نشست مشورتی درباره بازآرایی تشکیلات سازمان برگزار گردید

در جلسه هم اندیشی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی مورخ سه شنبه 27/01/98 که با حضور حجت‌الاسلام دکتر ذوعلم ریاست سازمان، محمدی معاونت تالیف و تولید مواد و رسانه های آموزشی، آقایان باقرزاده معاونت توسعه منابع و پشتیبانی، دکتر کریمی ریاست پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش،   جلالی مدیر حوزه ریاست، ملکی مشاور ریاست سازمان، دکتر تورانی عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات برنامه ریزی درسی، باقریان مسئول دبیرخانه شورای هماهنگی علمی، ممشلو مشاور جوان سازمان، دکتر رون، دکتر اسماعیلی مسئول گروه مکانیک برگزار شد حجت الاسلام ذوعلم به تبیین برنامه پیشنهادی خود در بازآرایی تشکیلات سازمان در راستای گام دوم برنامه درسی ملی و اجرا و تحقق این سند پرداختند. از آنجا که جامعه هدف این بحث کلیت سازمان و همه کارکنان عزیز و خدوم آن می باشد فلذا گزارش این جلسه در اختیار همکاران سازمان قرار می گیرد تا نسبت به ارائه نظر و دیدگاه های کارشناسی خود اهتمام و اقدام فرمایند.

دکترذوعلم بیان کرد اجرای سند تحول بنیادین و ایجاد تحول در سازمان که باید پیشتاز و پیشران تحول باشد نیازمند تغییراتی در ساختار و فرآیندهای موجود است. بالتبع عملکرد فعلی، دو مقوله علم و عمل را از هم جدا کرده است در صورتی که در سند برنامه درسی ملی تصریح شده است که عناصر پنجگانه علم، عمل، عقل، ایمان و اخلاق توأم با یکدیگرندو تربیت متوازن دانش آموزان را در راستای دستیابی به حیات طیبه رقم می زنند.

وی در ادامه با تشریح طرح بازآرایی تشکیلات سازمان افزود: اولا نیازمند دو دفتر هستیم به نام های «دفتر طراحی و هماهنگی دوره های تحصیلی» (با مسئولیت حجت الاسلام و المسلمین صدوقی که به خوبی با سازمان آشنا هستند) و «دفتر پژوهش و برنامه ریزی حوزه های تربیت و یادگیری» که توضیحاتی در مورد این دفاتر بیان می شود:

الف) دفتر طراحی و هماهنگی دوره های تحصیلی:

این دفتر متشکل از چهار دوره تحصیلی به نام های «دوره پیش دبستانی و ابتدایی»، «دوره متوسطه اول»، «دوره متوسطه دوم نظری» و «دوره متوسطه دوم فنی و حرفه ای» است. دفتر مذکور ناظر به میدان عمل تربیت و آموزش، اقتضائات دانش آموزان و محیط مدارس طراحی و هماهنگی دوره های تحصیلی  را بر عهده دارد. این دفتر وظیفه دارد تا با مطالعات و حضور میدانی و تهیه گزارش ها و ارزیابی های لازم از صحنه عمل تربیت و آموزش و نیاز ها و امکانات موجود و آینده، به دفتر برنامه ریزی حوزه های تربیت و یادگیری سفارش تولید محتوای مطلوب در راستای تحقق اهداف نظام آموزشی و تقویت هویت اسلامی، ایرانی و انقلابی دهد بعنوان مثال این دفتر وظیفه دارد تا مشخص کند که دانش آموزان ما در هر دوره تحصیلی و در هر کدام از حوزه های تربیت و یادگیری به چه مطالبی نیاز دارند.

دفتر مذکور وظیفه دارد تا با رویکرد مدرسه محوری برنامه عملیاتی گام به گام تحقق مدرسه زندگی را تدوین نماید، و در اولین گام در سال 1400 حداقل پنج درصد از مدارس ابتدایی کشور که می توانند در مسیر تحقق مدرسه مطلوب قرار گیرند را بعنوان مدارس پیشتاز مشخص نموده و سازمان پژوهش را همراهی نمایند و در تحقق این امر می توان از مجموعه های متعهد و مبتکر و جهادی که الحمدلله در سطح کشور هم کم نیستند اخذ کمک نمود.

ب) دفتر پژوهش و برنامه ریزی حوزه های تربیت و یادگیری:

این دفتر متشکل از یازده حوزه تربیت و یادگیری طرح شده در سند برنامه درسی ملی است.

این دفتر وظیفه دارد تا حوزه های یادگیری را در قالب یک شبکه دانشی و پژوهشی به هم مرتبط کند و مرز میان حوزه های یادگیری را در تعاملی میان رشته ای و به مثابه «وحدت در کثرت» ترسیم نموده و با استناد به آیه کریمه قرآن حکیم «فلینظر الانسان الی طعامه» همانند غذایی که مصرف می کنیم و متشکل از مواد مختلف است، سازمان پژوهش را در تامین طعام فکری دانش آموزان بگونه ای که پس از طبخ آشپز دیگر مواد اولیه در آن مطرح نیستند بلکه به شکل واحدی که متشکل از اجزاء است روح و جسم دانش آموز را سیراب و لبریز سازد، بدینگونه ما در تالیف و تهیه بسته های آموزشی باید در نظر داشته باشیم که نمیخواهم با هر بسته یک حوزه خاص را به دانش آموزان یاد دهیم بلکه این حوزه ها کاملا موثر در یکدیگر هستند و در تلفیق باهم ارائه می شوند ضمن اینکه ساختار هر حوزه تربیت و یادگیری نیز باید محفوظ بماند و برای مثال حوزه حکمت و معارف اسلامی در تمامی حوزه های دیگر ورود دارد و  نگاه فطرت گرایی توحیدی بر تمام این شئون محیط است.

ساختار هر حوزه ی یادگیری سه لایه دارد که لایه اول و هسته مرکزی هر حوزه تربیت و یادگیری متشکل از دو تا چهار نفر نیروی فکور و خلاق که متخصص آن حوزه باشند و مبانی فلسفی تعلیم و تربیت اسلامی را خوب فهم کرده باشند است که وظیفه پژوهش های اولیه را بر عهده دارند و راهنمای عمل آن حوزه یادگیری را باید تدوین کنند و با شجاعت و به طور مشخص نیز تفاوت نگاه اسلامی و غیر اسلامی (غربی یا شرقی) را هم بیان کنند، لایه دوم در حوزه تربیت و یادگیری تعدادی از عزیزان دانشگاهی و متخصصین آن حوزه هستند که که در قالب شورای برنامه ریزی با تقویت نگاه علمی به روزآمد شدن و کاربردی بودن مطالب کمک می کنند و لایه سوم حوزه تربیت و یادگیری نیز بعنوان مجمع عمومی، هر شش ماه یکبار برگزار می شود که دامنه وسیع تری از متخصصان آن حوزه دانشی دارد و همه می توانند در آن جلسات شرکت کنند و نظر دهند و نظرات بررسی و قطعا ترتیب اثر داده می شود.

رئیس سازمان افزود در آینده و در هنگام عمل ممکن است میان این دو دفتر اختلافاتی از قبیل نیاز یا عدم نیاز دانش آموزان به یادگیری، موضوعاتی مانند دانستن اطلاعاتی چون ارتفاع کوه هیمالیا و یا مسائلی نظیر انتگرال و ... پیش بیاید که در این موارد ارجحیت با دفتر دوره های تحصیلی است، چرا که آن دفتر با دانش آموزان و معلمان و مدارس در ارتباط است و البته جمعبندی مباحث و هماهنگی و اداره این دو دفتر بر عهده حجت الاسلام محمدی معاونت تالیف و تولید مواد و رسانه های آموزشی سازمان است.

حجت الاسلام ذوعلم بیان داشت که شورای هماهنگی علمی سازمان نیز باید با تغییراتی همراه شود و مسئولان یازده حوزه تربیت و یادگیری، مسئولان چهار دوره تحصیلی و تعدادی از صاحبنظران و متخصصان امر با نگاهی آینده پژوهانه باید در این شورا باهم هماهنگ شوند تا نقش این شورا در هماهنگی و سیاستگذاری ارتقاء یافته و اثربخش گردد.

از آنجا که دین برای هدایت ناس و مردم آمده است و دانش آموز مخاطب اصلی است، منافع و نیاز ها و آینده اش برای نظام آموزشی مهم است لذا دوره های تحصیلی بر اساس اسناد تحولی وظیفه دارند به طور عالمانه و مستند مشخص نمایند که در هر دوره و پایه تحصیلی چه میزان به لحاظ حجم و محتوا از هر یک از حوزه های تربیت و یادگیری باید ارائه گردد و بر اساس طراحی و سفارش این دفتر است که تولید و تالیف بسته های آموزشی توسط دفتر دیگر صورت می پذیرد.

وی خاطرنشان کرد: با نگاه به آرمان ها و اسناد بالادستی (که وظیفه دفتر حوزه های تربیت و یادگیری است) و با نگاه به ظرفیت و امکانات موجود و میدان عمل (که وظیفه دفتر دوره های تحصیلی است) به دنبال اسلامی سازی بسته های آموزشی هستیم و البته این به این معنا نیست که در کتاب فیزیک هم آیه و حدیثی را به شکل انضمامی و تزئینی  بیاوریم بلکه به این معنا است که درس های تخصصی ما نیز با نگاه توحیدی تالیف شوند که حاصل آنها تربیت یک دانش آموز در مسیر دستیابی به حیات طیبه باشد که در این مسیر همواره باید هویت ایرانی-اسلامی-انقلابی    دانش آموزان مورد تاکید باشد.

همچنین در نگاه به اسناد بالادستی نباید نگاه اخباری گرایانه به این اسناد داشت بلکه باید در یک نگاه حکیمانه از کلیت این اسناد استنباط و اجتهاد صحیح صورت پذیرد چرا که این امر ممکن است موجب شود که از یک مسئله بسیار مهم غفلت کنیم و فقط به یک بند سند که در قبال آن مسئله اهمیت چندانی هم ندارد معطوف شویم.

ذوعلم اضافه کرد در سازمان به دنبال طراحی سند 1414 آموزش و پرورش هستیم که افق ده ساله پس از 1404 است و تحقق مدارس تراز تمدن نوین اسلامی را دنبال می کند. بر اساس کلیاتی که گفته شد و البته در آینده بر اساس نظرات همکاران به تفصیل هم بیان خواهد شد و نظرات گرانمایه اعضای سازمان بر غنای آن خواهد افزود تغییرات کتب درسی و بسته های آموزشی تا پایان 1414 باید رقم بخورد که این امر نیازمند برنامه اجرا است که در  سال 1400 چه قدر از این برنامه و در چه سطحی باید انجام شود.

این طرح نیازمند یک اقدام جهادی است همانند آنچه که عزیزانمان در سپاه قدس کردند همانند آنچه که عزیزانمان در صنعت هسته ای انجام دادند که کار سختی هم بود، ما نیز می توانیم این کار خطیر را به سرانجام مطلوب برسانیم.

در ادامه نشست مشورتی، برخی صاحبنظران به بیان نظرات خود پرداختند.

آقای دکتر تورانی:

 بنده با مبانی و کلیات نظر و دیدگاه جنابعالی موافق هستم و باید تحول در ساختار و فرآیند ها اتفاق بیفتد و با توجه به سابقه ای که در سازمان دارم تفاوتی با نگاه شما دارم که آن سبک و روش عمل است. برنامه ریزی در سازمان است نه برای سازمان، فلذا باید این طرح که حتما محقق خواهد شد در سازمان مطرح شود و همه آن را به چالش بکشند و نهایتا طرح پخته شده ونتیجه متقنی بدست آید.

نکته ی دیگری که مطرح است بحث تضمین کیفیت است، ما در آموزش و پرورش نمی توانیم اشتباه کنیم چرا که بعد از پنج سال نمیتوانیم بگوییم اشتباه کردیم و برگردیم فلذا باید خوب فکر کنیم، مشورت کنیم بعد عمل کنیم.

در زمینه بسته های آموزشی هم قبول است که باید تغییر صورت گیرد اما اگر بهترین کتاب را هم داشته باشیم اما معلم و معاون و مدیر متناسبی در مدارس نداشته باشیم این برنامه صحیح اجرا نمی شود، پس باید به موضوع مجریان برنامه هم توجه کرد و البته همراهی نیروهای سازمان و بسیج آنها در اجرای این طرح بسیار مهم است. اگر نتوانیم همکاران سازمان را قانع کنیم قطعا طرح اجرایی نمی شود.

آخرین نکته هم این است که در تدوین سند 1414 باید همکاری دیگر معاونت های آموزش و پرورش هم باشد تا سند اجرایی تر شود.

در ادامه آقای دکتر کریمی گفت:

بحث اجرای برنامه درسی ملی فرآیند طلب است همانند سند تحول که نیازمند تولید زیرنظام بود و این زیرنظام ها تولید شدند ما نیز باید سند و راهنمای اجزای مختلف برنامه درسی را باید تدوین و تولید کنیم که این فرآیند به تبیین و رفع ابهامات و اتقان بیشتر طرح می انجامد و سند برنامه درسی ملی را برای اجرا روان تر و شفاف تر می سازد.

نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد ارتباط و تناسب اجرایی کردن سند برنامه درسی ملی با زیرنظام برنامه درسی ملی و راهکارها و راهبردهای مندرج در سند تحول است که باید مشخص سازیم.

دکتر اسماعیلی:

در کشور سه زیر نظام آموزشی داریم : 1) زیر نظام آموزش و پرورش 2) زیر نظام آموزش فنی و حرفه ای 3) زیر نظام آموزش عالی، لذا این تغییرات باید به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی برسد تا با دیگر زیر نظام ها نیز هماهنگی لازم صورت پذیرد.

در تغییرات ساختاری و فرآیندی باید به دو نکته کارآمدی ساختار و اثربخشی در مدارس توجه کنیم فلذا لازم است همه مراحل تالیف و پژوهش و ... در کنارهم و در حوزه های یادگیری مستقر شوند.

در بحث دوره دوم متوسطه نیز باید به تفاوت فنی و حرفه ای و کار و دانش توجه شود.

آقای باقریان:

در تغییرات ساختاری خیلی تردید وجود دارد همیشه و البته متاسفانه مرسوم در آموزش و پرورش این بوده است که اکثرا فقط حرف زده می شد لیکن خوشبختانه آقای ذوعلم اهل عمل هستند. در این تغییرات ساختاری لازم است به تخت کردن تشکیلات سازمان تا حد ممکن نیز توجه شود و نسبت اجزای مختلف ساختار باهم به صورت شفاف بیان شود. به نظر بنده باید در جدا کردن شئون برنامه ریزی و تالیف تأمل بیشتری شود.

در ادامه جناب آقای جلالی افزودند:

تغییر نگرش، آموزش و توانمندسازی مدیران و کارشناسان سازمان باعث می شود که موانع تغییر و تحول برطرف شودو گامها سریعتر طی گردد.

باید در چند گام منظم و دقیق و در جلسات هم اندیشی با مدیران، کارشناسان و دیگر اعضای سازمان تغییر نگرش و توانمندسازی لازم در همکاران ایجاد شود.

حجت الاسلام ذوعلم هم در پایان به نکات زیر اشاره نمود:

باید با استفاده از خرد و نظر جمعی به دنبال بهترین باشیم و در جهت تبیین این ساختار و طرح لازم است با همه صاحب نظران، فارغ از سمت و جایگاه سازمانی در فضایی صمیمانه و کارشناسی و طی یک نشست دو یا سه روزه برگزار شودو هم اندیشی صورت پذیرد تا نقاط قوت تقویت و نقاط ضعف برطرف و اصلاح شوند. فلذا شایسته است همکاران عزیز سازمان از هم اینک در جریان این بازآرایی ساختار قرار گرفته تا با تعامل و تضارب افکار و آرائ همکاران به آنچه خیر و صلاح فرزندان این مرز و بوم است نایل شویم.