پنجمین جلسه‌ی شورای حفظ و ترویج زبان فارسی یکشنبه 11 مهر 1400 در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تشکیل شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در شروع این جلسه، حسین قاسم‌پور عضو هیأت علمی گروه علوم انسانی و دبیر جلسه بیان کرد: در این جلسه گزارش کارگروه‌های صیانت از زبان فارسی بررسی می‌شود و همچنین خانم رضوانفر و محمدابراهیم محمدی در زمینه‌ی عملیاتی کردن شیوهنامهی ویرایش در کتاب‌های درسی و مجلات رشد به ارائه‌ی گزارش خواهند پرداخت.
سپس خانم رضوانفر به ارائه‌ی گزارشی در خصوص عملیاتی شدن شیوهنامهی ویرایش در رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش پرداخت و گفت: شیوهنامهی ویرایش سه ماه است که مصوب شده است و ما در این مدت خودمان را مقید کردیم که این شیوه‌نامه در سامانه‌ی اصلی دفتر قرار داده شود و از همکاران بخواهیم که این شیوه‌نامه را در کتاب‌های درسی که تغییر کلی دارند مورد نظر قرار بدهند و از آن استفاده کنند. ضمن اینکه ما الآن بحث تولید فیلم آموزشی را داریم که در تولید فیلم آموزشی نیز با مدرسان و معلم‌هایی که کار آموزش را انجام می‌دهند و کارشناسانی که ناظر به این کار هستند یادآوری شده که حتماً نکات ویرایشی را استفاده کنند.
او در خصوص کاربرد لغات بیگانه در گروه‌های مختلف تربیت و یادگیری نیز بیان کرد: ما رشته‌های مختلفی داریم. مثلاً رشته سرامیک واژگانی دارد که این واژگان ممکن است قابل ترجمه و برگردان به فارسی نباشد و یا اگر بخواهیم ترجمه کنیم حس لازم را نتوانیم به واژه بدهیم. در رشته‌هایی نظیر معماری نیز واژگانی مثل "پِلَن" داریم که جا افتاده و چندان قابل ترجمه نیست. رشته‌ی حمل و نقل هم یک پودمان به نام پودمان حمل و نقل بین‌المللی دارد که پر از واژگان بین‌المللی است و این واژگان قابلیت برگرداندن و ترجمه ندارد. کتاب کاربرد فناوری‌های نوین نیز یک فصل به نام "نانو" دارد که تمام واژگان آن برگرفته از نانو و زیرمجموعه‌ی آن است که اگر بخواهیم این واژگان را به فارسی برگردانیم خیلی نامأنوس خواهد شد.
سپس نسیم عزیزی مشاور طرح و برنامه‌ریزی سازمان استثنایی بیان کرد: مجامع بین‌المللی حقوق بشری اسم سازمان ما را تبعیض‌آمیز دانسته‌اند و گفته‌اند که این واژه باعث شده که یک جدایی‌‌سازی به‌وجود آید بنابراین فکر می‌کنم در واژه‌های معادلی که به‌کار می‌بریم باید حواس‌مان باشد تا به این موارد محکوم نشویم. ما از سال 1395 تا الآن مکاتباتی را با بخش حقوقی داشته‌ایم و خواهش کرده‌ایم که این مکاتبات با مجلس و حتی دفتر ریاست جمهوری هم انجام شود تا اسم سازمان ما به "سازمان آموزش و پرورش دانش‌آموزان با نیازهای ویژه" تغییر کند ولی این اتفاق نیفتاده است.
انسیه موسویان نیز گفت: برخی از همکاران در کارگروه صیانت از زبان فارسی کانون پرورش فکری، ضمن تأکید بر لزوم استفاده از معادل‌های فارسی کلمات انگلیسی، این پرسش را مطرح کردند که چرا کلمات عربی مورد استفاده به زبان فارسی برگردانده نمی‌شود؟ بنده توضیح دادم که عربی زبان قرآن کریم است و از طرفی برخی واژگان عربی به قدری با زبان ما عجین شده‌اند که امکان ترجمه شدن آن‌ها وجود ندارد. البته همکاران بحث تغییر برخی واژگان عربی که بیشتر در مکاتبات اداری به‌کار می‌رود را مطرح کردند. ضمن اینکه دغدغه‌ی همکاران ما دغدغه‌ی رسم‌الخط زبان فارسی هم هست که به تازگی به خاطر مجازی شدن فعالیت‌ها، رسم‌الخط خیلی دارد آسیب می‌بیند.
عملیاتی شدن شیوهنامهی ویرایش در مجلات رشد
سپس محمدابراهیم محمدی مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی با اشاره به اینکه در مجلات رشد از شیوهنامهی ویرایش سازمان پژوهش استفاده می‌شود، افزود: ما در زمینه‌ی ویرایش سه منشور را اعمال می‌کنیم که یکی کتابی است که مجموعه‌ی فرهنگستان زبان و ادب فارسی نوشته است، دیگری شیوه‌نامه‌ای است که پیوست آن کتاب است و مورد سوم نیز شیوهنامهی ویرایش است که اخیراً در سازمان پژوهش مصوب شد.
مدیرکل دفتر انتشارات و فناوری آموزشی تأکید کرد: در مجلات دانش‌آموزی ویژه‌ی شش ساله‌ی ابتدایی، جزء غیرممکن‌هاست که از کلمات خارجی استفاده شود اما در مجلات تخصصی ناخواسته از کلمات بیگانه استفاده می‌شود. ما در مجلات رشد چندین ناظر داریم که این ناظرها به شدت روی کلمات وارداتی و مهمان، تأمل و مکث دارند و به دوستان سردبیر منتقل می‌کنند و بعضاً اصلاح می‌شود، مگر آنکه واقعاً قابل اصلاح نباشد.
یکی از دلایل موفقیت مجلات رشد، ویراستار است
در ادامه، مریم دانشگر، سرپرست گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با بیان اینکه یکی از دلایل موفقیت مجلات رشد این است که ویراستار دارند، خاطرنشان کرد: در حال حاضر یکی از مشکلات کتاب‌های درسی، ویراستاری است بنابراین ما باید بحث شیوهنامهی ویرایش و حضور ویراستار را به‌عنوان یک فرد ضروری و واجب در کنار هر گونه تولید لازم بدانیم. بحث ویراستار واقعاً جدی است و شاید مهم‌ترین مطلبی که این جلسه‌ی پاسداشت می‌تواند ارائه دهد همین موضوع است.
دانشگر افزود: اگر ما الآن به زبان عربی کاری نداریم به خاطر این است که در بحث هجوم زبان عربی واقع نیستیم. حداقل 100 صد سال است که یک کلمه از زبان عربی وارد مجموعه‌ی زبان فارسی نشده است بنابراین ما از طرف زبان عربی هجومی را احساس نمی‌کنیم که نگران باشیم اما در مورد زبان‌هایی مثل انگلیسی یا حتی فرانسه و آلمانی می‌توانیم نگران باشیم. البته به‌طور مثال می‌توانیم به‌جای واژه‌ی صیانت از واژه‌ی پاسداشت استفاده کنیم که معادل زیبایی برای واژه‌ی عربی صیانت است.
کارگروه‌های فرعی فعالیت خودشان را به‌طور جدی دنبال کنند
در بخش پایانی جلسه، دکتر علی محبی قائم مقام رئیس سازمان بیان کرد: چندین جلسه از تشکیل شورای حفظ و ترویج زبان فارسی گذشته و برکات خیلی خوبی داشته و کارها به خوبی پیش می‌رود و امیدواریم که کارها را با سرعت و دقت بیشتری بتوانیم به سرانجام برسانیم.
دکتر محبی با تأکید بر اینکه کارگروه‌های فرعی فعالیت خودشان را خیلی جدی دنبال کنند، افزود: این کارگروه‌ها طبیعتاً باید دو کار را انجام دهند. یکی این است که وقتی واژه‌های بیگانه و معادل فارسی آن‌ها را شناسایی کردند بلافاصله تلاش کنند معادل فارسی واژگان را جایگزین کنند. اما در مورد واژه‌هایی که معادل فارسی ندارند آن واژه‌ها را دسته‌بندی کنند و به دبیرخانه‌ی شورا ارسال کنند و دبیرخانه هم همه را یکجا دسته‌بندی کند و به فرهنگستان زبان و ادب فارسی ارسال کند. خانم دکتر دانشور هم در فرهنگستان زبان و ادب فارسی کمک می‌کنند تا این واژگان تعیین تکلیف شوند.
قائم مقام رئیس سازمان در خصوص پیگیری کد دوره آموزش ضمن خدمت گفت: پیشنهاد می‌کنم که دبیرخانه با همکاری گروه آموزش سازمان زحمت بکشند دوره‌ای را تعریف کنند که در آن دوره هدف دوره، مخاطبان، سرفصل‌ها، زمان و استاندارهای دوره تعریف شوند و سازمان پیگیری کند و کد ضمن خدمتش را هم بگیرد چراکه آمادگی‌اش در وزارتخانه هم وجود دارد.
انتظار ما در خصوص عملیاتی کردن شیوهنامهی ویرایش در کتاب‌های درسی بیشتر است
او بیان کرد: در خصوص عملیاتی کردن شیوهنامهی ویرایش در کتاب‌های درسی و مجلات گزارش‌های خوبی ارائه شد اما حقیقتاً از نظر من قانع‌کننده نبود و ما انتظارمان در این زمینه بیشتر است. بنابراین من پیشنهاد می‌کنم که برای جلسه‌ی آینده هر سه دفتر، برنامه‌ی مدون، دقیق و عملیاتی، برای تطبیق کتاب‌ها با آن شیوه‌نامه ارائه کنند. ضمن اینکه پیشنهاد می‌کنم تمام کتاب‌هایی که ما تألیف می‌کنیم ویراستار ادبی مشخصی داشته باشند تا آن افراد مسئولیت ویراستاری را برعهده بگیرند.
دکتر علی محبی در خصوص دقت نظر در واژه‌گزینی نیز گفت: فرهنگستان زبان و ادب فارسی معمولاً دقت لازم را دارد ولی اگر ما در سازمان پژوهش واژگانی را به فرهنگستان پیشنهاد می‌دهیم باید دقت کنیم تا واژگان معادل بار ارزشی و فرهنگی منفی نداشته باشد.
قائم مقام رئیس سازمان اظهار داشت: در مورد زبان عربی، نگاه این است که این زبان، مقوم و مکمل زبان فارسی است، در حالی‌که زبان‌های لاتین، انگلیسی و سایر زبان‌ها از نظر ما مخرب زبان فارسی هستند. حتی در برنامه‌ی درسی ملی نیز تأکید می‌شود که آموزش عربی دو هدف دارد که یکی از آن‌ها تقویت زبان فارسی و دیگری برای فهم قرآن است. البته این به این معنا نیست که اگر جایی واژه‌ی فارسی روانی داریم اصرار بر این داشته باشیم که معادل عربی‌اش را به کار ببریم.
محبی در پایان جلسه در خصوص مکاتبات اداری نیز گفت: حجم مکاتبات اداری زیاد است و شاید امکان اینکه برای این موضوع ویراستار بگذاریم فراهم نباشد، بنابراین پیشنهاد من این است که نگارنده‌های نامه‌ها، سیستم دبیرخانه و امضاءکنندگان نامه‌ها آموزش لازم ببینند و در کنار آن هراز چند گاهی مکاتبات کنترل هم شود تا در مکاتبات اداری نیز کمتر از واژگان بیگانه استفاده شود.
انتهای پیام
ارسال نظر