تعقل محور همه فعالیت هاست

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، نشست علمی- تخصصی «تبیین الگوی هدف گذاری برنامه درسی فطرت گرا» ساعت 9:30 صبح امروز (چهارشنبه 25 بهمن ماه 96) با حضور مدیران کل و اعضای هیات علمی سازمان و پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در سالن اجتماعات سازمان برگزار شد. در این نشست حجت الاسلام و المسلمین دکترعلی ذوعلم رئیس پژوهشکده فرهنگ و مطالعات اجتماعی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: تحقق ارزش‌ها و آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی مستلزم تلاش همه‌جانبه در تمام ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی است. احراز عرصه تعلیم و تربیت از مهمترین زیرساخت‌های تعالی پیشرفت همه‌جانبه کشور و ابزار جدی برای ارتقاء سرمایه انسانی شایسته کشور در عرصه‌های مختلف است. به این ترتیب تحقق آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی ایران مانند احیای تمدن عظیم اسلامی، حضور سازنده، فعال و پیشرو در میان ملت‌ها و کسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنویت در جهان در گرو تربیت انسان‌های عالم متقی و آزاده و اخلاقی است. تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه، جامعه عدل جهانی و تمدن اسلامی ایرانی باشد در پرتو چنین سرمایه انسانی متعالی است که جامعه بشری آمادگی تحقق حکومت جهانی انسان کامل را یافته و در سایه چنین حکومتی ظرفیت و استعدادهای بشر به شکوفایی و کمال خواهد رسید.

وی افزود: سالی که اهداف دوره ها به تصویب رسید و متعاقب آن برنامه درسی ملی تدوین شد، سئوال این بود که مبانی اهداف کجاست؟ این مبانی حقیقتی است که باید کشف شود و یا قراردادی است و در مجمعی متشکل از اهل نظر و با استفاده از خرد و نوعی توافق جمعی، جعل(تولید) شود؟

وی با اشاره به قوانین طبیعی حاکم بر جهان هستی، اضافه کرد: این قوانین برای مردم کاملا جا افتاده و مردم خود را با آن هماهنگ می کنند. به عنوان مثال می دانند و به این تشخیص رسیده اند که برای گرم کردن آب باید به آن حرارت داد و نمی توان در مجاورت سرما از آن انتظار گرم شدن داشت. البته طبیعی است که تشخیص نادرست، نتیجه ای نادرست را در پی داشته باشد. این بحث مهم و قابل تاملی است.

در واقع ما در گروه تدوین سند تحول و برنامه درسی ملی، اهداف را از دل مبانی کشف و استخراج نمودیم. گاه گفته می شود که تعلیم و تربیت را نباید  «ایدئولوژیک» کرد. این حرف نادرستی است. نمی توان مماشات کرد. اساسا تربیت امری ایدئولوژیک است. یعنی جهت و معنای خاصی دارد. منتها در هریک از جوامع به تناسب مبانی نظری خود اقدام می کنند. گاه سکولاریسم است. گاه مسیحیت و گاه اسلامی. اما نه اسلام خشک سلفی، وهابی، داعشی و یا به قول امام راحل(ره) اسلام آمریکایی ! بلکه اسلام ناب محمدی(ص). لذا در تدوین برنامه درسی،  ابتناء بر اسلام ناب محمدی مورد تاکید بوده و مبانی نظری اسلامی ملاک عمل قرار گرفته است.

اهداف و الگوی هدف گذاری:

دکتر ذوعلم با مروری کوتاه بر مبانی نظری اسلامی افزود: این اهداف از آن مبانی گرفته شده و در یک نظام واره تعریف و به یک شبکه و مدل مفهومی رسیده است. در این دیدگاه انسان دارای حقیقتی یک پارچه است که به آن فطرت گفته می شود که پشتوانه «نفس» است. لذا هدف جامع حقیقت واحدی است و نمی تواند متکثر باشد. هدف غایی هدفی است که اساسا انسان برای آن خلق شده (فلاح، انسان کامل، قرب الی الله، خلیفه الله، اناجعلناکم فی الارض خلیفه) همه یک حقیقت هستند که تعابیر مختلفی پیدا کرده اند. این یک هدف حقیقی است و هدفهای دیگر ذیل آن و برای تسهیل در رسیدن به هدف غایی تعریف شوند. هدف غایی لازمانی و لامکانی است. اما هدفهای جزئی  می تواند متاثر از شرایط و اقتضائات زمانی و مکانی و توان متربیان باشد.

این هدفها در 3 گروه هدفهای کلی، هدفهای تفصیلی و هدفهای جزیی تعریف شده اند.که دستیابی به مراتبی از حیات طیبه را محقق می کنند. گرچه گاهی در اهداف تفصیلی و جزیی خلط مبحث پیش آمده و انحرافاتی رخ می دهد که باید با پایش و مراقبت دائمی آن را کنترل کرد.

محوریت تعقل :

حجت الاسلام و المسلمین دکتر ذوعلم با اشاره به 5 کلید واژه تعقل، ایمان، علم، عمل و اخلاق پیش بینی شده در برنامه درسی ملی، افزود: این 5 کلید واژه، 5 ارزش، 5 شاخص و معیار است. اما در فرایند تعلیم و تربیت، محور اصلی تعقل است. زیرا نه تنها ایمان، بلکه سایر موارد نیز بدون تعقل، فاقد ارزش است(لادین لمن لا عقل له).

وی علم و یا هنر محض را موضوعی بی معنا دانست و اضافه کرد: علم و هنر باید در خدمت انسان و برای حل مشکلی از مشکلات جامعه بشری باشد تا ارزش پیدا کند. در چنین شرایط است که کسب علم عبادت تلقی می شود.(نه علم برای شهرت، علم برای احراز پست، علم برای کسب درآمد).

دانش زیست برای آن است که با اخلاق و آگاهی از قوانین حاکم بر محیط زیست، مشکلات زیست محیطی خود را مرتفع کنیم.

وی ریاکاری را از ضعف ایمان و نقص تعقل دانست و با اشاره به مقدمه کتاب گرانسنگ اصول کافی اضافه نمود: در مقدمه این کتاب مرحوم کلینی رازی اولین باب این کتاب را عقل و جهل نامید که نشان دهد ایمان، علم، عمل و اخلاق نیز بر پایه عقلانیت قوام و دوام می یابد. البته این 5 عنصر متمایز از یکدیگر هستند، اما منفک از یکدیگر نیستند.

در ادامه این نشست حاضران به طرح سئوالات خود پرداخته و  دکتر ذوعلم به سئوالات مطروحه پاسخ دادند.