به منظور سازماندهی، پردازش، ذخیره و بازیابی اطلاعات اسامی مولفان و پدیدآورندگان کتاب های درسی و استفاده پژوهشگران و جامعه علمی از این اطلاعات، اداره کتابخانه و مرکز اسناد فهرست مستند اسامی مؤلفان و پدیدآورندگان کتاب‌های درسی را تدوین کرد.
به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، به بهانه آشنایی هرچه بیشتر با این بانک اطلاعاتی گفتگویی با دکتر اکرم عینی رئیس اداره کتابخانه و مرکز اسناد انجام گرفت که متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:
در ابتدا بفرمایید چه شد به سراغ تهیه این فهرست رفتید؟
قبل از پاسخ به سوال شما، لازم است به پیشینه ای کوتاه درباره بخش مجموعه کتاب های درسی اشاره کنم.
همانطور که اطلاع دارید طبق ماده 2 قانون تشکیل سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، یکی از وظایف آن تألیف، تدوین، انتشار کتب و نشریات آموزشی کمک آموزشی برای معلمان و مربیان تعریف شده است. با توجه به نقش کتاب درسی در فرآیند یاددهی یادگیری، این کتاب ها ارزش نگهداری دائمی را دارا می باشند، در این راستا اداره کتابخانه و مرکز اسناد سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در سال 1359 اقدام به ایجاد بخش مجموعه تخصصی کتاب های درسی کرد.
این بخش در سال 1360 سازماندهی و اولین سری کتاب های درسی قدیمی توسط آقای دکتر حداد عادل، ریاست وقت سازمان به مجموعه اهداء گردید و بخش عمده منابع مجموعه کتاب های درسی با یک فراخوان جهت جمع آوری کتاب های درسی قدیمی و تکمیل مجموعه فراهم شد، در این فرایند علاقه مندان مبادرت به اهداء کتاب های خود نمودند و پس از ساماندهی کتاب ها، در روز یازدهم اردیبهشت ماه سال 1363 همزمان با روز معلم، بخش مجموعه تخصصی کتاب های درسی رسما افتتاح گردید. در سال 1370 بر اساس قانون واسپاری، دو نسخه از هر عنوان کتاب درسی، از طرف اداره کل چاپ و توزیع کتاب درسی به کتابخانه ارسال و کتابها به شیوه سنتی از طریق تفکیک بر اساس سال نشر و بر اساس مقطع و پایه تحصیلی سازماندهی گردید. اما با امکان استفاده از نرم افزارهای تخصصی از دهه 90 به تدریج اطلاعات کتابشناختی کتاب های درسی در بانک آرشیو کتاب درسی وارد و پس از طبقه بندی براساس نظام رده بندی کتاب های درسی، ذخیره و قابل بازیابی شد.
به تدریج در جریان فرآیند ذخیره و بازیابی اطلاعات کتاب های درسی و همچنین راه اندازی کتابخانه دیجیتال بانک آرشیو الکترونیکی کتاب درسی ایجاد شد، با توجه به اینکه یکی از فیلدهای این بانک اطلاعات مولفین بود، به منظور یکدستی و جلوگیری از افزونگی اطلاعات، . لزوم ایجاد بانک جامعی از اطلاعات مولفین و پدیدآورندگان کتاب های درسی ضروری به نظر رسید و باتوجه بروز مشکلاتی در خصوص ذخیره و بازیابی اطلاعات اسامی موردنظر و همچنین فقدان بانک اطلاعاتی جامعی از اسامی این افراد در دفاتر تالیف، کتابخانه را برآن داشت تا فهرست مستند اسامی مؤلفان و پدیدآورندگان کتاب‌های درسی را در سال 1397 تدوین گردد.
راجع به ضرورت تدوین این فهرست بیشترتوضیح بفرمایید؟
اگر اجازه بفرمایید ابتدا در خصوص اهمیت مستند نام‌ها و بعد در خصوص فرایند انجام کار توضیح می دهم.
امروزه کتابشناسی‌ها برحسب نام مؤلفان تنظیم می‌شوند و لزوم تدوین فهرستی مستند از نام مؤلفان و مصنفان را ضروری می نماید. روزگارى تصور می‌شد با ایجاد موتورهاى کاوش و امکان جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتى، دیگر با مسئله‌ای به نام کنترل مستند نام‌ها مواجه نخواهیم بود، اما افزایش منابع اطلاعاتى و اهمیت دسترسى به آنها از یک‌سو، تنوع نگارش نام‌ها به دلیل ویژگی‌های زبانى و فرهنگى و ناتوانى پایگاه‌ها در تشخیص، ارتباط و ایجاد پیوند میان آنها از سوی دیگر به اهمیت مستندسازى و مستندات دامن زده است. به‌تدریج که بر حجم مجموعه کتابخانه ها افزوده می‌شود و نام‌های گوناگونی به فهرست آنها اضافه می‌شود، لازم است کنترل بیشتر و دقیق‌تری بر اسامی پدیدآورندگان صورت گیرد.
به‌منظور اطلاع‌رسانی، بازنمایی و شناساندن اطلاعات کتاب‌های درسی و کمک به پژوهشگران و دانشجویان در امر پژوهش و کسب دانش، اداره کتابخانه در سال1395 کتاب مرجع کتابشناسی تخصصی با عنوان " کتابشناسی کتاب‌های درسی 1394-1393"، را منتشر کرد
در فرآیند تهیه کتابشناسی با اسامی مولفین بسیاری مواجه شدیم که به‌منزله پدیدآورنده(نویسنده، عضو کمیسیون، مصحح و ...) از آنها نام‌برده شده بود، که باید این اسامی به شکل یکنواخت و هماهنگ انتخاب و به‌کاربرده می شد. ازآنجاکه در برخی موارد، نام اشخاص به شکل‌های گوناگون در کتاب‌های درسی درج می‌شوند، لازم است همواره شکلی ثابت و یکنواخت از نام آنها را انتخاب و به کاربرد و از دیگر شکل‌های موجود به نام انتخاب‌شده یا به‌اصطلاح نام مستند، ارجاع داد. به‌این‌ترتیب تدوین "فهرست مستند اسامی مؤلفان و پدیدآورندگان کتاب‌های درسی" که شامل سیاهه‌ای از اسامی افرادی است که در تدوین و تولید کتاب درسی نقش داشته‌اند (مؤلفان، مترجمان، ویراستاران، اعضای کمیسیون هاو...) به‌عنوان یک راهکار عملی، موردتوجه قرارگرفت. این فهرست سیاهه‌ای است از اسامی کسانی است که نام آنها به‌عنوان شناسه اصلی در صفحه حقوقی کتاب‌های درسی درج‌شده است مانند: نویسندگان، نویسندگان همکار، اعضای کمیسیون‌ها واعضای شورا، همکاران مولف
نمونه‌ای از اشتباهات در درج اسامی پدیدآورندگان کتاب‌های درسی 93-94
|
امانی تهرانی، محمود، شورا |
امانی طهرانی، محمود، شورا |
|
بزرگ نیا، نیلوفر، کمیسیون |
بزرگ نیا طبری، نیلوفر، نویسنده، کمیسیون |
|
ذبیحی، محمدمهدی، طراح جلد |
ذبیحی فرد، محمدمهدی، طراح جلد و صفحه‌آرا |
|
صفار پور، عبدالرحمان، نویسنده |
صفار پور، عبدالرحمن، شورا |
اسامی اشخاص در برخی موارد ازنظر قدیمی یا جدید بودن و شکل استعمال آنها ثابت و یکنواخت نبوده و در کتاب‌های درسی سال‌های گذشته به شکل‌های گوناگون ثبت و ضبط شده است. به این ترتیب، 785عنوان کتاب درسی سال تحصیلی 98-97 بررسی و پس از هماهنگی و کسب اطلاعات از دفاتر تالیف، اسامی 925نفر از مولفان و پدیدآورندگان پس از کنترل به شکل مستند تهیه گردید.
نمونه ای از فهرست مستند
|
ردیف |
نام اشهر(مستند) |
ارجاع(X) |
یادداشت |
|
1 |
اسمعیلی، مهدی، 1356- |
اسماعیلی، مهدی، 1356- |
نویسنده همکار، شورای برنامه ریزی |
|
2 |
امانی طهرانی، محمود، 1344- |
امانی تهرانی، محمود |
مدیر تولید بسته ی آموزشی علوم تجربی, عضو تالیف، عضو شورای برنامه ریزی |
در مستند اسامی مؤلفین کتاب‌های درسی کوشش شده است شکل اشهر نام هر شخص معین و پس از شکل مشهورتر نام خانوادگی فرد، نام کوچک فرد و تاریخ تولد، و در مورد درگذشتگان تاریخ وفات درج گردد. در ذیل نام اشهر هر فرد شکل‌های کمتر مشهور نام او نیز برای تهیه ارجاع نوشته شده است.
لازم به ذکر است تدوین فهرست مستند اسامی مؤلفان و پدیدآورندگان کتاب‌های درسی سال 1397 توسط سرکار خانم آذردخت کوهستانی به همراه همکاران کتابخانه سرکار خانم نسرین عزیزی و فروزان امیدی انجام گرفته است. اطلاعات موجود در این فهرست در سامانه های مرتبط با معاونت طراحی و تالیف، تولید مواد و رسانه های آموزشی و اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی و برای درج فیپای کتاب درسی در فهرست مستند مشاهیر کتابخانه ملی قابل بهره برداری است .
ارسال نظر