ابعاد مختلف فرآیند نشر و توزیع کتاب‌های درسی بررسی شد

جلسه‌ی «بررسی شیوه‌های نوین توزیع بهینه‌ی کتاب‌های درسی» با حضور رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی عصر امروز یکشنبه 5 دی ماه برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در ابتدای جلسه، دکتر حسن ملکی بر لزوم توجه به خدمات و ابعاد آن در هر سازمانی تأکید کرد و گفت: هر سازمانی بدون استثنا، در راستای ارائه‌ی یک سری خدمات به‌وجود آمده است که البته نوع آن متفاوت است. بدیهی است که برخی از بخش‌ها به ارائه‌ی خدمات مادی می‌پردازند و برخی خدمات معنوی ارائه می‌دهند اما در این میان هستند، سازمان‌هایی که خدمات آنها هم مادی و هم معنوی است. به هر حال، خدمات شامل هر بُعدی باشد، نیازمند ارائه‌ی مطلوب است و اساساً شایستگی سازمانی منوط به ارائه‌ی خدمات مطلوب است زیرا همان‌گونه که یک کارخانه را از روی تولیدات آن داوری می‌کنند، سازمان‌ها را نیز از روی خدمات آنان قضاوت می‌‌کنند.

توجه به کرامت مصرف‌کننده یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است

او خدمات سازمانی را دارای ویژگی‌های خاصی خواند و بیان کرد: خدماتی که از سوی سازمان‌ها ارائه می‌شود، باید دارای چند ویژگی کلی باشد و هر سازمانی باید در ارائه‌ی خدمات به آن توجه کند. نکته‌ی اول در این بخش، ارائه‌ی "خدمات سالم" است زیرا خدمات ناسالم باعث ناراحتی مصرف‌کننده خواهد شد و بدیهی است که مخاطب طاقت پذیرش خدمات معیوب را نخواهد داشت کما اینکه سازمان استاندارد نیز در تمام کشورها با همین هدف و برای تعیین حد مطلوب ایجاد شده است تا بتواند خواسته مصرف‌کننده را لحاظ کند.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تأکید کرد: ارائه‌ی "به موقع خدمات"، ویژگی دیگری است که باید سازمان‌ها به آن توجه کنند زیرا اگر خدمتی خارج از زمان مورد نیاز، یعنی زودتر یا دیرتر ارائه شود، موجبات ضرر را فراهم می‌کند لذا خدمات ارائه شده باید به موقع باشد زیرا در غیر این‌صورت مصداق مثل نوش‌ داروی پس از مرگ سهراب خواهد بود.

ملکی حفاظت از کرامت انسانی را در خدمات رسانی امر مهمی خواند و گفت: بدیهی است که در این مسیر، خدمات ارائه شده، باید "حافظ کرامت انسان‌ها" باشد. لذا نباید به گونه‌ای ارائه شود که عزت و کرامت انسان‌ها را خدشه دار کند و افراد احساس کنند که در قبال خدمات، شخصیت آنان مصدوم می‌شود. بدیهی است در تفکر انسان‌شناسی اسلامی که معتقدیم، ما خادم انسان و کرامت بشر هستیم.

او ادامه داد: مسئله‌ی دیگر این است که باید، خدمات "آسان به‌دست مصرف‌کننده" برسد. لذا اگر خدمات به سختی ارائه شود و مصرف‌کننده به مرارت و زحمت تن دهد، روند مناسب نیست و باید این چند ویژگی که شامل هر خدمتی از جمله خدمات سازمان پژوهش، کاملاً رعایت شود لذا ما نیز باید به این نکات و ویژگی‌ها توجه کنیم.

رئیس سازمان پژوهش، خدمات سازمان پژوهش را خاص خواند و اظهار کرد: خدمات سازمان پژوهش، عرصه‌ی متفاوتی به‌شمار می‌‌رود زیرا کالا و خدماتی که به جامعه ارائه می‌شود، دارای ویژگی‌های خاصی است. در واقع خدمات سازمان، معنا در ظرف ماده است و این کار ما را سخت می‌کند. در واقع کتاب درسی، به معنای ارائه‌ی مجموعه‌ای از معانی مختلف در ابعاد اجتماعی، ادبی، فرهنگی و ... است و تمام این معانی در قالب یک کتاب درسی که بُعد مادی پیدا کرده است، به مخاطب ارائه می‌شود لذا این کار را برای ما سخت و مشکل می‌کند. زیرا به هر حال معنا در یک ظرف مادی ارائه می‌شود و اگر ظرف مادی خدشه‌دار شود، در معنا نیز خدشه ایجاد می‌شود.

کتاب درسی تمدن‌ساز است

ملکی ادامه داد: یکی از مهم‌ترین خدمات سازمان، شامل کتاب درسی است که مخاطب و مصرف‌کننده‌ی آن نیز، دانش‌آموزان دوره‌های مختلف تحصیلی و خانواده‌هایشان هستند. در واقع خدمات سازمان دارای ابعاد مختلفی است که یکی از مهم‌ترین آن بُعد ملی است؛ به این معنا که این کالا در کل کشور و بر سر هر سفره‌ای وجود دارد لذا نمی‌توان آن را به یک استان یا منطقه محدود کرد. نکته‌ی دوم این است که کالای تولیدی ما، تمدن‌ساز است لذا اگر بپذیریم که جمهوری اسلامی ایران به سمت تمدن اسلامی در حال حرکت است، باید بپذیریم که دانش‌آموزان ما از طریق آموزش و کتاب، برای این عرصه آماده می‌شوند. بدیهی است که کتاب درسی در عرصه‌ی تمدن‌سازی بسیار مهم و حائز اهمیت است تا جایی که گاهی مطلب یک کتاب درسی در یک کشور درباره‌ی کشور دیگر، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد و حتی باعث قرار گرفتن دو ارتش در مقابل یکدیگر می‌شود. در این راستا توزیع کتاب درسی بسیار مهم است زیرا کتاب درسی می‌تواند حتی بر سیاست خارجی نیز تأثیرگذار باشد. عقلانیت، خلاقیت و تدین، که از ویژگی‌های انسان متمدن است به‌وسیله‌ی کتاب در کودک شکوفا می‌شود لذا کتاب درسی بسیار ارزشمند به‌شمار می‌رود.

او خاطر نشان کرد: نکته‌ی دیگر این است که کتاب درسی، کالایی بدون جایگزین است لذا اگر دانش‌آموز در نقطه‌ای به این کتاب دسترسی پیدا نکند، امکان جایگزینی ندارد و سرگردان می‌ماند. نکته‌ی چهارم این است که کتاب درسی تا به مصرف اصلی برسد از چند مرحله عبور می‌کند و واسطه‌هایی در میانه‌ی راه وجود دارند. بدیهی است که در انتقال هر کالایی اگر تعداد واسطه‌ها زیاد باشد و کار بدون نظارت رها شود، مصرف‌کننده متضرر می‌شود البته ما نظیر کالاهای عادی کشور، واسطه‌هایی نداریم که بر روی قیمت کالا تأثیرگذار باشند اما واسطه‌های موجود در مسیر، بر روی زمان تأثیرگذار هستند. البته واضح است که ما برای توزیع به این واسطه‌ها و نگاه چند مرحله‌ای نیاز داریم اما باید راهکاری را در نظر بگیریم که از مشکلات این بخش، کاسته شود.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، توزیع کتاب را موضوعی حساس خواند و گفت: موضوع دیگر این است که عرصه‌ی توزیع کتاب، مسئله‌خیز است لذا اگر در توزیع کتاب درسی اندکی تعلل شکل گیرد، انتقادات همه‌ی اقشار را به‌دنبال خواهد داشت به همین خاطر ما در توزیع، نیازمند مراقبت ویژه هستیم.

ملکی درباره‌ی دلایل برگزاری جلسه‌ی پیش رو، توضیح داد و بیان کرد: این جلسه در راستای پاسخگویی به دو سؤال اساسی شکل گرفته است البته ممکن است پاسخ‌ها طی این جلسه تمامی مباحث را حل نکند اما سبب حرکت ما در یک مسیر مشخص می‌شود. سؤال نخست این است که در وضع موجود، فرایند توزیع کتاب درسی چگونه است که نقدهایی می‌توان بر آن وارد کرد؟ در این سؤال نیاز است که ما وضع موجود را تشریح کنیم. سؤال دیگر این است که مطلوب‌ترین شیوه برای توزیع کتاب درسی کدام است و اساساً ما باید از چه شیوه‌هایی در این عرصه استفاده کنیم؟ بدیهی است که ممکن است در این عرصه نیاز پیدا کنیم که از شیوه‌های متعدد استفاده کنیم اما لازم است که جلوی مشکلات گرفته شود.

چاپ بیش از 147 میلیون کتاب برای سال تحصیلی جاری

احمدرضا امینی، مدیرکل نظارت بر نشر و توزیع کتاب‌های درسی نیز به ارائه‌ی یک گزارش از آخرین فعالیت‌های انجام شده پرداخت و گفت: یکی از هدف‌های ما در مدل‌های توزیع این است، که کتاب به شکل مطلوب و با قیمت مناسب در سراسر کشور، توزیع شود. در این راستا، یکی از نکات مهم این است که توزیع کتاب درسی، همسان و متناسب باشد و مصرف کاغذ بهینه شود. در ادامه نیز، ما نیاز داریم که توزیع کتاب سنواتی، به حداقل برسد و تعداد کتاب منسوخه نیز به صفر نزدیک شود. همچنین تعداد کتاب مرجوعی باید به حداقل برسد ضمن اینکه نیازمند شفافیت در گردش مالی نیز هستیم.

او درباره‌ی میزان کتاب‌های چاپ شده، بیان کرد: امسال در دوره‌ی تحصیلی ابتدایی 51  عنوان کتاب وجود داشت و بیش از 59 میلیون کتاب برای آن چاپ شد. در بخش اول متوسطه نیز، بیش از 48 میلیون کتاب برای 60 عنوان کتاب چاپ و توزیع شد.

مدیرکل نظارت بر نشر و توزیع کتاب‌های درسی بیان کرد: در بخش دوم متوسطه نیز بیش از 30 میلیون کتاب برای 143 عنوان و در بخش دوم متوسطه‌ی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش بیش از 4 میلیون کتاب برای 489 عنوان به چاپ رسید. در بخش کودکان استثنایی نیز 470 هزار کتاب برای 242 عنوان کتاب به چاپ رسید لذا در مجموع ما امسال برای 985 عنوان کتاب، بیش از 147 میلیون کتاب چاپ و توزیع شد که نشان‌دهنده‌ی  حجم و میزان گسترده کار در این بخش است.

امینی در ادامه به ارائه گزارشی دقیق از میزان رشد تعداد ثبت نام دانش آموزان در سه بازه زمانی پرداخت و عوامل موثر بر توزیع کتاب درسی را توضیح داد.

حل مشکلات سامانه‌ی ثبت سفارش کتاب ضرورت دارد

پرتوی از معاونت آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش از اقدامات انجام شده، تشکر کرد و گفت: با توجه به تجربه‌ای که در بخش‌های مختلف داشته‌ام، معتقدم که ما باید ابتدا متولی امر را در ستاد، ادارات کل و بخش‌های مختلف شناسایی کنیم زیرا مدیر مدرسه اغلب در این موارد دچار سردرگمی می‌شود و عملاً با وجود درگیری تمام بخش‌ها در توزیع کتاب، کسی پاسخگوی نهایی نیست.

او افزود: نکته دیگر مشکلات سامانه ثبت سفارش است که در این دوره بسیار مشکل ساز شد. بدیهی است که ثبت سفارش در سامانه بسیار مفید است اما این به شرطی است که قبل از شروع ثبت سفارش، مشکلات سامانه رفع شده باشد زیرا در غیر اینصورت باز هم با مشکلات امسال رو به رو خواهیم شد. به نظر من، تا یکپارچگی در سامانه‌ها رخ ندهد، این مشکلات ادامه خواهد داشت.

پرتوی تصریح کرد: زمان تحویل کتاب نیز، نکته‌ی مهم دیگری است که باید برای کالایی چون کتاب که بیش از اندازه مهم است، مورد توجه قرار گیرد.

دو دانگه، از معاونت آموزش متوسطه‌ی نظری ضمن تشکر از تلاش‌های انجام شده، گفت: به‌نظر من، بحث مطالعه‌ی تطبیقی می‌تواند در این عرصه به ما کمک کند تا راهکار بهتری به‌دست آوریم لذا لازم است که به مطالعه‌ی برنامه‌ی کشورهایی بپردازیم که سیستم آموزشی شبیه به کشور ما دارند. در این راستا لازم است که بدانیم آنها برای توزیع کتاب‌های درسی خود چه اقداماتی انجام می‌دهند و از تجربیات آنان استفاده کنیم.

او افزود: بخش عمده‌ای از مشکلات امسال مربوط به سامانه‌ها بود که لازم است از بخش فناوری برای آن پاسخگو باشند لذا لازم است سامانه‌ها رفع مشکل شوند و به بلوغ دست پیدا کنند.

دو دانگه ادامه داد: بحث تغییرات کتاب درسی، یکی دیگر از نکاتی است که به تولید مجدد منجر می‌شود البته گاهی کتاب‌ها هر چند سال یکبار تغییر می‌کنند لذا هر چه تغییرات کمتر شود، میزان نیاز به تولید و ارائه‌ی کتاب کاهش پیدا خواهند کرد و در این راستا دفاتر تألیف می‌توانند مؤثر باشند.

جامعه‌ی دانش‌آموزی کودکان استثنایی نیازمند توجه ویژه است

محمدی از سازمان آموزش و پرورش کودکان استثنایی نیز، گفت: شاید جامعه‌ی دانش‌آموزان استثنایی، یک درصد از کل دانش‌آموزان کشور را تشکیل دهند اما این عرصه، از نظر پیچیدگی به همان اندازه مباحث متعددی را شامل می‌شود. او افزود: با توجه به معلولیت‌ها و شرایط دانش‌آموزان، ما نیازمند نگاه ویژه‌ای هستیم زیرا نوع کتاب‌های این بخش متفاوت است و در این عرصه 243 عنوان کتاب باید به این دانش‌آموزان ارائه شود.

او افزود: طی چند سال گذشته کتاب‌ها توسط سازمان استثنایی چاپ و سپس برای اداره‌ی کل استان‌ها ارسال می‌شد تا به توزیع برسد اما در این روند گاهی شاهد سفارشات بیش از میزان نیاز بودیم لذا من معتقدم ثبت کتاب از طریق سیستم بسیار امر خوبی است که مانع اصراف و اشتباهات می‌شود اما متأسفانه مشکلات سامانه باعث شد که عملاً بخش‌های دیگری به مشکلات افزوده شود. بدیهی است که اگر سامانه اصلاح نشود، ما در سال آینده با مشکلات بسیار رو‌به‌رو خواهیم بود.

علیخانی، رئیس اداره‌ی پشتیبانی گفت: موضوع کتاب بسیار حساس است و این امر بر کسی پوشیده نیست اما به‌نظر می‌رسد که یکی از عمده‌ترین مشکلات بحث سامانه‌هاست. ما در آموزش و پرورش 61 سامانه داریم که هر کدام یک دیتای جداگانه دارند لذا به‌نظر می‌رسد که تجمیع سامانه‌ها و یکپارچه‌سازی این بخش‌ها خواسته‌ی آموزش و پرورش است، زیرا در این صورت امکان دسترسی به یک خروجی و گزارش کامل بیشتر است اما به‌نظر می‌رسد که در اجرای سامانه طی سال تحصیلی جاری، شاهد اندکی شتاب‌زدگی بودیم.

او ادامه داد: 98 درصد دانش‌آموزان ما در تهران ثبت سفارش کرده بودند و عملاً مشکل خاصی در این بخش نداشتیم اما در بحث توزیع و صدور حواله‌ها مشکلاتی وجود داشت که به لطف همکاری‌های انجام شده، حل شد. مسئله اینجاست که این روند توزیع هزینه‌هایی را به مدارس تحمیل می‌کند که باعث نارضایتی مدیران شده است.

علیخانی تصریح کرد: در این راستا و برای توزیع مناسب ما 84 انبار در سطح شهر تهران مد نظر قرار دادیم که هر کدام آنها انبارداری جداگانه داشتند. در عین حال برای استثنایی نیز انباری جداگانه داشت تا توزیع مناسب صورت گیرد اما همین امر باعث افزایش هزینه‌ها شد و مشکلاتی در عرصه‌ی بودجه به‌وجود آورد.

او بیان کرد: اگر بتوانیم در سال جاری از امکانات پست برای ارسال کتاب‌ها استفاده کنیم، علاوه بر کاهش هزینه‌ها امکان بهتری برای ارائه خوهیم داشت.

امینی در پاسخ به نکته‌ی مطرح شده، گفت: ما در یک پایلوت کار در سال 96 با اداره‌ی پست، به توزیع کتاب اقدام کردیم. در این پروژه‌ی آزمایشی، 5 منطقه از استان تهران مد نظر قرار گرفت اما متأسفانه اتفاقات خوبی رخ نداد و مشکلات بسیار زیادی برای ما درست شد. مسئله اصلی این است که بازه‌ی زمانی توزیع کتاب سازمان بسیار کوتاه است و عملاً نیازمند یک توان اجرایی بالاست که برای اداره‌ی پست امکان‌پذیر نیست.

او ادامه داد: شرکت‌های خصوصی نیز، برای توزیع به مناطق دور از شهر، تمایلی ندارند و این بخش‌ها به لحاظ اقتصادی برای آنان پاسخگو نیست لذا استفاده از این بخش نیز در بررسی‌های انجام شده، امکان‌پذیر نیست. این مسئله در سفارشات تک جلدی ما نیز دیده می‌شود تا جایی که نمونه‌های بسیاری به سازمان مرجوع شده است زیرا برخی از مخاطبان، آدرس دقیق پستی را ذکر نکرده‌اند.

مطالعه‌ی تطبیقی در راستای استفاده از تجربیات دیگر کشورها نیاز است

سعید بدیعی، مدیرکل حوزه‌ی ریاست نیز، بسته‌بندی کتاب‌ها در شرکت چاپ مبدأ را دارای مشکلاتی خواند و گفت: برای شرکت چاپ امکان بسته‌بندی کتاب‌ها در درون چاپخانه وجود ندارد زیرا در هنگام چاپ کتاب‌ها در طبقه‌بندی‌های خاص و به شکل سری بسته‌بندی می‌شود. به همین خاطر اگر قرار باشد که در خود شرکت چاپ این کار انجام شود، نیازمند کار مضاعف و صد البته فضای بیشتری در بخش انبار است که عملاً امکان‌پذیر نیست.

دکتر علی محبی، معاون برنامه‌ریزی وتولید بسته‌های تربیت و یادگیری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز ضمن تشکر از اقدامات و زحمات انجام شده گفت: فشار کار در این بخش بسیار بالاست و گاهی انتقادات مختلفی را شامل می‌شود لذا واقعاً زحمات انجام شده در این بخش، جای تشکر و قدردانی دارد.

او افزود: امروز ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که آیا قائل به سمت کاهش تمرکز هستیم یا قصد ما این است که مدیریت متمرکز بر چاپ و توزیع داشته باشیم؟ لذا در راستای پاسخ‌دهی به مدل مطلوب، ابتدا لازم است که نحوه‌ی تمرکز را مشخص کنیم.

معاون برنامه‌ریزی و تولید بسته‌های تربیت و یادگیری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: اگر ما قائل به کاهش تمرکز باشیم و بخواهیم بر توزیع متمرکز شویم، لازم است که به بررسی تطبیقی بپردازیم و از تجربیات کشورهای دیگر بهره‌مند شویم.

محبی تصریح کرد: هم‌زمان با بررسی تطبیقی ما نیازمند یک آسیب‌شناسی جدی در این عرصه هستیم لذا لازم است طی چند ماهی که به توزیع مانده است، یک آسیب‌شناسی از صفر تا صد توزیع داشته باشیم. در این راستا لازم است که فرایند را گام به گام بررسی کنیم و زمان مربوط به هر کدام را اندکی دچار تغییر کنیم تا جایی که توزیع را بتوانیم در مدت زمان بیشتری به اجرا برسانیم.

او افزود: شاید یکی از راه‌ها این باشد که سوبسید کتاب را به دانش‌آموز ارائه دهیم البته لازم است که چاپخانه در سراسر کشور وجود داشته باشد. در این صورت دانش‌آموز به محض نیاز، کتاب را شخصاً دریافت خواهد کرد کما اینکه برخی از کشورها به این سمت رفته‌اند و ما نیز باید در آینده به این سمت حرکت کنیم.

بازخوانی زنجیره‌ی نشر و چاپ مورد نیاز است

محسن باهو، مشاور فناوری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی، برگزاری جلسه را اقدام مثبتی خواند و گفت: اگر ما فعالیت این بخش را آنالیز نکرده و اندازه‌ی کسب و کار را مشخص نکنیم، نظر دادن چندان ثمربخش نیست زیرا نظرات تئوری، چندان کاربردی نیست و در میز عمل با توجه به ابعاد و هزینه‌ها، مشکل‌ساز است.

او افزود: بخش چاپ و توزیع، یکی از دیرینه‌ترین فعالیت‌های سازمان پژوهش است که بیش از نیم قرن به فعالیت می‌پردازد لذا لازم است که به ابعاد مختلف مسئله نگاه تازه‌ای داشته باشیم. در این راستا بدیهی است که کسب و کار چاپ از زنجیره‌های متعددی تبعیت می‌کند که یکی از ارکان اصلی آن دفتر تألیف است لذا باید آنالیز این بخش را بسیار حساستر از بحث چاپ‌سپاری مورد توجه قرار دهیم.

مشاور فناوری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی تصریح کرد: در این راستا، پس از آماده شدن محتوا، کار به اقدامات هنری اختصاص پیدا می‌کند و کارهایی که مربوط به آماده‌سازی محتوا در یک چارچوب است، توسط سازمان انجام می‌شود.

باهو خاطرنشان کرد: به‌نظر من کار اصلی سازمان در این بخش به پایان می‌رسد اما با توجه به تأکیداتی که وجود دارد و بر مبنای توانمندی سازمان، من معتقدم که سازمان، کار بسیار مناسبی در بخش نشر و توزیع ارائه کرده است زیرا عوامل بسیار زیادی در این عرصه وجود دارد که عملاً از حیطه‌ی وظایف سازمان خارج است. در این راستا من معتقدم که کل این زنجیره باید یک بار بدون هیچ نوع سوگیری مجدداً بازخوانی شود و مباحث از نو دیده شود.

مهدی خانی رییس اداره‌ی ارزیابی عملکرد و رسیدگی به شکایات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز در ادامه‌ی جلسه گفت: در اغلب گزارشات، بحث سامانه‌ی سیدا بسیار پررنگ ارائه شد، تا جایی که تمامی مشکلات دیگر نیز، در سایه‌ی این سامانه، کمرنگ و عملاً نادیده گرفته شد. در این راستا، اصلاح ساختار سامانه یک ضرورت است زیرا این بخش نقش و تأثیر بسیار مهمی در روند چاپ و نشر بر عهده دارد.

او افزود: عدم تمایل مدیران مدارس و بعضاً مسئولین منطقه و استانی به بحث توزیع کتاب، یکی از مشکلات موجود در این عرصه بود زیرا توزیع کتاب دقیقاً در زمان 20 شهریور قرار می‌گیرد. این مسئله سبب می‌شود که کاری مضاعف بر دوش این افراد قرار گیرد و باعث عدم همکاری این بخش‌ها شود لذا شاید لازم باشد که درباره‌ی مسئله‌ی زمان تجدید نظر کنیم.

خانی تصریح کرد: باید توزیع کتاب را به‌صورت استانی مورد بررسی قرار دهیم زیرا هر استانی دارای مشکلات خاص خود است لذا لازم است که هر استانی در این باره طی جلساتی درباره‌ی مشکلات صحبت کنند.

بررسی امکان واگذاری حوزه‌ی چاپ و توزیع به استان‌ها

یوسف گلی رییس اداره‌ی آماده‌سازی نیز مسئله‌ی توزیع را بسیار جدی و مهم خواند و گفت: دو دسته عوامل درون سازمانی و برون سازمانی در سیستم موجود دخیل هستند. در بخش عوامل درون سازمانی چالش جدی وجود ندارد اما عوامل بیرونی سازمان، دغدغه‌ی اصلی به‌شمار می‌روند که مشکلات بی‌شماری را نیز به‌دنبال دارند.

او افزود: یکی از دلایل اصلی توزیع کتاب در شهریور ماه، ثبت نام دانش‌آموزان در مدارس است بنابراین امکان توزیع کتاب تا پیش از این زمان امکان‌پذیر نیست.

مهدی ایلکا، رئیس اداره‌ی حراست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی نیز بیان کرد: با کمی فکر و راهکار می‌توان از شرکت‌های خصوصی و پلتفرم‌هایی که تعریف شده، استفاده کنیم و حتی به رهگیری در حین توزیع بپردازیم و اندکی از فشار کارها کاسته شود.

او افزود: در این راستا نیاز است که یک راهکار مشخص را مد نظر قرار دهیم و افراد مسئول به‌صورت کامل مشخص شوند. به‌نظر می‌رسد که می‌توانیم کشور را به 5 بخش تقسیم کرده و برای هر بخش یک چاپخانه مشخص کنیم ضمن اینکه می‌توان در هر دوره یکی از استان‌ها را مسئول امر کرد که علاوه بر ایجاد انگیزه باعث شکل‌گیری یک رقابت مناسب نیز می‌شود.

محمد علوی‌تبار، معاون توسعه‌ی منابع و پشتیبانی نیز در این بخش گفت: در بحث تولید و توزیع کتاب درسی ما با محدودیت منابع روبه‌رو هستیم لذا تلاش ما این است که بتوانیم کیفیت را با وجود تمام مشکلات حفظ کنیم.

او افزود: 50 درصد قیمت تمام شده مربوط به کاغذ است که نیازمند صرفه‌جویی است لذا افزایش میزان تیراژ تحت عناوین مختلف امکان‌پذیر نیست و باید بر مبنای ثبت سفارش چاپ انجام شود. افزایش قیمت کتاب از جمله مواردی است که تأکیدات بسیاری بر آن قرار دارد به‌همین خاطر، بر روی کوچکترین تغییر قیمت، حساسیت وجود دارد لذا تمام تلاش ما بر این امر متمرکز است.

معاونت پشتیبانی تأکید کرد: متأسفانه مشکلات سامانه‌ی سیدا باعث شد که ما امسال با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم کنیم و عملاً با فشاری مضاعف بتوانیم کار را به سرانجام برسانیم زیرا در برخی از بخش‌ها جامعیت دیتا وجود نداشت لذا ضروری است که در سال آینده سامانه‌ی سیدا بتواند یک ارتباط درست و مناسب با بخش توزیع کتاب ایجاد کند و مشکلات قبل رفع شود.

توزیع کتاب‌های درسی توسط سایر روش‌ها مورد تأکید قرار گرفت

در بخش پایانی جلسه، دکتر ملکی مباحث مطرح شده را مثبت خواند و در جمع‌بندی گفت: برای برنامه‌ریزی چاپ و توزیع کتاب در سال تحصیلی آینده، لازم است که به نکات متعددی توجه کنیم. در این راستا لازم است که از فناوری اطلاعات استفاده کنیم و در این کار باید هوشمندی خود را بالا ببریم یعنی بیاندیشیم که در این مدل از توزیع، چه بهره برداری بهتری می‌توانیم از فناوری داشته باشیم و کار را دقیق‌تر ارائه دهیم.

او افزود: سامانه‌ی سیدا امسال مشکلات بسیاری به‌وجود آورد و بخش عمده‌ی مباحث مربوط به تجمیع و یکپارچه‌سازی سامانه‌ها بود که البته ایده‌ی بسیار خوبی بود که اندکی عجولانه به مرحله‌ی عمل رسید. در این راستا لازم است که یک گزارش جامع و مستند آماده شود تا بتوانیم خدمت وزیر محترم ارائه کنیم و در سال آینده از مشکلات این سامانه پیشگیری کنیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تصریح کرد: لازم است که بخش چاپ و توزیع، یک بررسی همه‌ جانبه درباره‌ی روند کار داشته باشند. در این مسیر باید متولی امر تولید از ستاد تا مدرسه دقیقاً مشخص شود تا در سیر ارسال کتاب از چاپخانه تا مدرسه چه کسانی باید ایفای نقش کنند و نسبت آنان با سازمان چیست؟

دکتر ملکی ادامه داد: لازم است به این فکر کنیم که ما در همین سیستم توزیع فعلی، آیا می‌توانیم به سایر روش‌ها نیز فکر کنیم یا نه؟ به این معنا که جز بخش پست، آیا سیستم و شیوه‌های مکملی را نیز می‌توانیم مد نظر قرار دهیم تا بخشی از مشکلات سال جاری را رفع کنیم؟ لذا لازم است که در این باره اندکی فکر کنیم و بیاندیشیم.

او خاطرنشان کرد: لازم است که امسال استان تهران را به‌عنوان یک پایلوت انتخاب کنیم و شیوه‌ی ارسال کتاب از اداره‌ی کل شهر تهران به منازل را مد نظر قرار دهیم تا به‌صورت آزمایشی این طرح را مورد بررسی قرار دهیم. در واقع تلاش ما این است که این نمونه عملیاتی را بتوانیم در آینده به سایر بخش‌ها تعمیم دهیم.

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، درباره‌ی برنامه‌ریزی بلندمدت در این عرصه گفت: ما برای بلندمدت در سیستم توزیع کتاب‌های درسی، نیازمند سیاست‌های اجرایی شفاف هستیم. این سیاست‌ها نیز باید برخاسته از یک تحلیل همه جانبه‌ی محیطی باشد و به مباحث مختلفی چون فرصت‌های موجود، تهدیدها و مباحثی از این دست بپردازد زیرا مواردی داریم که دارای نقاط مبهم هستند و شناخت کافی از آنها وجود ندارد. در ذیل این تحلیل قطعاً سؤالاتی مطرح خواهد شد که باید به آن پاسخ دهیم.

ملکی تصریح کرد: یکی از سؤالات مهم این است که اگر سازمان پژوهش مسئول توزیع کتاب تا رسیده به دست مصرف‌کننده و دانش‌آموز است، استلزامات این مسئولیت چیست؟ سؤال دیگر این است که آیا بازه‌ی زمانی مرسوم و معمول برای ثبت سفارش و توزیع کتاب‌های درسی، قابل تغییر نیست؟ و آیا با تغییر عوامل، امکان تغییر این زمان‌بندی وجود دارد؟ سؤال سوم این است که آیا نمی‌توان با حذف واسطه‌ها سریع‌تر و آسان‌تر کتاب را به دست دانش‌آموز رساند؟ سؤال دیگر این است که چگونه از شرکت‌های خصوصی و ارکان خارج از آموزش و پرورش می‌توان در این روند استفاده کرد؟ سؤال بعدی این است که دیگر کشورها در این مسیر با چه روشی وارد عمل شده‌اند؟ به‌عنوان مثال کشورهایی چون ژاپن و انگلستان که نظامی متمرکز دارند، برای این امر چگونه عمل می‌کنند؟

او ادامه داد: سؤال دیگر این است که در این روند، از فناوری اطلاعات چگونه می‌توان بهره‌برداری بیشتر برد تا کار دقیق‌تر انجام شود؟ و نکته‌ی آخر اینکه شرایط استان‌ها و کثرت استانی چه اثری در تنظیم فرایند توزیع کتاب‌های درسی دارد و آیا ما را ملزم به چند روش توزیع می‌کند یا می‌توانیم در یک روش توزیع فنون مختلفی را تبیین کنیم؟

او در ادامه خواستار تشکیل دو کارگروه در این بخش شد و گفت: لازم است یکی از این دو کارگروه برای کوتاه‌مدت موارد قابل اصلاح و ترمیم برای توزیع در سال 1401 را بررسی کند و یک کارگروه با مسئولیت معاون توسعه‌ی منابع و پشتیبانی سازمان به قصد بررسی اساسی‌تر برای تهیه‌ی شیوه‌نامه‌ی نوین توزیع تشکیل شود.

انتهای پیام