به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، تألیف کتب درسی 13 میلیون دانش‌آموز از حساسیت و اهمیت خاصی برخوردار است و هر اشتباهی در تدوین محتوا و تصاویر آن، پیامدهای زیادی به دنبال دارد؛ در نتیجه مخاطبان اصلی آن یعنی دانشآموزان، والدین و کارشناسان تعلیم و تربیت، بر روی هر نقص و خطایی در کتب درسی واکنش نشان می‌دهند.
برای آشنایی با دلایل خطاهای شکل گرفته در کتب درسی در سال تحصیلی جاری، با محمود امانی طهرانی مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری به گفت‌وگو نشستیم که ماحصل آن از نظرتان می‌گذرد.
امانی طهرانی اظهار داشت: مواردی رخ داده و در فضای مجازی نیز منتشر شده است که چند نوع است؛ یکی ذکر نام شاعری بود که شعر متعلق به او نبود که این شعر در کتاب فارسی پایه یازدهم و در بخش تمرین‌ها بود.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد در بخش تمرین‌ها، مؤلفان نسبت به بخش اصلی کتاب دقت و وسواس کمتری داشتند و به دلیل اینکه یک بیت بود، به یک مراجعه اینترنتی در خصوص نام شاعر کفایت کرده بودند و این منبع اینترنتی نیز اشتباه نوشته بود که برای سال تحصیلی آینده اصلاح خواهد شد.
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری اضافه کرد: دو مورد دیگر نیز در فضای مجازی منعکس شده بود؛ برای نمونه اشعاری که برای حافظ بود اما نام سعدی برای آن نوشته شده بود و بر عکس آن؛ البته همه اینها درست نبود و همان اسمی که در کتاب آمده بود، صحیح بود.
امانی طهرانی یادآور شد: یکی دو مورد دیگر وجود داشت؛ برای نمونه اشعاری که آمده بود در برخی نسخه‌های کتاب «مثنوی» وجود دارد و در برخی نسخ وجود ندارد؛ به هر حال، به این معنا نیست که خللی در آن وجود داشته است.
وی ابراز داشت: در کتاب پایه یازدهم، 64 معلم این موضوع را دیده بودند، اما شاید کسی آن حساسیت لازم را نداشته تا به خود کتاب سهراب سپهری مراجعه کند.
*نامی از بابل به عنوان مرکز استان مازندران در کتاب جغرافی برده نشده است
محمود امانی طهرانی در خصوص «کتاب جغرافیای پایه دهم و درج نام اشتباه مرکز استان مازندران»، اظهار داشت: در نقشه‌ای که مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است، اساساً در آنجا نوشته نشده است که بابل مرکز استان مازندران است، بلکه ناهمواری‌های زاگرس مورد توجه بوده است و در اطراف آن نقطه‌های شهری در نقشه نوشته شده است که این در بخش راهنمای نقشه ذکر شده و مطلقاً در نقشه، از بابل به عنوان مرکز استان مازندران نام برده نشده است.
وی ادامه داد: مخاطبان به راهنمای نقشه توجه نکردند و فکر می‌کنند اشتباه صورت گرفته است، اما باید توجه کرد که نامی از بابل به عنوان مرکز استان برده نشده و نقاط شهری در آن ذکر شده است.
*هدف مؤلف کتاب جغرافی پایه دهم نشان دادن ناهمواری و نقاط شهری بوده است
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری در خصوص «دلایل اتفاق یاد شده در کتاب درسی»، گفت: نقشه‌ها به طور کامل از سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح برای دفتر تألیف کتب درسی تهیه می‌شود؛ در نتیجه ده‌ها لایه جمع می‌شود تا نقشه به وجود آید و ما خواسته‌ایم ناهمواری و نقاط شهری در نقشه باقی بماند؛ ضمن اینکه در هفته گذشته با سازمان یاد شده مکاتباتی داشتیم تا دلایل آنها را نیز بدانیم.
امانی طهرانی یادآور شد: بنده حدس می‌زنم تعداد نقطه‌های شهری در نقشه اصلی زیاد بوده است و برای اینکه نقشه خلوت شود و ناهمواری‌های زاگرس خود را به خوبی نشان دهد، تعدادی از نقاط را کم کرده‌اند و برخی نیز حذف شده باشد؛ در نتیجه نقطه تمرکز این نبوده است که به همه مراکز استان‌ها و شهرها توجه شده و پوشش داده شود، بلکه منظور از نقطه تمرکز، ناهمواری‌های زاگرس بوده است.
*جریانی سطحی نگر روی محتوای کتب درسی متمرکز شده است
وی تصریح کرد: این نوع نگاه‌های موشکافانه با ذره‌بین خاص و سوگیرانه در هر موضوعی میتواند به کشف چیزهایی بینجامد که در کل وقتی مشاهده می‌کنیم، یک نوع جریان سطحی‌نگر به وجود می‌آورند که به محتوا، نقشه‌ها و روی تک کلمه‌های کتاب‌ها تمرکز می‌شود.
*تألیف 20 هزار صفحه کتاب درسی
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری با اشاره به حجم زیاد تألیف محتوای کتاب درسی، گفت: در دوره ابتدایی بیش از 40 عنوان کتاب تألیف می‌شود؛ ضمن اینکه در دوره متوسطه اول نیز همین تعداد و در دوره متوسطه دوم نیز دو برابر این کتاب‌ها تألیف می‌شود و تعداد صفحات تألیفی بیش از 20 هزار صفحه است که در هر صفحه عناصر متنی، تصویری و محتوایی وجود دارد که در کل صدها هزار قطعه متنی و تصویری در کتاب‌ها وجود دارد.
*استاندارد تألیف کتاب درسی در سطح بالایی قرار دارد
امانی طهرانی اضافه کرد: در مجموع اگر نگاه کنیم، ایرادهایی که استخراج شده و انعکاس یافته است از هر نوع کار دیگری دارای استاندارد بهتری بوده است؛ البته می‌پذیریم خطای علمی در کتاب درسی غیرقابل قبول است و کاستی‌های خود را نمی‌توانیم ببخشیم.
وی بیان داشت: اگر کاستی وجود دارد و دیده نشده باشد و مخاطبان تذکر دهند آن را اصلاح می‌کنیم؛ البته مقداری فضای مجازی به این موضوع دامن زده و بلافاصله آن را انعکاس می‌دهد و فکر می‌کنند این موضوع خیلی اهمیت دارد.
* عده‌ای اشتباهات در کتب درسی را دستاویز قرار می‌دهند
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری با تأکید بر اینکه چنین اشتباهاتی را نمی‌پذیریم، گفت: به طور جدی دنبال رفع این موضوع هستیم؛ در عین حال استاندارد کلی کار در سطح پایین نیست؛ البته باید گفت برخی افراد برای اینکه دیده شوند متأسفانه به نوعی این طور اتفاقاتی که در کشور ما می‌افتد را دستاویزی قرار می‌دهند.
امانی طهرانی با بیان اینکه به حاشیه‌ها اهمیت نداده و وظیفه خود را انجام می‌دهیم، عنوان کرد: تمام فرایندهای اصلی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی رعایت می‌شود و هر کتاب قبل از چاپ ابتدا خبر آن برای 64 مدرس در سطح بالا ارسال می‌شود و بعد از آماده‌سازی نیز چندین بار بازبینی می‌شود. پس از انتشار اولین نسخه کتاب، اجرای آزمایشی تلقی می‌شود و اشکالات آن در همان سال اول انتشار برطرف می‌شود.
*تألیف 6 هزار صفحه کتاب در سال گذشته
وی تأکید کرد: تمام کارشناسان تلاش می‌کنند تا اتفاق نامناسبی در کتاب‌های درسی رخ ندهد؛ ضمن اینکه فقط در سال گذشته در حدود 6 هزار صفحه کتاب درسی که در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی تألیف شد، در مجموع اغلاط آن کمتر از 4 مورد بود که به ما منعکس شد و باید بگویم پاره‌ای از مطالبی که به کتاب درسی نسبت داده می‌شود، مربوط به کتاب درسی نیست.
*انعکاس مطلبی خلاف واقع در رسانه ملی
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری با اشاره به مصادیقی از اشتباهات در کتاب درسی، خاطرنشان کرد: برای نمونه در یک صفحه کتاب ریاضی عددی که مربوط به فاصله دو نقطه بود به اشتباه به جای 587 هزار متر به 587 هزار کیلومتر نوشته شده بود و وقتی به آن کتاب مراجعه می‌کنیم، می‌بینیم این اشتباه مربوط به کتاب درسی نبوده، بلکه مربوط به کتاب کمک درسی یکی از ناشران بوده است، اما این موضوع در رسانه ملی منعکس می‌شود، بدون اینکه صحت داشته باشد.
امانی طهرانی با اشاره به حساسیت‌های زیاد جامعه نسبت به محتوای کتاب درسی افزود: یکی از افراد سخنران مشهور کشور در سخنرانی اظهار داشت که در کتاب ریاضی دوره دبستان بی‌بندوباری ترویج می‌شود اما این طور نبوده بلکه این مربوط به کتاب غیردرسی بوده است.
وی در خصوص «حذف بخشی از اذان در یکی از کتاب‌ها»، گفت: این موضوع مربوط به یک جزوه داخلی بوده، اما این طور انعکاس یافت که این اشتباه در کتاب درسی رخ داده است.
*رسم الخط کتب درسی براساس قاعده فرهنگستان زبان فارسی است
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری در خصوص نگارش برخی واژگان در کتاب‌ها گفت: یک قاعده رسم‌الخط در کتاب‌های درسی داریم که این قاعده‌ای است که توسط فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی ابلاغ شده و ما آن را کاملاً رعایت می‌کنیم.
وی افزود: اگر در مواردی در دستورالعمل فرهنگستان، دو املایی نوشتن مجاز باشد این دو املایی میتواند در کتاب درسی به کار گرفته شود؛ چرا که دستورالعمل فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در برخی موارد دو حالت را مجاز می‌شمارد و در این موارد، در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی هم میتواند هر دو رعایت شود.
امانی طهرانی بیان داشت: اگر در جایی کلمه‌ای «یک املایی» باشد که مصوب فرهنگستان است و چه یک املایی که در واقع اجازه ویژه متن‌های آموزشی در دوره ابتدایی مربوط به سازمان پژوهش داشته باشد، باید در همه جا یکسان بوده و اگر مورد خاصی در این خصوص باشد، به هر حال از چشم ویراستاران خارج شده که این موارد را بلافاصله پس از گزارش، تصحیح می‌کنیم.
امانی طهرانی خاطرنشان کرد: تصورم بر این است در کتاب‌هایی که از انتشار آنها چند سالی می‌گذرد، چنین مواردی وجود ندارد و اگر وجود داشته باشد، از انعکاس آن استقبال می‌کنیم.
* دو املایی کلمات در کتب درسی مطابق نظر فرهنگستان زبان فارسی است
وی در خصوص اینکه «دستورالعمل فرهنگستان مبنی بر چند املایی بودن برخی واژگان برای دانشآموزان قابل فهم نیست و نوعی دوگانگی در آموزش ایجاد می‌کند»، گفت: به هر حال فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی مرجع تصمیم‌‌گیری برای مسائل مربوط به زبان فارسی است و اگر فرهنگستان در مواردی به دلایلی تشخیص دهد «دو املایی» کلمه‌ای درست است، مرجع و نظر فرهنگستان مورد تأیید است.
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری ابراز داشت: درسی داریم که در آن دانشآموزان با دو املایی مواجه می‌شوند که به صورت داستان بیان شده است.
*دو شکل نوشتن کلمات توسط دانشآموزان ایرادی ندارد
امانی طهرانی در خصوص اینکه «آیا اجباری از جهت دو شکل بودن املای کلمات برای دانشآموزان وجود دارد»، گفت: نه اجباری نیست؛ فرهنگستان در واقع به هر دو شکل این موضوع صحه گذاشته است؛ ضمن اینکه در زبان انگلیسی نیز چنین موضوعی وجود دارد و واژگان دو املایی، آن چنان پررنگ نیستند.
وی تأکید کرد: مشکل و مسأله ما واژگان دو املایی نیست؛ بلکه مشکل آنجایی است که دو املایی وجود ندارد و به دو گونه عمل کنیم و اگر چنین چیزی باشد، قطعاً بلافاصله آن را اصلاح می‌کنیم؛ البته ممکن است در این خصوص از دید مؤلفان و ویراستاران خارج شده باشد، اما معمول کار این است که معلمان می‌توانند این موضوع را به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی منعکس کنند.
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری یادآور شد: تصورم این است که چنین مشکلاتی که بیان می‌شود، شاید در سال‌های گذشته در کتب وجود داشت، اما الان چندان در کتب درسی وجود ندارد؛ ضمن اینکه تقریباً فکر می‌کنم چنین مواردی در کتاب‌های دوره ابتدایی وجود نداشته باشد؛ چرا که این کتاب‌ها مورد توجه بیشتر مؤلفان و والدین قرار می‌گیرد.
امانی طهرانی اضافه کرد: در دوره متوسطه به دلیل اینکه متن‌های کتاب‌ها بیشتر است، ممکن است وسواس کمتری در این خصوص وجود داشته باشد، اما مهم این است که دستورالعمل روشن برای این کار وجود دارد؛ یعنی محل اعمال سلیقه نیست و البته ممکن است خطایی صورت گیرد، اما دقیقاً بر اساس دستورالعمل فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی عمل می‌کنیم.
وی در خصوص «کتاب‌های جدیدالتألیف»، افزود: تألیف کتب پایه دوازدهم آغاز شده است و امیدواریم کتاب‌ها زودتر از سال قبل آماده شود و سعی می‌کنیم با گسترده‌ترین شکل در همه مراحل معلمان را در جریان تولید کتاب قرار دهیم.
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری ادامه داد: اولین کار این است که رئوس محتوایی کتاب را بارگذاری می‌کنیم و دبیران می‌توانند آن را مشاهده کنند و پس از آن، متن اولیه کتاب‌ها بارگذاری می‌شود و اصل بر این است که فاصله مراحل تولید تا اطلاع‌رسانی به معلمان را به حداقل برسانیم و از ایجاد فضایی که میتواند نگرانی برخی افراد را ایجاد کند، جلوگیری کنیم.
*تعجیل در تغییر نظام آموزشی به آموزش لطمه زد
امانی طهرانی در خصوص «زمان بازنگری کتاب‌های درسی»، تصریح کرد: پس از اینکه پایه دوازدهم را به پایان رساندیم، باید اجرای کامل برنامه درسی را آغاز کنیم؛ البته می‌دانیم در اجرای نظام آموزشی 3-3-6 تعجیل صورت گرفته و این به کار آموزش لطمه زده است.
وی در توضیح این ادعا، خاطرنشان کرد: هنگامی که نظام آموزشی 3-3-6 برنامه‌ریزی شد، طراحی این گونه بود که در دوره ابتدایی یک پایه اضافه شده و این دوره 6 ساله شده است. در پس این موضوع این فکر وجود داشت که محتوایی که دانشآموزان در 5 سال می‌خوانند را در پایان 6 سال به آن برسند.
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری در تشریح این موضوع، افزود: آنچه در پایه پنجم است به پایه ششم، پایه چهارم به پایه پنجم و محتوای پایه سوم به پایه چهارم برود و به پایه اول و دوم یک سال اضافه شود و این یک سالی که در پایه اول اضافه می‌شود، «سه ساله اول» را به وجود می‌آورد.
امانی طهرانی بیان داشت: اتفاقی که قرار بود بیفتد، این بود که یک دوره سه ساله ملایم همراه با احساس موفقیت، یکپارچگی در مواد آموزشی، تقدم خواندن بر نوشتن، توزیع نوشتن به جای یک سال در دو سال، و یک دوره کم تنش و دوره‌ای که در آن مهارت‌های پایه یادگیری اتفاق می‌افتد، شکل گیرد.
وی افزود: در این شرایط فرصتی پیدا شود تا دانشآموزان دو زبانه خود را بازیابی کنند و خانواده‌ها نیز احساس کنند که چه دوره سه ساله ملایم و لذت‌بخشی ایجاد شده است، اما متأسفانه در سال 90، وزیر وقت آموزش و پرورش ناگهان تصمیم می‌گیرد دانشآموزان پایه پنجمی را سال بعد به پایه ششم بیاورد؛ در نتیجه این دانشآموزان که تا پایان پایه پنجم را خوانده بودند، باید محتوای جدیدی را می‌خواندند.
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری با طرح این پرسش که در این شرایط محتوای جدید از کجا باید وارد می‌شد، گفت: باید این محتوا از دوره متوسطه اول می‌آمد؛ در نتیجه دوره متوسطه اول به جای سبک شدن سنگین شد؛ ضمن اینکه با مشکلات دیگری نیز مواجه بودیم؛ برای نمونه معلم پایه ششم را باید از کجا بیاوریم در نتیجه مجبور شدند معلم این پایه را از پایه‌های دوره متوسطه اول بیاورند.
امانی طهرانی اضافه کرد: معلم دوره اول متوسطه، معلم درسی است نه معلم کلاسی؛ برای نمونه معلم زبان یا معلم دینی فقط توانایی تدریس درس مربوط به خود را دارند و تجربه تدریس همه دروس را ندارند؛ حال چطور میتواند با تسلط لازم دوره ابتدایی را تدریس کند.
وی گفت: در این مسیر هم دوره محتوای ابتدایی را با تصمیم عجولانه سنگین کردیم و هم معلم نامناسبی را برای آن تحمیل کردیم؛ در نتیجه سبب شد هر نقطه‌ای در مدرسه که قابلیت کلاس را داشت به کلاس تبدیل کنیم و تمام انرژی تحولی سیستم صرف این کار شد.
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری یادآور شد: در حالی بود که این کار با آن طراحی 3-3-6 فاصله داشت؛ چرا که در آن طراحی، یک سال به پایه‌های اول و دوم اضافه می‌کرد و اگر آن اجرا می‌شد، وقتی به خانواده‌ها می‌گفتیم تحول یعنی چه؟ آنها پاسخ می‌دادند دوره سه ساله اول یک شکل دیگری شده و خیلی خوب است و دانشآموزان از آن لذت می‌برند.
امانی طهرانی بیان داشت: این اتفاق آن زمان نیفتاد و عده‌ای فکر می‌کردند اگر در 3-3-6 همین عدد 6 بیاید کفایت می‌کند؛ در حالی که این عدد معجزه نمی‌کند بلکه مفهوم و ایده پشت آن مهم است، اما به هر حال این تصمیم یک تنش ایجاد کرد.
وی تصریح کرد: سازمان پژوهش و آموزش برنامه‌ریزی سعی کرد تا این کار را خوب انجام دهد و در حال حاضر که به پایه دوازدهم رسیده‌ایم، می‌اندیشیم که دوباره برگردیم و برنامه سه ساله اول را تولید کنیم و به نظرم این فرآیند 2 تا 3 سال طول کشد.
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری افزود: سه ساله اول ابتدایی بر اساس برنامه درسی حوزه‌های تقویتی - یادگیری، انتظار عملکردی که در پایان این سه سال دانشآموزان باید به آن برسند و ایجاد و طراحی فرصت‌های یادگیری است که اهداف را محقق کند و انتظار عملکردی ما این است تا دانشآموزان در حوزه‌های مختلف به انتظارات موردنظر برسند.
امانی طهرانی یادآور شد: به دنبال این هستیم که ادعا کنیم که تازه به برنامه درسی عمل می‌شود؛ ضمن اینکه می‌دانیم سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در این سال‌ها عبارتی که به کار می‌برد، همسوسازی با برنامه درسی ملی است نه اجرای برنامه درسی ملی؛ یعنی پاره‌ای از مهمترین نکات را به کار می‌گرفتیم.
*تغییر سیستم آموزشی توان و انرژی نظام آموزشی را گرفت
وی تأکید کرد: متأسفم از اینکه در این تصمیمی که گرفته شد، به نوعی توان و انرژی کل نظام آموزشی را گرفتند و خستگی ایجاد کرده و باید تلاش زیادی کنیم تا امید و انگیزه برای افراد ایجاد شود.
*بازنگری در کتب درسی تا سال 1400 انجام می‌شود
مدیرکل دفتر تألیف کتب ابتدایی و متوسطه نظری در پاسخ به این پرسش که «از چه زمانی این بازنگری در کتب درسی آغاز می‌شود؟»، تصریح کرد: به دلیل اینکه می‌خواهیم کاری با پختگی لازم انجام گیرد و تازه در نقطه شروع کار شورای برنامه‌ریزی و تولید آن هستیم؛ در نتیجه لازم است کمی جلو برویم و نوع تولید‌ها تعریف شود، اما تصورم این است که حدود سال 1400 این کار انجام شود.
امانی طهرانی در خصوص «ورود محتوای جدید در کتب درسی»، افزود: در کل دوره دوم متوسطه 6 درس جدید داشتیم که تعدادی در سال‌های قبل تألیف کردیم و برای سال بعد نیز کتاب «مدیریت خانواده و سبک زندگی» و کتاب «سلامت و بهداشت» کتب جدیدی هستند که تولید می‌شوند.
ارسال نظر