چهارمین کارگاه گفتمان فطرت گرایی توحیدی با عنوان تبیین مراحل تعیین روشهای تدریس در رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی با حضور آقای دکتر ملکی معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و مدیران و کارشناسان سازمان پژوهش در سالن جلسات این سازمان برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، در ابتدای این کارگاه آقای دکتر حسن ملکی ضمن تأکید بر مصون نگه داشتن تعلیم و تربیت و برنامه ریزی درسی از دو خصم جدی یعنی اباحی گری و تحجّر، اظهارداشت: اباحی گری یعنی به هیچ اصل و انضباطی پایبند نباشی و تحجّر هم به معنی بی اعتنایی به واقعیت ها و رشد علمی.
ایشان ادامه داد: نسبت ما به دیدگاه ها و مکتب های خاص علمی نه عاشقانه باشد یعنی شیفته نشویم و نه خصمانه، بلکه باید منتقدانه باشد و انتخابگر باشیم.
دکتر ملکی سپس بیان داشت: در فرایند برنامه‌ریزی درسی به هر عنصری می‌رسیم باید به برنامه‌ریزی درسی آن عنصر عمل کنیم. واژه برنامه‌ریزی درسی با همه عناصر ممزوج است فلذا می توانیم بگوییم برنامه‌ریزی درسی هدف، برنامه‌ریزی درسی محتوا، برنامه‌ریزی درسی ارزشیابی و .... بر همین اساس وقتی می‌خواهیم روش تدریس انتخاب کنیم ساده‌ترین و غیرعلمی‌ترین کار این است که از الگوهای تدریس موجود در منابع متعدد، تعدادی را انتخاب کنیم. مخصوصاً اگر شیفته مکتب خاصی هم باشیم سراغ انتخاب روش تدریس متناسب با آن مکتب برویم که این کار غلط است. کار درست این است که برای انتخاب روش مراحل برنامه‌ریزی درسی را طی کنیم و بر اساس اقتضائات تربیت و یادگیری مؤثر عمل نماییم چون هر برنامه ریزی درسی مراحلی دارد.
با روش تدریس نیز باید به زبان برنامه‌ریزی درسی برخورد کنیم. نکته دیگر در این خصوص آن است که روش تدریس قطعه‌ای از قطعات پازل برنامه درسی نیست. در انتخاب و سازماندهی محتوا هم باید براساس یک روش عمل کنیم، در انتخاب اهداف باید راهبردهای یاددهی یادگیری مطلوب را در نظر بگیریم. به طور مثال اگر در سازماندهی محتوا، روش استقرایی و از جزء به کل را در نظر گرفتیم، در روش تدریس نمی‌توان سراغ روشهای قیاسی رفت و بالعکس. شیوه ساماندهی، محدودکننده روشهای تدریس است. به نوعی باید گفت وقتی سازماندهی محتوا می کنیم در حقیقت روش را نیز انتخاب می کنیم. نکته سوم آن است که روش تدریس یک ویژگی دارد که سایر عناصر ندارند و آن اتصال بین تفکر و عمل است یعنی عنصری که تئوری و تصمیمات را به صحنه عمل می آورد و با واقعیت‌ها مواجه می‌کند روش است.
اصولاً روش تدریس برملا کننده ماهیت تصمیمات است، پیام این جمله این است که اگر روش تدریس را خوب انتخاب کنیم این اتصال خوب برقرار می‌شود و بالعکس. با توجه به نکات فوق باید بدانید که در انتخاب روش، لازم است از سهل‌انگاری، آسان گرفتن و غیره برحذر باشید. البته غرض این نیست که از روشهای تدریس موجود بهره‌برداری نشود بلکه باید آگاهانه بهره‌برداری کرد. فطرت‌گرایی توحیدی در قدم به قدم به تأمل، تفکر و هوشیاری نیاز دارد، نه تبعیّت کورکورانه. بنای ما تأسیس است نه نسخه برداری ترجمه ای.
دکتر ملکی در ادامه کارگاه، مراحل تعیین روشهای تدریس را به شرح زیر اعلام کرد:
1ـ تعیین منابع
2ـ تحلیل منابع
3ـ تعیین ویژگی‌های عام تدریس
4ـ تعیین ویژگی‌های خاص تدریس (خاص هر حوزه تربیت و یادگیری)
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در ادامه به منابعی که در انتخاب روش تدریس رویکرد فطرت گرایی توحیدی نیاز است اشاره و آنها را به چهار دسته طبقه بندی کرد و گفت:منابع باید با نگاه فطرت گرایی توحیدی انتخاب شوند. ایشان اولین منبع را اشارات روشی در برنامه درسی ملی عنوان کرد که دارای ویژگی‌های زیر است:
* کمک به شکوفایی فطرت
* امکان درک و تغییر پدیده ها، وقایع و روابط
* کاوشگری و تلاش برای یافتن پاسخ پرسشهایی درباره پدیده ها
* امکان درک و تغییر قوانین کلی حاکم بر هستی و رابطه های علت و معلولی
* امکان مرور شایستگی های کسب شده توسط دانش آموز
* فرصت برای پیوند بین:
- نظر و عمل
- دانش و تجارب پیشین با یادگیری های جدید
- حوزه ها و دروس با یکدیگر
* بهره گیری از روش های فعال خلاق و تعالی بخش
* زمینه سازی برای تولید علم
* امکان بهره گیری هوشمندانه از فناوری های نوین آموزشی
آقای دکتر ملکی دومین منبع در تعیین روشهای تدریس را جایگاه روش تربیت در قرآن برشمرد و یادآورشد:
قرآن کتاب هدایت و تربیت است ولی طرح مباحث تربیتی در این کتاب الهی با کتاب هایی که در حوزة تربیت نگارش یافته متفاوت است و ویژگی های عمده روش های تربیتی در قرآن عبارتند از:
الف) عام و کلی بودن : مباحث تربیتی و اخلاقی به صورت کلی و اجمال بیان شده است. خطوط کلی در قرآن بیان شده و تفصیلی آن را به سنت پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) و تجارب بشری سپرده است.
ب) به هم پیچیدگی مطالب: کمتر به چشم می خورد قرآن یک مطلب را از ابتدا تا انتها در یک سوره جمع کند و جدای از مطالب دیگر، یک جا و نظام مند بیاورد. موضوعات مختلف درهم تنیده می شود.
ج) بیان استدلالی و اقناعی : قرآن در بسیاری از موارد مطالب را با استدلال و بیان فلسفه و یا بیان نتایج آن ها همراه کرده است تا مخاطب خود را اقناع کند و در پذیرش به او کمک کند.
آنچه الزام آور است این است که نمی‌توان بدون توجه به روشهای تربیتی قرآن در رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی روش تدریس انتخاب نمود.
روشهای تربیتی قرآن
دکتر ملکی"یادگیری" در متون علمی، آموزشی جدید را سومین منبع در تعیین روش های تدریس معرفی نمود و شاخص‌های آن را به شرح زیر برشمرد:
- یادگیری مادام العمر و ویژگی های تدریس
2- شخصی سازی یادگیری و نقش معلم
3- توجه خاص به سال های پر نفوذ و مهم پیش دبستانی
4- تاکید به مهارت های زندگی در انتخاب و اجرای روش ها: در مهارت برقراری ارتباط و انجام کار گروهی مشکل داریم.
مهارت اندیشه‌ورزی اهمیت زیادی دارد. روشهای تدریس ما باید تفکر پرور باشد.
5- فناوری های جدید و یادگیری سریع و آسان
6- تراکم اطلاعات و منابع متعدد
7- مسایل اجتماعی جدید نظیر محیط زیست، بهداشت و ...
8- یادگیری های تلفیقی، ضرورت اجتناب ناپذیر
9- یادگیری تجربی (یادگیری از طریق انجام دادن)
10- اختیارات وسیع معلم در فرایند یاددهی- یادگیری : در این بخش سؤال پیش می آید مبنی بر اینکه در زیر چتر فطرت‌گرایی توحیدی چه نقشی، چه اختیاراتی تا چه حدودی باید به معلم داده شود؟
11- یادگیری های زمینه ای (اتصال یادگیری به محیط پیرامون)
ایشان منبع چهارم را واقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی بیان کرد که دارای ویژگی های زیر می باشد:
* نسخه کلی تدریس همیشه شفابخش نیست.
- واقعیت های محدود کننده تدریس
- تنوع فرهنگی
- تفاوت در توانایی معلمان
- تراکم بالای کلاس
- کلاس های چند پایه
- امکانات نابرابر
* لزوم تنوع روش ها
* ضرورت اختیار معلم در انتخاب روش
* استفاده از شبکه های اجتماعی در تبادل تجربیات
ارسال نظر