یک روز با کتاب‌های درسی و پدیدآورندگان آن

به گزارش خبرنگار‌ پانا، آشنا شدن با مراحل تولید کتاب های درسی برای همه ما می تواند جذاب باشد. همه ما که روزگارانی را با این کتاب ها گذراندیم، روزها از لابلای اوراقشان دانه معرفت چیدیم و شب ها سر بر صفحات بازشان به خواب رفتیم. اول مهرها از بوی کتاب های نو انرژی گرفتیم و خردادها بعد از امتحان آن ها با خوشحالی گوشه ای انباری گذاشتیم.

امروز قرار است به جشن تولد کتاب های درسی برویم اما این بار همراهان مان کسانی هستند که در هستی بخشی به این یاران دانای خوش‌بیانِ بی زبان خود دستی بر آتش دارند. معلمان و مولفان و کارکنان معاونت پژوهشی آموزش و پرورش استان قزوین که امروز آمده اند تا طی بازدید از سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه و چاپخانه بزرگ افست مراحل تولید و چاپ کتاب های درسی را از نزدیک ببینند. رحمانی معاون پژوهشی ، انصاری معاون پرورشی و طاهرخانی معاون آموزش ابتدایی اداره کل آموزش و پرورش استان قزوین هم گروه دبیران و اساتید عضو کارگروه تخصصی  اعتبارسنجی و ارزشیابی کتب نونگاشت استان را همراهی می کنند.

ایستگاه اول انتشارات مدرسه

انتشارات مدرسه که چند فروشگاه بزرگ در حوالی خیابان کریمخان دارد نخستین توقفگاه میهمانان است. مدرسه یکی از ناشران وابسته به وزارت آموزش و پرورش و یکی از بزرگترین ناشران کتاب‌های آموزشی در ایران است. این ناشر در زمینه کتابها و نشریات علمى، آموزشى، کمک آموزشى، تربیتى و مذهبى و ادبیات و نیزتولید وسایل کمک آموزشی مانند فیلم هاى آموزشى، مواد شیمیایى برای انجام آزمایش، مولارژهاى آموزشى، پوستر، چارت هاى مورد نیاز در سه مقطع آموزشى، نرم افزار هاى رایانه اى آموزشی و... برای کودکان و بزرگسالان فعالیت می کند.

محبت پناه معاون مدیر انتشارات مدرسه اطلاعاتی درخصوص سابقه انتشارات مدرسه و همکاری آن با آموزش و پرورش در اختیار میهمانان گذاشت. همچنین با اشاره به همکاری معلمان در تولید محتوای آموزشی گفت: زمانی که معلمان ما محتوای تولیدشده خود را در انتشارات مدرسه منتشر می کنند، به دلیل همپوشانی گروه تولید محتوای انتشارات مدرسه با گروه تولید محتوای سازمان پژوهش، این آثار می تواند در کتاب های درسی مورد استفاده قرار گیرد.

نشستی با حجت‌الاسلام محمدیان رئیس سازمان پژوهش

حجت الاسلام دکترمحی الدین بهرام محمدیان که حدود 10 سال است سکان سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی را در دست دارد از آن دسته افراد مشتاق و علاقه مند است که از حضور در جلسات و بحث های طولانی با دیگران خسته نمی شود و با صبر و حوصله به صحبت های تک تک افراد گوش می سپارد و پاسخ می گوید. او ضمن خوشامدگویی به همکارانش در استان قزوین درباره برنامه "درهای باز" با اشاره به اهمیت شفاف سازی در دستگاه های اجرایی و فرهنگی گفت: برنامه درهای باز درواقع شیشه ای کردن آموزش و پرورش است. شیشه ای کردن آموزش و پرورش یعنی مردم از نزدیک با توانایی های ما آشنا شوند و در اصلاح ضعف ها به ما کمک کنند.

وی در ادامه با معرفی بخش های گوناگون سازمان پژوهش گفت: ما ۱۱۰۰ عنوان کتاب درسی داریم که در تیراژ ۱۲۰ میلیون جلد تولید میشوند. همچنین ۳۴ عنوان مجله با تیراژ ۳۵ میلیونی داریم و همین الان در حال آماده سازی کتابهای سال ۹۷-۹۸ هستیم.

در هیات میزبان هم دوراندیش مدیر دفتر تالیف کتابهای فنی حرفه ای، ناصری مدیر دفتر انتشارات و تکنولوژی آموزشی، رضاعلی مدیر ارزیابی و عملکرد و محمدی مدیر روابط عمومی و امور بین الملل سازمان پژوهش در کنار محمدیان رئیس سازمان حضور داشتند.

هر یک از معلمان و مولفان که نماینده یکی از گروههای درسی در استان بودند در دیدار با محمدیان و مدیران این سازمان به طرح دیدگاههای خود درخصوص کتابهای درسی، برنامه درسی ملی، فرایند اعتبار سنجی کتاب ها، شیوه های توانمند سازی معلمان و مسائل برخی رشته های تحصیلی نظری و هنرستانی پرداختند و ضمن بیان برخی انتقادات پیشنهادهایی برای اصلاح و حل مشکلات این حوزه ارائه کردند.

به سوی افست

بعد از اتمام دیدار با رئیس سازمان پژوهش، میهمانان به سمت چاپخانه افست حرکت کردند. شرکت افست در تیر ماه 1336 آغاز به کار کرد و با ورود جدیدترین تکنولوژی چاپ در آن زمان، تحول بزرگی در صنعت چاپ کشور ایجاد کرد.

از ابتدای تأسیس شرکت افست مهمترین وظیفه این شرکت چاپ و صحافی کتاب‌های درسی و مجلات کمک آموزشی بوده و هرگاه ظرفیت تولید شرکت امکان پذیرش سفارشات غیر درسی را داشته ، اقدام کرده است. بعداز انقلاب نیز عمده کارهای چاپی شرکت افست مربوط به چاپ و صحافی کتابهای درسی و مجلات رشد عمومی و تخصصی است و در کنار آن چاپ و صحافی کتابهای متفرقه غیر درسی نیز در برنامه تولید قرار دارد اما در سال 1371 که شرکت همشهری تصمیم به انتشار روزنامه چهار رنگ گرفت با بررسی های انجام شده ، چاپ اولین روزنامه چهار رنگ کشور به شرکت افست واگذار شد. در سال 74 چاپ روزنامه ایران نیز به شرکت افست سپرده شد که از آن پس روزانه حدود 440 هزار نسخه روزنامه 16 صفحه‌ای در این شرکت چاپ می‌شود.

سالانه حدود 120 میلیون جلد کتاب درسی در کشور چاپ می شود که حدود 90 درصد آن یعنی بیش از 100 میلیون جلد کتاب در شرکت افست چاپ می شود. دیدار با این غول صنعت چاپ کشور که تا همین چند سال پیش بزرگترین چاپخانه خاورمیانه بود برای همه میهمانان هیجان انگیز است.

سالن لیتوگرافی

بعد از اقامه نماز و صرف ناهای در شرکت افست بازدید از چاپخانه را آغاز می کنیم. اولین مرحله چاپ در سالن لیتوگرافی اتفاق می افتد. صالحی مدیر تولید شرکت افست که در این بازدید با ارائه راهنمایی و توضیحات همراهی مان می کند یک قطعه زینک را به گروه نشان می دهد و می گوید: طرح صفحات کتاب به وسیله لیزر مستقیم روی زینک می افتد . هر 8 صفحه کتاب 4 زینک در 4 رنگ دارد.

سالن چاپ رول

کار اصلی چاپ در این سالن و با دستگاه های عظیم چاپ انجام می شود. هر یک از این ماشین های بزرگ قابلیت چاپ 30 هزار فرم در ساعت را دارند که به گفته صالحی فعلا با سرعت 20 هزار فرم در ساعت کار می کنند. 6 ماشین در این سالن وجود دارد که هر ماشین 150 هزار تا 200 هزار فرم در روز چاپ می کند.

سالن صحافی

اینجا آخر خط تولید است. جایی که فرم های چاپ شده در کنار هم قرار می گیرند، زوائد صفحات بریده می شود و جلد کتاب روی آن قرار می گیرد. تقریبا 15 روز طول می کشد تا هر عنوان کتاب از مرحله آغازین چاپ به مرحله پایان صحافی برسد. کتاب های درسی راه کوتاهی را از اینجا تا انبار شرکت طی می کنند تا پس از ورود به چرخه توزیع در روز بازگشایی مدارس صاحبان اصلی شان را پیدا کنند و تا آخر سال در طی مسیر زیبا و گاه دشوار کسب دانش و تجربه با آنها همراه باشند.

تولید کتابهای مهر 97 از حالا

مدیر تولید شرکت افست درباره زمانبندی چاپ کتابهای درسی می گوید: معمولا از اول شهریور هرسال چاپ کتابهای سال تحصیلی بعدی را آغاز می کنیم یعنی به زودی چاپ کتابهای مهر 97 در افست آغاز می شود. چاپ کتاب های جدیدالتالیف هم از فروردین همان سال آغاز می شود. در سال های گذشته نگرانی هایی درخصوص نرسیدن به موقع کتاب ها به دست دانش آموزان در آغاز سال تحصیلی وجود داشت ولی دیگر نگرانی از این بابت وجود ندارد و کتاب های همه پایه ها به موقع به دست مصرف کننده می رسد.

خیرالله رحمانی معاون پژوهش و برنامه ریزی آموزش و پرورش استان قزوین درباره این بازدید می گوید: آقای دکتر محمدیان رئیس سازمان پژوهش به حرف های تک تک همکاران و دغدغه هایشان در حوزه کتب نونگاشت از منظر محتوا و اجرا، شیوه های اعتبارسنجی و ارزشیابی کتب درسی، برنامه ریزی درسی، اهداف و فلسفه تغییر کتب، فرایند تولید کتب درسی و مجلات رشد و عناوین و تعداد کتب درسی گوش سپردند و پاسخ دادند. بازدید از چاپخانه افست و دیدن مراحل چاپ کتاب های درسی هم تجربه ای به یاد ماندنی بود.

ایستگاه آخر

اینجا محوطه سبز و زیبای شرکت افست است و خانم معینی کارشناس روابط عمومی سازمان پژوهش با دلنگرانی مشغول تدارک سفر بازگشت است. زحمات هماهنگی و تدارکات این بازدید یک روزه بر دوش ایشان بوده و هنوز هم با دلنگرانی مشغول هماهنگی خودروها برای بازگشت هستند. هیئت قزوینی از همانجا خداحافظی می کنند و به سوی شهر و دیارشان راهی می شوند. تهرانی ها هم به سمت دفتر مرکزی سازمان حرکت می کنند. آنچه می ماند خاطره یک روز است با کتاب های درسی و خالقان آن که بر صفحه کتاب خاطرات ذهن ماندگار می شود.