افزایش مفاهیم مرتبط با «ایثار و شهادت» در کتاب‌های درسی

به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی یکی از ارکان اساسی وزارت آموزش و پرورش است که به عنوان تولید کننده محوری محتواهای درسی و کتاب‌های دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی است.

مطالب درسی که اگر به درستی و با دقت نظر تدوین و تولید شود، راهگشا و هدایتگر میلیون‌ها دانش‌آموز می‌شود و در نقطه مقابل آن، کج روی و گمراهی دانش‌آموزان را به دنبال دارد.

برای آشنایی با کم و کیف تولید محتواهای درسی کتب دانش‌آموزان دوره ابتدایی و متوسطه نظری، با محمود امانی طهرانی مدیرکل دفتر تألیف کتب درسی ابتدایی و متوسطه نظری به گفت‌وگو نشستیم تا از روند تهیه محتواهای آموزش و تربیتی کتب درسی در پایه‌های مختلف آگاه شویم و ابهامات موجود در اذهان مخاطبان و دلسوزان تعلیم و تربیت را بزداییم.

محمود امانی طهرانی مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری با اشاره به روند تغییر محتواهای کتب درسی، اظهار داشت: روندی که در تغییر کتب درسی از پایه ششم آغاز شده بود، به پایه یازدهم رسیده‌ است.

وی ادامه داد: در این پایه، هم کتاب‌های عمومی و مشترک بین شاخه‌های مختلف را داشته و هم دروس مشترک بین شاخه نظری را داریم؛ ضمن اینکه دروس اختصاصی رشته‌های نظری هم وجود دارد.

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری با اشاره به کتاب‌های درسی پایه یازدهم، افزود: تألیف کتب تمام شده است و امیدواریم بدون تأخیر به دست دانش‌آموزان برسد.

امانی طهرانی اضافه کرد: پاره‌ای از عنوان‌های درسی در دوره دوم متوسطه در جدول دروس بوده است، اما ذیل این عناوین، کتاب‌های جدید است که در دوره دوم متوسطه وارد شده که البته دانش‌آموزان با برخی از این کتاب‌ها در سال قبل آشنا شده‌اند.

وی یادآور شد: سه درس داریم که 2 درس از آن را دانش‌آموزان در پایه دهم و یازدهم می‌خوانند و این انتخاب، توسط مدرسه انجام می‌شود و شامل کتاب «تفکر و سواد رسانه‌ای»، «هنر»و «کارگاه کارآفرینی و تولید» است.

* انتخاب یک کتاب از دو کتاب «هنر» و «کارگاه کارآفرینی و تولید» توسط پایه یازدهمی‌ها 

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری تصریح کرد: در سال قبل، اقبال به سمت کتاب «تفکر و سواد رسانه‌ای» بود و امسال در پایه یازدهم، دانش‌آموزانی که سال گذشته این کتاب را خوانده‌اند، باید از همین 2 درس، یکی را بخوانند.

امانی طهرانی گفت: دانش‌آموزان پایه دهمی امسال باید دو درس از سه درس یادشده را بخوانند و انتخاب این دو درس به عهده مدارس است و شورای عالی آموزش و پرورش با این موضوع که مدارس انتخاب کنند، بابی را باز کرد که درس انتخابی داشته باشیم.

وی بیان داشت: دروس در طبقه‌بندی به 3 دسته تقسیم می‌شوند؛ دروس اجباری که باید همه بخوانند، دروس انتخابی و دروس اختیاری است.

* کتاب «انسان و محیط زیست»، کتاب جدید پایه یازدهم 

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری متذکر شد: علاوه بر این سه درس که سال گذشته تألیف شد، در پایه یازدهم کتاب جدیدی به نام «انسان و محیط زیست» داریم که 2 ساعت در هفته، برای همه دانش‌آموزان پایه یازدهم در همه شاخه‌ها ارائه می‌شود و باید آن را بخوانند.

امانی طهرانی عنوان کرد: این کتاب، کتاب مسئله محوری است که در 7 مبحث مهم انتخاب شده و شامل 4 عنصر محیط زیست، شامل «آب»،«خاک»، «هوا» و «انرژی» است؛ علاوه بر آن، تنوع زیستی، زباله و گردشگری موضوعات دیگر است.

وی خاطر نشان کرد: از صفر تا صد تألیف این کتاب در دفتر تألیف انجام شد و از متخصصان سازمان حفاظت محیط زیست نیز کمک گرفته‌ایم.

 مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری در خصوص اینکه «چه کسانی کتاب یاد شده را تدریس می‌کنند؟»، گفت: این کتاب را معلمان زمین‌شناسی، زیست‌شناسی و جغرافیا تدریس می‌کنند. 

امانی طهرانی در خصوص«سختی کتب درسی و درگیر بودن مستقیم والدین با دانش‌آموزان در آموزش دروس»، تصریح کرد: روی همه کتاب‌ها تحقیق انجام می‌دهیم و برای نمونه؛ تک تک کتب پایه دهم توسط پژوهشگران تحلیل شده است و طبق آن اصلاحاتی انجام می‌شود.

وی بیان داشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد در دوره ابتدایی کتب درسی مناسب هستند؛ البته این موضوع وجود دارد که در برخی کتب، شیوه‌های آموزش تغییر کرده است و والدین با آن آشنا نیستند؛ ضمن اینکه ناشران کمک آموزشی، راهنمایی در این خصوص تدوین کرده‌اند.

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری تصریح کرد: در حال حاضر در کتاب علوم اول ابتدایی، 3 فیلم برای آموزش والدین تهیه شده است و می‌شود برنامه‌های توجیهی خانواده را بیشتر کرد؛ البته معلمان در خصوص تغییرات کتب درسی به والدین توضیح می‌دهند و والدین نیز باید نقش کمکی داشته باشند. 

*ادعای حذف موضوع ایثار و شهادت از کتب درسی کاملاً غیر واقعی بود

امانی طهرانی در خصوص «ورود محتواهای جدید و موضوع ایثار و شهادت در کتاب درسی»، متذکر شد: اصولاً آنچه که از شهریور سال 95 تحت عنوان اینکه جلوه‌های ایثار و شهادت در کتب درسی کمرنگ شده است، شروع شد، از صدر تا ذیل آن خلاف واقع بود و اخبار آن سر تا پا غیر واقعی بود.

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری در گفت‌وگو با فارس بیان داشت: گروهی برای اینکه دغدغه و نگرانی ایجاد کنند، با تمسک به موضوعات غیر واقعی این حس را ایجاد کردند که ارزش‌ها در کتاب درسی کمرنگ می‌شود و این را به جناح سیاسی خاص نسبت دادند.

وی افزود: تیتر «حذف شهید فهمیده از کتاب درسی» کاملاً دروغ بود یا تیتر «آموزش بی بند و باری جنسی به دانش‌آموزان اول دبستان در کتاب ریاضی» نیز کاملاً دروغ بود.

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری خاطر نشان کرد: اینکه ارزش‌ها در کتاب درسی کمرنگ شده است، یک ادعاست و در کل قابل بررسی است؛ برای نمونه پژوهشی با عنوان «تحلیل میزان پرداختن به فرهنگ ایثار و شهادت در کتاب درسی» توسط یکی از استان‌ها انجام شده است که در آن 129 جلد کتاب درسی بررسی شده است و 1271 صفحه از دوره ابتدایی تا پایان مقطع نظری به این موضوع پرداخته است. 

امانی طهرانی متذکر شد: در کتاب اجتماعی پایه نهم اعلام کردند عکس «سید جمال الدین اسد آبادی» حذف شده است، اما این موضوع را نگفتند که به جای عکس وی، عکس«میرزای شیرازی بزرگ» آورده شد که این در خصوص موضوع تحریم تنباکو جای مناسبی بود.

وی یادآور شد: اگر این طور ما را تحت فشار قرار دهند که هرچه در کتاب درسی آوردیم دیگر نتوانیم آن را تغییر دهیم، این روال علمی کار نیست؛ بلکه فرایند تألیف در حال رشد است؛ حتی ما در خصوص مسائل آمریکا و غیره از موج سیاسی وارد نمی‌شویم بلکه از جهت عمق آنکه استکبار شناسی و استکبار ستیزی است، وارد می‌شویم؛ چراکه لایه کتاب درسی، لایه عمق است نه موج.

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری تصریح کرد: عکس رئیس جمهور در کتاب درسی است اما فقط عکس رئیس جمهور کنونی نبوده بلکه رؤسای قبلی نیز بوده است، اما آن کسی که یک دفعه عکسی را برجسته می‌کند، می‌خواهد مصادره به نفع خود کند.

وی افزود: یک سیاه نمایی رخ داد و گفتند چرا جمله امام(ره) راجع به شهید فهمیده از کتاب پایه پنجم حذف شده است؛ هیچ کس نگفت که به این دلیل بود که عین این جمله در کتاب سال سوم وجود دارد؛ ضمن اینکه در کتاب پایه پنجم این جمله را مبنای فعالیت جدیدی قرار داده‌ایم‌ و این درس و موضوع حذف نشده است؛ بلکه 6 شهید دیگر نیز به کتاب درسی اضافه شده است.

 مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری با تأکید بر اینکه این رویکرد کلان، 100 درصد رویکرد قوی و درستی است، گفت: ارزش‌ها در کتب درسی در یک دهه اخیر به مراتب از قبل منسجم‌تر است؛ چرا که در برنامه درسی به طور مداوم به پختگی بیشتر می‌رسیم و کارشناسی ما تقویت می‌شود.

امانی طهرانی متذکر شد: آنچه که از نقص‌ها در جامعه منعکس شد، 100 درصد غلط است و خلاف واقع بود و هرکس که مایل بود، همه موارد به صورت جزء به جزء قابلیت دفاع دارد.

وی افزود: کسانی که این کار را انجام دادند، لطمه‌ای نیز به فرآیندهای ما زدند؛ لطمه از این بابت بود که مؤلفان را به یک احتیاط ممانعت کننده وادار کردند یعنی الان اگر مؤلف بخواهد مطلب یا عکسی را بیاورد، از آن صرف نظر می‌کند و دچار شک و گمان می‌شود.

مدیرکل دفتر تألیف کتب درسی ابتدایی و متوسطه نظری خاطر نشان کرد: یک هدف کوتاه سیاسی را به قیمت یک لطمه طولانی ترجیح می‌دهند. متاسفانه افرادی که تریبون داشتند نیز به این دام افتادند؛ فردی دارای تریبون است در محضر رهبر انقلاب اشاره کرد «در کتاب درسی آموزش بی بند و باری به دانش‌آموزان داده‌اند»؛ وقتی پیگیری می‌کنیم می‌بینیم یکی از ناشران گمنام و زیر پله‌ای این کتاب را منتشر کرده است؛ تازه کتاب درسی نبوده و کتاب کار است؛ ضمن اینکه در کتاب نیز بویی از بی بندی و باری جنسی نمی‌آید، اما چنین چیزی را تیتری با عنوان آموزش روابط نامشروع به دانش‌آموزان اعلام کردند.

* 29 عنوان کتاب در پایه یازدهم

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری در خصوص «تعداد عناوین کتاب درسی در سال تحصیلی جدید در مقطع ابتدایی و دبیرستان» به خبرنگار فارس تصریح کرد: در پایه یازدهم 29 عنوان کتاب جدید التألیف داریم که مربوط به رشته‌های نظری است.

وی در خصوص «موضوع آسیب‌های اجتماعی و محتواهای مربوط به آن»، خاطرنشان کرد: فعالیت‌های زیادی داشتیم و یک اقدام خوبی که انجام شد، تألیف کتاب «تفکر و سواد رسانه‌ای» پایه دهم و یازدهم بود که به نوعی شناخت عمیقی در مواجهه با رسانه‌ها به دانش‌آموزان می‌دهد.

امانی طهرانی ابراز داشت: کار دوم، کتاب هنر است که فوق‌العاده جدید بوده و در دوره دوم متوسطه است و این آموزش، نقش جدی در کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد.

*پرداختن به موضوع آسیب‌های اجتماعی در کتاب «تفکر و سبک زندگی» پایه هفتم و هشتم

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری در خصوص «ورود مصادیق آسیب‌های اجتماعی در کتاب‌ها»، عنوان کرد: کار دوم در خصوص مصادیق آسیب‌های اجتماعی، کتاب «تفکر و سبک زندگی» پایه هفتم و هشتم است که به موضوع مواد مخدر و رفتار فردی مرتبط می‌شود.

وی گفت: در خصوص رفتار بین دختران و پسران در ویژه‌نامه کتاب‌های درسی جداگانه و با ظرافت به این موضوع پرداخته‌ایم.

*تألیف 3 کتاب راهنمای معلم در خصوص آسیب‌های اجتماعی 

امانی طهرانی یادآور شد: در باب آسیب‌های اجتماعی، 3 جلد کتاب راهنمای معلم منتشر کرده‌ایم که این کتاب‌ها برای پیشگیری بوده و مختص دوره ابتدایی، دوره اول و دوم متوسطه تدوین شده است و مخاطبان آن، معلمان هستند. این کتاب‌ها از زمستان سال گذشته وارد سیستم آموزشی شده است و به نوعی تغدیه معلم است؛ ضمن اینکه نوع فعالیت آن طوری است که دانش‌آموزان را به یادگیری وادار می‌کند نه القایی؛ چنین کتابی قبلاً وجود نداشته است و امسال در سال تحصیلی جدید، برای دومین مرتبه از آن استفاده می‌شود.

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری با اشاره به ضرورت‌های خاص تدریس این کتاب، افزود: این کتاب باید به اقتضا و شرایط مدرسه استفاده شود؛ ممکن است مدرسه‌ای نیاز نداشته باشد و یا بسیار ضروری باشد و یا برای گروهی از دانش آموزان نیاز باشد.

وی در خصوص «جلوگیری کردن از حفظ کتاب‌های درسی از سوی دانش‌آموزان»، گفت: روی چارچوبی به نام تألیف معیار یا استاندارد کار شده است و از چند سال گذشته به موضوع علم یاددهی و یادگیری توجه کرده و در این خصوص کار می‌کنیم.

امانی طهرانی بیان داشت: یکی دیگر از این موضوعات، کاربردی کردن آموزش است که با آموزش حفظی متفاوت است. زمینه دوم توجه به فرایندها به جای فرآورده‌هاست‌؛ یعنی مسیر یادگیری و اینکه اطلاعات جمع‌آوری کنیم، متن بخوانیم، تحلیل کنیم و گفت‌وگو کرده و سئوال بپرسیم.

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری افزود: نکته سوم، توجه به سطوح بالای یادگیری است؛ یعنی زمانی متنی را می‌خوانید و باید همان متن را بگویید، اما زمانی فهم آن متن مهم است و می‌گویند براساس آن متن، موضوعی را تحلیل کرده و مثال بزنید و سطوح بالای یادگیری مورد ارزشیابی قرار می‌گیرد و این به معنای دشوار شدن نیست. 

وی افزود: حجم کتاب‌ها کنترل شده است؛ البته حجم صفحه‌ای نیست؛ بلکه محتوایی منظور ماست. خیلی‌ها فریب حجم صفحه‌ای را می‌خورند؛ ممکن است کتابی 80 صفحه‌ای را برای 4 زنگ بنویسیم، اما باز هم سنگین بنویسیم و یا ممکن است کتابی 20 صفحه‌ای برای 2 زنگ نوشته شود، اما سنگین نباشد.

امانی طهرانی تصریح کرد: آنچه که دقت کرده‌ایم این است که تراکم محتوایی کتاب‌ها فرایند یادگیری کتاب‌ها را تحت تاثیر خود قرار ندهد و فرایند یادگیری خوب شکل گیرد، اما به این معنی نیست که کتاب سبک باشد؛ بلکه باید کتاب وزین بوده و باعث رشد فرد شود.

مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری از آغاز تألیف کتاب‌های پایه دوازدهم خبر داد.