راهکارهای ترویج زبان فارسی در بدنه‌ی آموزش و پرورش در شورای حفظ و ترویج زبان فارسی مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، جلسه‌ی ترویج زبان فارسی با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و جمعی از کارشناسان، صبح امروز یکشنبه 12 دی ماه برگزار شد.
در ابتدای جلسه، حسین قاسم‌پور مقدم عضو هیأت علمی علوم انسانی، تشکیل کارگروه‌های صیانت از زبان فارسی را ضروری خواند و گفت: ما باید از طریق کارگروه‌های صیانت از زبان فارسی، به فرهنگ‌سازی و بسترسازی دست پیدا کنیم زیرا امروزه بحث صیانت از زبان فارسی تنها محدود به واژگان بیگانه نیست بنابراین باید در مسیر توسعه و ترویج زبان فارسی گام برداریم، لذا در کارگروه صیانت از زبان فارسی در سازمان پیشنهاداتی برای اصلاح عناوین و سر فصل‌ها وجود دارد که مورد تایید نیز قرار گرفته است.
دکتر حسن ملکی، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز در ادامه‌ی جلسه بیان کرد: همان‌طور که مستحضر هستید ما در این شورا یک کار اصلی و یک سری کارهای فرعی داریم. بدیهی است که کارهای فرعی نیز مهم هستند اما اهمیت بیشتر مسئله، شامل کارهای اصلی است که به حفظ و ترویج زبان فارسی مربوط است. در این راستا لازم است، به این سؤال پاسخ دهیم که ما در چند جلسه‌ای که تشکیل داده‌ایم چه مقدار زمان صرف مقدمات و چه مقدار صرف پیشرفت در کار اصلی کرده‌ایم؟ در واقع مسئله این است که چقدر توانسته‌‌ایم که وارد متن شویم؟ بدیهی است که منظور از متن، متن آموزشی نیست بلکه مد نظر من متن دستور جلسه است که در راستای حفظ و ترویج زبان فارسی شکل گرفته است.
او افزود: در حال حاضر و پس از بررسی انجام شده ما توانستیم در حوزه‌های مختلف اعلام کنیم که در بخش ما به‌عنوان مثال، 200 واژه‌ی خارجی وجود دارد. پس از این مرحله ما برای این موارد در فرهنگستان، معادل‌های فارسی انتخاب کردیم که فرهنگستان نیز آنها را تایید کرده است. در ادامه روند این تغییرات اعمال شد بنابراین لازم است که حاضران در جلسه با تمرکز بر بخش مربوط به خود در این باره به بحث و گفتگو بپردازند.
فهرست واژگان بیگانه احصاء شده است
حسین قاسم‌پور گفت: به‌صورت روشن و شفاف تمام معاونت‌ها فهرست واژگان بیگانه‌ای را که به آنها مرتبط می‌شود احصاء کرده و به معاونت تحویل داده‌اند، لذا در بررسی‌هایی که انجام شده متوجه شدیم که در حال حاضر واژه‌ی بیگانه‌ای نداریم که اصلاح نشده باشد.
منیره عزیزی از سازمان آموزش پرورش استثنایی نیز بر اهمیت واژه‌گزینی تأکید کرد و گفت: همان‌طور که مستحضر هستید، ما یک گروه واژه‌گزینی همراه با فرهنگستان داریم و سازمان با توجه به تفاهم‌نامه‌ای که در این خصوص امضا کرده، کار را دنبال می‌کند.
او ادامه داد: در این راستا، یک سری کلمات تخصصی توسط فرهنگستان واژه‌یابی، معادل‌یابی و تایید شده‌اند، لذا در گام بعدی و بعد از تایید قطعی از سمت فرهنگستان، این واژه‌ها به همه‌ی استان‌ها ابلاغ خواهند شد.
پرتوی از پژوهشگاه، از تشکیل کارگروه‌هایی در این راستا خبر داد و گفت: با توجه به مکاتباتی که با همت ریاست محترم سازمان پژوهش انجام شد، امروز در سطح مدیریت و اعضای هئیت مدیره کارگروه‌هایی پیشنهاد و انتخاب شده‌اند که رشته‌ی آنها زبان‌شناسی است.
انسیه موسویان از کانون پرورش فکری کودکان نیز بیان کرد: در پی شروع کار و از مرحله‌ی اول ما، 130 واژه را معادل‌یابی کردیم البته بیشتر این واژه‌ها در کانون کاربرد داشتند.
او ادامه داد: در راستای ادامه‌ی کار، ما حتی از نرم‌افزار واژه‌یاب فرهنگستان نیز استفاده کردیم زیرا بر اساس موارد پیشنهادی، موضوعاتی وجود داشت که هرکدام از آنها قابلیت تبدیل شدن به یک طرح ملی را داشتند.
استخراج 170 واژه‌ی بیگانه در دفتر انتشارات انجام شد
معصومه خیرآبادی دبیر کارگروه زبان‌آموزی و نماینده‌ی دفتر انتشارات و فناوری آموزشی نیز درباره‌ی اقدامات این دفتر در بخش صیانت از زبان فارسی توضیح داد و گفت: ما در دفتر انتشارات کارهایی را انجام دادیم که مطابق وظایفمان بود و از میان 7 مجله‌ای که بررسی کردیم؛ توانستیم 170 واژه‌ی بیگانه را استخراج کنیم.
او خاطرنشان کرد: بدیهی است که این انتظار می‌رود که دفتر انتشارات درباره‌ی واژه‌های بیگانه حساسیت بیشتری داشته باشند، زیرا مجلات دانش‌آموزی شامل مخاطبانی است که عملاً از آن تأثیر می‌پذیرند و به‌نوعی فرهنگ و نگاه نسل آینده را شکل می‌دهند.
خیرآبادی تصریح کرد: بر همین مبنا و با توجه به نقش و اهمیت مجلات در شکل‌دهی به دیدگاه نسل جدید، سردبیران مجلات معتقد هستند که ما باید کتب درسی را مبنا قرار دهیم.
صیانت از زبان فارسی در قالب فرهنگ‌سازی لازم است
معصومه رضوانفر نماینده‌ی دفتر فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش درباره‌ی اقدامات انجام شده در دفتر فنی‌وحرفه‌ای گفت: با توجه به تأکیدات انجام شده، ما در دفتر فنی‌وحرفه‌ای، بحث واژگان بیگانه را در مرکز توجه قرار دادیم و نخستین گام را در راستای تغییر این بخش، برداشتیم. بر همین مبنا نیز، مؤلف و ویراستاران توجیه شدند تا کار را از بُعد تخصصی‌تری مورد توجه قرار دهند و با این روند به موضوع نگاه کنند.
او ادامه داد: از آنجایی‌که واژگان حوزه‌ی فنی‌وحرفه‌ای خاص هستند ویراستار به تنهایی نمی‌تواند این کار انجام دهد، بنابراین لازم است که کار زیر نظر مؤلف و کارشناس انجام شود.
گویا بودن واژگان جایگزین بسیار مهم است
اکبر شیرزادی از معاونت متوسطه وزارت آموزش و پرورش ضمن گرامیداشت یاد و خاطره‌ی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، گفت: ضمن بررسی‌هایی که توسط کارگروه ما انجام شده است واژه‌های تخصصی برای اصلاح نداشتیم. در ادامه‌ی این روند و طبق لیستی که ما تهیه کردیم حدود 48 واژه استخراج شد که بیشتر واژه‌های بومی بودند.
او تأکید کرد: همان‌طور که مستحضر هستید، ترویج صیانت از زبان فارسی امر مهمی است، بنابراین ما می‌توانیم از بسترهایی مانند برنامه‌ی شاد، مدرسه‌ی تلویزیونی و شبکه‌های تلویزیونی استفاده کنیم زیرا این بخش‌ها ظرفیتی را ایجاد کرده‌اند که می‌توان از آن در راستای بسترسازی استفاده کرد و عناوینی را در راستای صیانت از زبان فارسی مورد توجه قرار داد.
خانم دکتر دانشگر از فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز توجه به واژه‌ها را امری جدی خواند و اظهار کرد: ما باید بحث واژه‌ها را جدی بگیریم و این مسئله باید در مرکز توجه قرار گیرد، اما موضوع مهم این است که اساساً واژه‌های مصوب فرهنگستان چگونه باید وارد کتاب‌های درسی شوند و اساساً از این واژه‌ها چگونه باید استفاده کرد.
او ادامه داد: بحث واژه‌سازی و اعمال این واژه‌ها دو مقوله‌ی جداگانه است، زیرا بحث واژه‌سازی یک کار علمی و تخصصی است. بر همین مبنا، نباید واژه‌سازی به گونه‌ای باشد که هنگام اعمال آن، به ترجمه مجدد نیاز داشته باشیم. در واقع کلمات مورد نظر باید کاملاً برای مخاطب گویا باشند و نیازی به ترجمان برای آنها احساس نشود.
زبان عربی شامل کلمات جایگزین در راستای صیانت از زبان فارسی نیست
دکتر ملکی نیز در بخش پایانی جلسه به جمع‌بندی مباحث مطرح شده پرداخت و گفت: به‌نظر من، این جلسه نقطه‌ی عطفی برای تمرکز بر وظیفه‌ی اصلی این شورا است زیرا این جلسه مربوط به شورای حفظ و ترویج زبان فارسی در وزارت آموزش و پرورش است و صرفاً به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مرتبط نیست.
او افزود: در این مسیر ما باید بدانیم که اساساً حفظ زبان فارسی چگونه است و چه چیزی باید حفظ شود؟ یا به عبارتی باید مشخص کنیم که چه چیزی زبان فارسی را تهدید می‌کند؟
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: بر مبنای موارد ذکر شده از سوی فرهنگستان زبان فارسی، ما باید زبان فارسی را پاس بداریم و از واژگان بیگانه که به‌عنوان مهاجم محسوب می‌شود، دوری کنیم. لذا صیانت از زبان فارسی بدین معنا است که واژه‌های غیرفارسی را شناسایی کرده و حذف کنیم.
دکتر ملکی زبان عربی را جدا از سایر زبان‌ها خواند و گفت: در مورد جایگزینی کلمات، بحث زبان عربی جداست و بیشتر تمرکز ما بر واژگان فرانسوی یا انگلیسی است بنابراین باید این موارد را شناسایی و معادل‌های فارسی را جایگزین کنیم.
او تأکید کرد: مسئله‌ی شناسایی واژگان بیگانه نیمی از کار است و نیم دیگر آن مربوط به اعمال تغییرات در متون و تولیدات ماست. بدیهی است که تولیدات مورد نظر صرفاً محدود به کتاب‌های درسی نیست و مواردی مانند متون آموزشی، مجلات، مکاتبات، نامه‌ها و... را نیز شامل می‌شود. بنابراین مواردی که نام بردم قلمروهایی هستند که ما باید درباره‌ی آنها فکر کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: بدیهی است که قلمروهای کشف واژه‌های غیرزبان فارسی و انتخاب معادل آن از معاونتی به معاونت دیگر متفاوت است. اما هر معاونتی باید در این مسیر، قلمرو کار خود را تعریف و مشخص کند تا بداند که اساساً در چه نقاطی نیازمند جستجو است.
دکتر ملکی در راستای حفظ زبان فارسی بر چند راهکار تأکید کرد و گفت: در بدو امر ما باید به جستجو بپردازم و واژگان بیگانه را معین کنیم. نکته‌ی دوم، پیشنهاد معادل‌های فارسی از طریق بحث و گفتگو در کارگروه‌های مربوطه است که باید در ادامه مسیر دنبال شود.
او ادامه داد: در ادامه‌ی راه، تصویب معادل‌های پیشنهاد شده و پیشنهاد نشده و موارد اضافه شده به فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. نکته‌ی دیگر بررسی و تصویب این موارد در فرهنگستان است. همچنین پس از بررسی و تصویب باید مجدداً در شورای صیانت از زبان فارسی مورد نقد و بررسی قرار گیرند. در مرحله‌ی آخر نیز ترویج و اعمال این تغییرات در متون ضروری است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: این 5 مرحله مربوط به حفظ زبان فارسی است و ترویج آن نیز در مرحله‌ی پنجم اعمال می‌شود. بدیهی است که به‌دلیل رفت و برگشت کلمات در مسیر شورا و فرهنگستان، مسئله‌ی ترویج ممکن است زمان بر شود اما ما کار را با همین پروسه دنبال می‌کنیم و امیدواریم که به لطف خداوند شاهد پیشرفت چشمگیری در این عرصه باشیم.
انتهای پیام
ارسال نظر