از شهید سلیمانی نقل شده که در جمع ائمه جمعه گفته است تعریف واقعی مسجد بنا و ساختمان فیزیکی آن نیست بلکه هر کجا عده‌ای گرد هم می‌آیند تا نماز بر پای دارند و در برابر خداوند سر سجده بر زمین بگذارند آنجا مسجد است.
این تعبیر را می‌توانیم در تعریف مدرسه از آن شهید بزرگوار به عاریت بگیریم و بگوئیم مدرسه هر فرصت و موقعیتی است که در آن معلم و دانش آموز بتوانند با یکدیگر ارتباط علمی و تربیتی برقرار نمایند البته سند تحول بنیادین نیز بر محدود نبودن فرایند تعلیم و تربیت به فضای کلاس و مدرسه تأکید دارد و ضرورت تنوع محیط‌های یادگیری را توصیه می‌کند. اینک که بحران کرونا شرایطی خاص پدید آورده است و دانش‌آموز و معلم امکان حضور فیزیکی در مدرسه را ندارند نمی توان آموزش و پرورش نسل آینده را متوقف ساخت اما معلم و دانش‌آموز می‌توانند با بهره گیری از فناوری‌های رسانه‌ای با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و در فضای مجازی اهداف والای تعلیم و تربیت را پیگیری نمایند.
البته در عکس‌العمل اولیه صداوسیما آموزش دروس را برای دانش‌آموزان گسترش داد و در پی آن برخی مدارس هم از همکاران خود خواستند که با تدریس در فضای مجازی فعالیت آموزشی خود را ادامه دهند و حتی بعضاً از همین طریق به صورت برخط کلاس برگزار کنند و به سؤالات دانش آموزان پاسخ دهند و حضور و غیاب نمایند.
وزارت آموزش و پرورش هم با راه‌اندازی شبکه‌ای تحت عنوان شاد تلاش کرده است برای شرایط جدید برنامه‌هایی را تدارک ببیند. اما سؤال اینجاست که آیا مسئولیت مدرسه و معلم محدود به همین آموزش حداقلی می‌شود یا آنکه در زمینه مسائل تربیتی و پرورشی هم می‌توان از فضای مجازی بهره برداری‌هایی کرد و فعالیت‌هایی را انجام داد خصوصاً در شرایطی که گروه‌ها و اقشار مختلف مردم بسیجی وار و جهادگرانه تلاش می‌کنند تا برای برون رفت از وضعیت دشوار کنونی هر کدام سهمی را بر عهده بگیرند در این اوضاع جامعه از معلم و مدرسه چه انتظاری دارد و آنها چه فعالیت‌هایی می‌توانند انجام دهند.
رسالت پیامبرگونه معلمی در محدوده زمان و مکان نمی‌گنجد و معلم واقعی حتی در دوران بازنشستگی نیز از پای نمی‌نشیند و تلاش می‌کند در حد توان برای ارتقای فرهنگ جامعه ایفای نقش نماید. این سخن شهید باهنر که می‌فرمود در تابستان مدرسه تعطیل می‌شود اما تربیت تعطیل بردار نیست چراغ راه معلم است. در عمل هم یکی از دغدغه‌های همیشگی معلمان فاصله افتادن بین دانش‌آموزان و درس و مدرسه در ایام تعطیلات نوروز و تابستان می‌باشد. در شرایط فعلی با استفاده از ابزارهای رسانه‌ای می‌توان برقراری یک "ارتباط" مستحکم و همیشگی بین دانش‌آموزان و مدرسه و معلم را نظام‌مند ساخت و ارتباطی دوسویه پویا، روزآمد و ماندگار که حتی پس از شرایط دشوار کنونی نیز میتواند به عنوان یک پشتوانه استمرار یابد و حامی خانواده‌ها و دانش‌آموزان و جانشین معلم و مدرسه در غیر اوقات کلاس و مدرسه باشد و بتواند آینده سازان کشور را در برابر آسیب‌های اجتماعی محافظت نماید.
نکته قابل توجه آن است که جامعه معلمان دارای پایگاه اجتماعی برجسته‌ای در میان خانواده‌ها می‌باشد چنانکه در نظرسنجی‌ها همواره در تراز یکی از معتمدترین اقشار شناخته شده است همین سرمایه اجتماعی و اعتماد خانواده‌ها به معلم و مدرسه است که میتواند به عنوان ظرفیتی ارزشمند برای برنامه‌ریزی و نقش‌آفرینی معلم و مدرسه در ارتباط گیری با خانواده‌ها و دانش‌آموزان مورد بهره‌برداری قرار گیرد. به‌عنوان مثال یکی از نیازهای اصلی و تأکیدات مسئولان در شرایط کنونی ضرورت ماندگاری مردم در خانه‌هایشان است و مدرسه به‌عنوان یک نهاد مرجع میتواند با پیام‌های خویش این ضرورت را گوشزد نماید و علاوه برآن با ارائه برنامه‌های گوناگون درسی، ورزشی و پرورشی برای دانش‌آموزان و حتی خانواده‌ها به غنی‌سازی اوقات آنان کمک کند روشن است که این برنامه‌ها در صورتی توسط دانش‌آموزان و اولیا عملیاتی می‌شود که اجرای آنها هم توسط معلم و مدرسه پیگیری گردد و با توجه به همان اعتماد و محبوبیت خانواده‌ها اجازه این پیگیری‌ها را خواهند داد و رنجیده خاطر نخواهند شد. دو موضوع مهم در ارائه برنامه به خانواده‌ها و دانش‌آموزان باید مورد توجه قرار گیرد: موضوع نخست آنکه این برنامه‌ها باید به‌منظور دستیابی به اهداف متعالی تعلیم و تربیت باشد مثلاً بسیج مردم ایران در جهت جهاد سلامت فرصت مناسبی فراهم آورده است تا دانش‌آموزان در عرصه تربیت اجتماعی درس ایثارگری و نوع‌دوستی بیاموزند و حتی به تناسب سن خویش در این جهاد مشارکت نمایند یا در عرصه زیستی ضرورت توجه به بهداشت و سلامت فردی و اجتماعی و حفظ محیط زیست را فرا بگیرند و به سهم خود تأثیر گذار باشند.
در عرصه اعتقادی هم نگرانی‌هایی که از شیوع کرونا پدید آمده به‌طور طبیعی فطرت تمامی انسان‌‌ها را برای توسل بیشتر به سوی خالق هستی متوجه ساخته است و لذا می‌توان قلب‌های پاک دانش‌آموزان را برای بهره‌گیری از ماه‌های شعبان و رمضان و دعا برای رفع گرفتاری تمام مردم جهان و خصوصاً مردم ایران هدایت کرد. مشابه این‌گونه برنامه‌ها را می‌توان در عرصه‌های علمی فرهنگی و هنری و اقتصادی و... پیش‌بینی کرد اما موضوع دوم مشارکت محور بودن این‌گونه برنامه‌ها است با توجه به آنکه در فعالیت‌های پرورشی راهکار و قالب مشارکت حرف اول را می‌زند و در قالب مشارکت است که انگیزه دانش‌آموز تقویت و خلاقیت‌ها و استعدادهایش شکوفا می‌شود.
بنابراین معلم و مدرسه باید تلاش کنند با طرح موضوعات و مسائل و گشودن میدان مشارکت و فعالیت دانش‌آموزان و در عین حال هدایت غیرمستقیم زمینه را برای حضور پرشور و نشاط نوجوانان و جوانان و حتی کودکان فراهم سازند به‌ویژه آنکه نسل آینده‌ساز کشور آشنایی و مهارت فوق‌‌العاده‌‌ای در زمینه سواد رسانه‌ای و فضای مجازی دارد و می‌توان خلاقیت‌ها و دستاوردهای آنان را برای بهره‌گیری دیگران منعکس ساخت اگر مدرسه و معلم بتوانند زمینه مشارکت و فعالیت تمامی دانش‌آموزان را بر اساس استعدادهای متفاوت‌شان به خدمت تعلیم و تربیت بگیرند پایگاه اطلاع رسانی مدرسه جذابیت خواهد یافت و مدرسه و معلم جایگاه مرجعیتی خود را در دنیای ارتباطات باز خواهد یافت.
سایت خبری الف
محمود فرشیدی، وزیر اسبق آموزش و پرورش
ارسال نظر