌ منظور ادامه حیات در جامعه اطلاعاتی به آنها نیازمند است.

با توجه به متغیر بودن سواد اطلاعاتی در هر فرهنگ و اجتماع، نیاز است مفهوم سواد اطلاعاتی در بافت های گوناگون از جمله مدارس مورد بررسی قرار گیرد. توسعه سواد خواندن که از اهداف اصلی درس فارسی است بخشی از سواد اطلاعاتی است و پایه های آن در دوره ابتدایی گذاشته میشود.

فهم ماهیت سواد اطلاعاتی در درس فارسی، ضمن درک بیشتر ماهیت سواد اطلاعاتی در بافت مدارس، کمک میکند تا بتوان در امر آموزش و ارزشیابی سواد اطلاعاتی در مدارس به نحو مطلوب تری عمل نمود.  

اهدافی همچون ارتقا مهارت بهره گیری از اطلاعات(خواندن، دیدن، شنیدن) ،پردازش اطلاعات(تامین زیرساخت های درک متن، تمرین درک مطلب بصورت دیداری، شنیداری و متنی ، انجام فعالیت های نیازمند پردازش اطلاعات) و ارائه اطلاعات در (قالب های مکتوب و غیر مکتوب و شیوه تهیه آنها ) با ادغام سواد اطلاعاتی در درس فارسی قابل حصول خواهند بود .

 

فهرست منابع :

 

1-پریرخ، مهری، ارسطو پور، شعله، نادری، رامین(1390) اثر بخشی کارگاه های آموزشی سواد اطلاعاتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی: پژوهش با رویکرد زمینه گرا، تهران: پژوهش نامه کتابداری و اطلاع رسانی،1(2)،201-224.

2-پورصالحی، نسترن(1395) . در باب چیستی سواد اطلاعاتی در مدارس: مطالعه موردی درس فارسی پایه چهارم ابتدایی، تهران: تعامل انسان و اطلاعات، ج. 3 ش. 3، ص:1-19

3-عینی، اکرم(1396) الگوی سواد اطلاعاتی در برنامه های درسی، تهران: رشد آموزش علوم اجتماعی، دوره بیستم، ش.1.ص: 58-61

 

- Horton F. W. (2007). Understanding information1

literacy: A primer. (Edited by the Information

Society Division, Communication and Information

Sector, Ed.). Paris: UNESCO.

 

 

-Lloyd A. (2010). Information literacy landscapes:2

information literacy in education, workplace and

everyday contexts. Oxford: Chandos.