شورای اندیشه ورز راهبردی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با بررسی موضوع معارف انقلاب اسلامی در کتاب‌های درسی برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در این جلسه، دکتر سیدعلی متولی، با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) بر اهمیت درج معارف انقلاب اسلامی در کتاب‌های درسی، گفت: در بیانات رهبر معظم انقلاب تمرکز خاصی بر تاریخ معاصر و تاریخ انقلاب وجود دارد بنابراین پرداختن به این بخش یک ضرورت به شمار می‌رود.
او افزود: معارف انقلاب را می‌توان در سطح عام در نظر گرفت و به واسطه آن می‌توان درباره شیوه زندگی صحبت کرد. در واقع با در نظر گرفتن سطح عام، می‌توان گفت که معارف انقلاب در تمام کتاب‌های درسی ما جاری است زیرا درباره جهان بینی و شیوه‌ای از زندگی صحبت می‌کنیم اما اگر بخواهیم مصداقاً درباره معارف انقلاب، به‌عنوان وقوع اجتماعی و تاریخی و اندیشه‌ای صحبت کنیم احتمالاً می‌توانیم روی تعداد محدودتری از کتاب‌ها متمرکز شویم و مشخصاً به کتاب هدیه‌های آسمانی، تاریخ معاصر و اندیشه‌های دینی و تا حدی علوم اجتماعی اشاره کنیم.
در ادامه دکتر حسن ملکی، معاون وزیر آموزش و پرورش بر لزوم توجه کلان به این موضوع تأکید کرد و گفت: ما نباید بحث را به کتاب و تاریخ محدود کنیم و باید با نگاهی کلان‌تر مباحث را بررسی کنیم. ما در هیأت اندیشه‌ورز راهبردی به‌دنبال تصویب چیزی نیستیم، بلکه این هیأت به مثابه عقل منفصل سازمان است که سعی دارد به ما معاونت و کمک بدهد تا در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با برنامه‌های درسی به نحو مطلوب‌تری اقدام کنیم.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: ما به‌دنبال حرکت به سوی بسته‌های تربیت و یادگیری هستیم تا ان‌شاالله این بخش، به تدریج جایگزین کتاب درسی شود بنابراین نمی‌خواهیم نگاه را به کتاب درسی محدود کنیم زیرا برنامه درسی وقتی عینیت بیابد به‌صورت مواد و رسانه‌های مختلف می‌تواند ظاهر شود. کتاب درسی رسانه‌ای محدود است و امکان تحقق همه هدف‌های تربیتی و آموزشی را ندارد البته قرار بر حذف کتاب نیست اما سعی داریم که از حالت محوریت و صرف کتاب درسی رها شویم.
دکتر ملکی تصریح کرد: می‌خواهم از منظر برنامه‌های درسی و انتظاراتی که داریم، به این موضوع بپردازم. در واقع ما در برنامه‌های درسی با معارف گوناگون از قبیل معارف دینی خاص و نه عام مواجه هستیم. در این مسیر، معارفی که به‌طور ویژه به دین ارتباط پیدا می‌کند، مد نظرم هست که در کتاب‌های هدیه‌های آسمانی و معارف دینی جلوه می‌یابد. در دسته دوم می‌توانیم به معارف اجتماعی اشاره کنیم که شامل مجموعه تعلیمات، دانش‌ها، ارزش‌ها و مهارت‌هایی است که مربوط به مناسبات اجتماعی دانش‌آموزان با یکدیگر می‌شود و آنها را برای زیست اجتماعی آماده می‌کند که به‌طور عینی در کتاب مطالعات اجتماعی جلوه می‌یابد. دسته سوم معارف اقتصادی هستند که شامل مجموعه‌ای از مطالبی است که مربوط به معیشت و اقتصاد می‌شود، در ادامه این بحث، ما معارف سیاسی و ادبی و هنری و ... را نیز داریم که مجموعه این معارف برنامه‌های درسی را تشکیل می‌دهند لذا از یک جهت می‌توان گفت که برنامه‌های درسی چیزی جز نظام معارف نیستند که هر کدام در ابعاد مختلف مطرح می‌شوند و منشورگونه هر وجهی از آن به یک معرفت ارتباط می‌یابد و در عین حال مجموعه آنها یک شبکه را تشکیل می‌دهند.
او با اشاره به ابعاد مختلف تربیت انقلابی بیان کرد: ما معارف دیگری به نام انقلاب اسلامی را در این مسیر، مد نظر داریم. به‌عنوان مثال اگر معارف اجتماعی به تربیت اجتماعی مربوط است و یا معارف اقتصادی به تربیت اقتصادی و معارف دینی به تربیت دینی و ... مربوط می‌شوند، معارف انقلاب اسلامی باید نوع دیگری از تربیت به نام تربیت انقلابی را شکل دهد. به این معنا که معارف انقلاب اسلامی باید روحیه انقلابی‌گری را، به معنای درست کلمه که مکرر از فرمایشات مقام معظم رهبری برداشت می‌شود، در بر داشته باشد. باید اشاره کنم که این معارف انقلاب اسلامی دارای ماهیت اجتماعی، تاریخی، اقتصادی و ... است. به‌عنوان مثال وقتی از اقتصاد مقاومتی حرف می‌زنیم از ابعاد اقتصادی به آن نگاه می‌کنیم اما از یک جهت معارف انقلاب اسلامی از سایر معارف متمایز است زیرا جنس دیگری دارد و البته در برگیرنده همه معارف نیز هست زیرا معارف انقلاب در قالب‌های گوناگون می‌تواند ظاهر شود و مباحث مختلفی چون اقتصاد، سیاست و ... را در بر می‌گیرد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: معارف انقلاب به‌دنبال این است که دانش‌آموزان را تربیت انقلابی کند. مقام معظم رهبری بارها بر تربیت انقلابی تأکید داشته‌اند اما مسأله این است که صرفاً با آنچه که امروز آموزش داده می‌شود، این امر، محقق نمی‌شود البته آموزش‌های کنونی بی تأثیر نیست اما مدنظر ما آموزشی است که بتواند فرد را انقلابی کند. در واقع معارف انقلاب مجموعه معارفی است که فرد را بین واقعیت‌ها و آرمان‌ها به نحوی قرار دهد که فرد بتواند با توجه به واقعیت‌ها به سمت آرمان‌ها حرکت کند. در واقع یک فرد انقلابی، فردی است که واقعیت‌ها او را متوقف نمی‌کند و او می‌تواند با شناخت درست واقعیت‌ها به سمت آرمان‌ها حرکت کند. حال این آرمان‌ها می‌توانند سیاسی، ادبی، اقتصادی و ... باشند زیرا اینها قالب‌های مختلفی است که معارف می‌تواند در آن حرکت کند لذا آرمان طلبی یکی از ارکان مهم است.
ملکی با اشاره به سؤالات زیرساختی در این مسیر، گفت: ما در این جلسه باید به چند سؤال پاسخ دهیم و آن این است که وقتی از معارف انقلاب در برنامه درسی حرف می‌زنیم به چه معناست و چه قلمروهایی را در بر می‌گیرد؟ و اگر بخواهیم سرفصل‌هایی برای این معارف بنویسیم شامل چه چیزی است؟ سؤال دیگر این است که آیا معارف انقلاب اسلامی با توجه به دوره‌های تحصیلی تعین‌های خاصی باید داشته باشد و دوره تحصیلی از بعد کمی و کیفی چه تأثیری بر معارف انقلاب اسلامی دارد؟
او ادامه داد: مسئله دیگر این است که معارف انقلاب در برنامه‌های درسی، در کدام رسانه و مواد آموزشی بهتر می‌تواند ارائه و تفهیم شود؟ در واقع با چه روش‌ها و راهبردهایی، می‌توان معارف انقلاب اسلامی را در وجود یادگیرنده نهادینه کرد؛ به‌گونه‌ای که دانش‌آموز با این معارف زندگی کند و به فرهنگ او تبدیل شود تا صید صیادان نشود.
در ادامه دکتر وفاییان رییس جوزه تربیت و یادگیری مطالعات اجتماعی، بر لزوم توجه به نگاه متفاوت در این مسیر تأکید کرد و در این باره گفت: معارف انقلاب اسلامی را شاید به مثابه یک رویکرد یا روح دانست که در همه حوزه‌ها می‌تواند خود را نشان دهد.
او افزود: شاید برای گفتن یک نکته یا اصل، از سال دوم یا سوم ابتدایی به‌صورت غیرمستقیم تمهید انجام داد تا از سال دهم بتوان حرفی صریح گفت. به‌نظرم، در معارف انقلاب اسلامی مخصوصاً در آموزش آن، باید نگاه تدریجی را لحاظ کنیم لذا به یک چارچوب مفهومی و یک چارچوب نظری متناسب با سازمان در این رابطه نیاز داریم.
خانم دکتر رام، نیز در ادامه این جلسه، بر لزوم توجه به ابزارهای روانشناختی در این مسیر اشاره کرد و گفت: این اقدام را یک برنامه تربیتی می‌بینم بنابراین نباید به‌دنبال فربه کردن برنامه درسی فعلی از جهت دانش و محتوای اطلاعاتی باشیم.
او در ادامه افزود: معتقدم که تربیت منزل به منزل با ابزارها و مربیان پیش می‌رود بنابراین لازم است که از رویکردشناختی به زیبایی‌شناختی حرکت کنیم. به این معنا که از بعد عاطفی به حب و بغض‌ها، اشتیاق‌ها و تنفرها و ... توجه کنیم. در واقع ما باید سعی کنیم تا بیش از اینکه صرف آگاهی دهی خشک و منطقی و حتی علم زده پیش برویم، به سمت مباحث درونی و روانشناختی حرکت کنیم تا بتوانیم مباحث جذابی را پیش روی دانش‌آموز قرار دهیم.
حجت‌الاسلام موسوی نیز در ادامه این جلسه بیان کرد: اهمیت تربیت سیاسی به شکل عام پوشیده نیست و پرداختن به آن یک نیاز و ضرورت است. در این مسیر ضروری است که مباحث کلی را در یک قالب مشخص دنبال کنیم. در این راستا، من یک کتاب مختصری به نام «تربیت انقلابی» نوشته‌ام و در آن تلاش کردم که از موضع تربیت در راستای مفهوم و... در فضای گفتمان انقلاب اسلامی و در کالبد تجربه جمهوری اسلامی، مفهوم تربیت انقلابی را صورت‌بندی کنم. حال که به‌دنبال بررسی فلسفی و تحقق بخشیدن تربیت انقلاب اسلامی و انعکاس دادن آن در کتاب‌های درسی هستیم، شاید بتوانیم با نقد آن کتاب به‌عنوان یک درخت و پیش نویس، کار را آغاز کنیم.
حجت‌الاسلام لطیفی نیز در بخشی از این جلسه، گفت: باید در بخش نخست ببینیم که کمبود مطرح شده در مباحث انقلابی در کجا احساس شده، زیرا فکر می‌کنم که برخلاف برخی مباحث، ما در بخش‌هایی نیز دچار اشباع شده‌ایم.
او افزود: متأسفانه برخی از کتاب‌ها در حال انفجار از ارائه مداوم داده‌های تاریخی هستند و مسئله این است که ارائه‌ی صرف داده‌ها کمکی به هویت انقلابی نمی‌کند. این در حالی است که برخی کتاب خاطرات تاریخی بسیار دلپذیرتر و جذابتر این مباحث را مطرح می‌کنند. به نظرم باید در ارائه داده‌ها روش‌های متفاوتی را پیدا کنیم و از روش‌های داستانی بهره‌مند شویم.
دکتر ملکی در بخش پایانی این جلسه، موضوع معارف انقلاب اسلامی را دغدغه مهمی خواند و گفت: این مسئله برای همه ما یک دغدغه بسیار مهم است بنابراین پرداختن به آن در این جلسه بسیار حائز اهمیت است. بدیهی است که طبق یک سری از الزامات، ما باید برنامه معارف اسلامی را در دروس مطرح کنیم اما متأسفانه در این مسیر کاری عمیق انجام نشده است.
او ادامه داد: مباحث مطرح شده در این جلسه نشان می‌دهد که هنوز باید درباره مباحث پایه‌ای به بررسی بپردازیم و باید سؤالات پایه‌ای بیشتری را مدنظر قرار دهیم.
معاون وزیر آموزش و پرورش، سازمان پژوهش را در مسیر تربیت فرد انقلابی، مهم خواند و گفت: مقصود ما از این سؤالات دستیابی به تربیت یک فرد انقلابی است زیرا ما باید بتوانیم سهم برنامه درسی و سازمان پژوهش را در این راستا ادا کنیم. ما باید به یک سند دست پیدا کنیم تا بتواند چراغ راهنمای برنامه درسی معارف انقلاب اسلامی در این مسیر شود و پس از آن و بر اساس آن سند، می‌توانیم، برای تدوین دروس در دوره‌های مختلف اقدام کنیم.
ملکی از حاضران در جلسه خواست که برای جلسه بعدی این هیأت اندیشه‌ورزی به موضوعات زیرساختی و سؤالات اساسی بیاندیشند و گفت: موضوع جلسه بعدی ما به‌طور مشخص این است که منظور از معارف انقلاب اسلامی در ارتباط با برنامه‌های درسی چیست؟ زیرا من فکر می‌کنم که ما نیازمند بحث در موضوعات زیرساختی و پایه‌ای هستیم بنابراین در جلسه آینده قدری درباره قلمروهای این بحث، گفتگو خواهیم کرد و ان‌شاالله هندسه این بحث را تکمیل خواهیم کرد و سپس به سؤالات بعد خواهیم پرداخت.
انتهای پیام
ارسال نظر