مشروح سخنان معاون وزیر در دیدار با مدیران سازمان پژوهش

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در جلسه ای با مدیران این سازمان با اشاره به فرارسیدن موعد بازنشستگی، بر رعایت قانون مداری تأکید کرد و توصیه هایی را در خصوص شکوفایی بیش از پیش مسیر سازمان ارائه نمود.

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی ذوعلم رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در این نشست که روز چهارشنبه 3 اردیبهشت ماه در سالن جلسات برگزار شد، ضمن تبریک فرا رسیدن ماه مبارک رمضان گفت: در حال سپری کردن آخرین ساعات ماه شعبان هستیم و بزودی ماه مبارک رمضان شروع می‌شود.

وی با قرائت حدیثی اضافه کرد: ماه شعبان را مقدمه ماه رمضان دانسته‌اند. به این دلیل که یک ماه انسان‌ها بتوانند خود را پاک کنند، مورد غفران خداوند قرار گرفته و برای ورود به ماه رمضان که ماه ضیافت الهی است آماده شوند. امیدواریم که همه ما در حد آنچه درمی‌یابیم بتوانیم از این فرصت‌ها استفاده کنیم.

دکتر ذوعلم گفت: در منظومه معارف اسلامی، آیات قرآن، روایات معصومین و دعاهای ماه رمضان، ظرفیتی که ماه رمضان برای انسان شدن و رسیدن به حیات طیبه دارد بسیار بالاست؛ ماه مبارک رمضان جایگاه خیلی مهم دارد و در عین حال خیلی مغفول مانده است.

فاصله بشر با بی نهایتِ خود

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه دنیای مدرن موجب شده که اولویت‌ها و اهمیت‌ها جابه جا بشود افزود: این موضوع باعث شده امور بسیار بی اهمیت و کم اهمیت در صدر قرار بگیرند و امور بسیار مهم و اساسی و بنیادی به کلی فراموش شود. البته گاهی هم خداوند متعال تلنگری می‌زند تا این وضعیت کمی تکان بخورد و بشر باز هم متوجه حقایق بشود. بشری که صدها سال است از بی نهایتِ خود فاصله گرفته و آن را به حساب نمی‌آورد، حالا به خاطر یک بی نهایتِ کوچک، متزلزل و خار می‌شود و مجبور می‌شود مسائلی را رعایت کند و جدی بگیرد که این امر خیلی مهم و البته رقت انگیز است.

وی ادامه داد: بشریت حرف‌های اولیا، انبیاء، معصومین، قرآن و عقل را صدها سال است که به صورت کلی کنار گذاشته است. البته قبل از آن هم وضعیت به گونه ای نبود که تمام جهان به مباحث معنوی و توحیدی ملتزم باشند ولی بعد از مدتی از نظر تئوریک نیز آنچه را که پیامبران برای آینده وعده داده بودند را منکر شدند و بیان کردند که تمام آنها را در همین دنیا به شما می‌دهیم. انسان‌ها از حکمت هستی و حکمت خلقت انسان و ارتباطاتی که انسان با این جهان دارد، غافل شدند. امیدواریم که خداوند این عرصه را به فرصتی تبدیل کند که بتوانیم از آن درس و پند بگیریم و بشریت به این وسیله به یک هوشیاری نزدیک شود.

دکتر ذوعلم با تأکید بر اینکه آنچه ما به آن نیاز داریم در قرآن کریم است، بیان داشت: ماه رمضان ماه مراجعه به قرآن کریم است. علت واجب شدن روزه در این ماه این است که انسان بتواند زمینه‌ای را برای ارتباط قوی‌تر با قرآن کریم فراهم کند. یعنی خوردن و خواب و گشت و گذار باعث این نمی‌شود که بتوانیم با آنها رابطه برقرار کنیم چون قرآن حقیقی دارد که اگر وجود انسان با آن هم سنخ نشده باشد با آن ارتباط برقرار نمی‌کند.

سنخیت ما با قرآن چیست؟

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در ادامه با طرح این پرسش که سنخیت ما با قرآن چیست؟ گفت: نسل جدید خیلی راحت با گفتمان جدید دوره غلبه صنعت، لذت طلبی و راحت طلبی و رفاه زدگی ارتباط برقرار می کند چون سنخ طبیعی و حیوانی انسانی با این گفتمان سازگار است. بشر، سنخیت حقیقی متعالی دارد و اگر در انسان، روح الهی دمیده شود در فرآیند تکوین است. به عنوان مثال اگر ملائکه به کمک انسان بزرگی مثل امام خمینی (ره) نمی‌آمدند این کارهای بزرگ انجام نمی‌شد.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر ذوعلم اظهار کرد: ما بر اساس نص قرآن باید به ملائکه ایمان داشته باشیم. این حقیقت در انسان به صورت بالقوه وجود دارد و وقتی بخواهد این حقیقت متعالی را بالفعل تبدیل کند باید ابتدا به این روح الهی آگاهی پیدا کند. انسان باید از خودشناسی شروع کند یعنی ابتدا ارتباط با خود و سپس ارتباط با خدا و خلق را برقرار کند.

مفهوم واقعی بندگی خداوند را به دانش‌آموزان نفهمانده‌ایم

رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با تأکید بر اینکه انسان باید اول خودش را بشناسد، گفت: در کتاب نهج البلاغه آمده است که شما انسان‌ها در دنیا آفریده شده‌اید ولی در دنیا ماندگار نیستید و زمانی تمام این زمین و زمان افول پیدا می‌کند. کاری که انسان در این دنیا باید انجام دهد عبودیت است. عبودیت به معنی نماز خواندن و روزه گرفتن نیست بلکه به معنی بندگی خدا است. بندگی خدا در دوره مدرن بد فهمیده شده و گمان کردند که این بندگی مثل سایر بندگی‌ها بد است. چرا که فطرت آزاده انسان بندگی را در هیچ رکنی از زندگی نمی‌پذیرد. حرّیت در فطرت انسان است، ذات این بندگی همان حرّیت حقیقی است ولی این موضوع را خیلی از ما متوجه نشده‌ایم و به مخاطبانمان که دانش‌آموزان هستند نفهمانده‌ایم. دانش‌آموز ما باید از بندگی خدا یک برداشت واقعی داشته باشد. منظورم برداشت زیبا نیست چون زیباسازی برای چیزی به کار برده می‌شود که خودش زیبا نباشد.

ایجاد دانش رمضان شناسی

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی گفت: ما باید دانش رمضان شناسی ایجاد کنیم چرا که رمضان شناسی ما خیلی ضعیف است. ماه رمضان در سرنوشت ما مؤثراست. این تأثیر به گونه‌ای است که در انتهای ماه رمضان می‌توان از خداوند درخواست عصمت کرد و عصمت اکتسابی به‌دست آورد که خیلی مهم است. رمضان نامی از اسامی خداست. ماه رمضان ماه تمرین مبارزه با نفس و رسیدن به شجاعت و توانمندی برای کنار گذاشتن خواسته‌ها است. ماه رمضان ماه قیام است یعنی ماهی که مردم شب زنده داری می کنند. معنی دیگر آن این است که یک جامعه یا ملت اگر بخواهد اهل قیام برای خدا شود بدون ماه رمضان امکان پذیر نیست. یعنی پیامبر اکرم (ص)که به اوج رسیدند برای قیام و صیام بود. برخی دعاها سطحی هستند مثل اینکه می‌گوییم خدایا کرونا نگیریم و برخی از دعاها عمیق ترهستند. مثل اینکه خدایا به کرونای معنوی مثل شرک، نفاق، فسق، دوری از خدا، دچار نشویم.

در سازمان پژوهش به کاروجّدیت نیاز داریم

ایشان ادامه داد: ما در سازمان پژوهش به کاروجدّیت نیاز داریم به عنوان مثال باید در سایت رشد و سازمان، محتوای مناسبی برای معلمان و دانش آموزان تهیه و ارائه کنیم. باید به جمله مقام معظم رهبری درباره سازمان مبنی بر اینکه "سازمان پژوهش قلب آموزش و پرورش است" توجه کنیم نه اینکه فقط به آن افتخار کنیم و آن را نمایش دهیم. جایگاه موجب افتخار نیست بلکه موجب مسئولیت است. کاری که از سازمان پژوهش انتظار می‌رود انجام نشده است ولی هنوز هم دیر نیست. سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در صدد تعلیم و تربیت اسلامی است، در این راستا باید به بلوغ و رشدی برسد که رمضان شناسی داشته باشد.

استقرار 11 حوزه تربیت و یادگیری

دکتر ذوعلم بیان کرد: سال 98 سالی مهم برای سازمان بود چون تلاشی صورت گرفت تا زیرساختی در سازمان ایجاد شود و بر روی این زیرساخت، اسناد تحول اجرایی شود. یک سال است که با بازآرایی تشکیلاتی درگیر هستیم و نظرات موافقان و مخالفان را شنیده‌ایم ولی استدلال‌های انجام این کار نقض نشده است. خوشبختانه 11 حوزه تربیت شکل گرفته که البته هنوز نهال است و باید رشد کند.11 تیم کارشناسی علمی پژوهشی نیز شکل گرفته که وجه فلسفی، علمی، دانشی، تربیتی، کارشناسی و محتوایی که بیرون داده می‌شود را پالایش کرده و به برخی سؤالات پاسخ دهند. مثلاً: آیا با توجه به رشد فکری که در جامعه ما شکل گرفته است، در کتاب دینی هنوز باید حرف‌های 20 سال پیش گفته شود؟

وی بیان کرد: این 11 حوزه تربیت و یادگیری وحی منزل نیست ولی مصوب شده وعنوان از این حوزه‌ها باید تغییر پیدا کند که پیگیر آن هستیم. در واقع جدا شدن دو حوزه معارف و قرآن انحراف آشکار است که انتقادات ما پذیرفته شده و در حال تغییر هستند.

ایشان با اشاره به اینکه مشخص است معاونت طراحی و تولید بسته‌های یادگیری باید چه کاری انجام دهد یادآورشد: تاکنون درسازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی به حوزه مدرسه و ارزیابی کلان از برنامه‌ها نمی‌پرداختیم و اقدامات صورت گرفته هیچ بروندادی نداشت که خوشبختانه این حوزه هم با یک ساختار چابک به وجود آمده است.

دکتر ذوعلم با تأکید بر این اصل حاکم که تولید بسته تألیف کتاب و تولید فیلم آموزشی در سازمان باید ممنوع شود، گفت: صدها هزارمعلم هستند که توان تولید بسته یادگیری دارند. باید به آزاد سازی برنامه درسی بپردازیم، خودمان برنامه ننویسیم و نویسندگان دیگر را پیدا کنیم و راه آنها را به سازمان باز کنیم.

ارزشیابی پایه دهم به صورت حفظی نباشد

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با اشاره به اینکه انتظار از این سازمان این است که شاخص‌های مدرسه و مدارس را بیان، رصد و ارائه کند، یادآور شد: تا هنرستان توانمند نشود فنی و حرفه ای رشد نمی‌کند، تا دبیرستان توانمند نشود نمی‌تواند برنامه‌های تربیتی ما را در مدرسه اجرا کند. مدرسه محوری بدون توانمندسازی یک شعاراست. سازمان پژوهش باید خیلی کارشناسی شده بگوید که چکار کنیم برنامه درسی ملی به‌طور کامل اجرا شود. بگوید که باید چه کار کرد تا 8 کلان پروژه تعریف شده سازمان با جدّیت دنبال شود.

ایشان ادامه داد: یکی از این کارها برعهده پژوهشگاه است. 5 شایستگی پایه که در برنامه درسی ملی داریم باید در 6 ساحت تربیتی جریان دهیم. باید با یک سری شاخص خروجی را بسنجیم. یعنی به عنوان مثال ارزشیابی دهم نباید به صورت حفظی و امتحانی باشد بلکه باید مفهومی باشد و بعد به سایر مقاطع برسیم تا پایه دوازدهم که در نهایت به کنکور برسیم و در نحوه برگزاری کنکور تغییر ایجاد کنیم. باید بخشی از کنکور هم مفهومی برگزار شود. این شاخص‌ها و بازطراحی‌ها خیلی مهم است و باید دنبال شود و سپس استقرار کارکردی پیدا کند به گونه‌ای که معاونت طراحی و تولید به استقرار کامل برسند و کارکردها از آنها ساطع شود و برونداد واقعی و جدی داشته باشد.

سازمان پژوهشی، سازمانی گفتمان محور

دکتر ذوعلم گفت: هیچ سازمانی نباید فرد محور و رئیس محور باشد؛ بلکه باید گفتمان محور باشد، گفتمانی برگرفته از اسناد تحول. امیدواریم این امر در سال جدید جریان پیدا کند. یک ریل حدوداً 14 ساله در این مسیر گذاشته شده و نقشه آن ریخته شده است. تا وقتی کلیت قواره برنامه درسی اصلاح نشود و منطق و هویت برنامه مشخص نباشد نمی‌توانیم به جایی برسیم. این سازمان باید آزاداندیش، گفتمان محور، یادگیرنده و انقلابی و پاسخگو باشد. پاسخگویی سازمان پژوهش خیلی پایین است فقط گاهی توجیه می‌کنیم.

رئیس سازمان پژوهش  و برنامه ریزی آموزشی با اشاره به اینکه به افتخار بازنشستگی از سازمان پژوهش و پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نائل شده است، اظهار نمود: معتقدم باید ملتزم به قانون بوده و قانونمداری داشت. ما هم بنا نداریم قانون را دور بزنیم و یا مجوزی خاص برای این کار بگیریم؛ علیرغم اینکه برخی فشارها و اصرارها از سوی برخی دوستان برای این کارها وجود داشت. بنده مخالف ادامه کار بودم و معتقد بودم باید التزام به قانون داشته باشیم. به طور طبیعی لازم بود که یک جایگزین برای من پیدا شود و مقام عالی وزارت به دنبال جمع بندی هستند؛ ولی تا زمانی که فرد جدیدی منصوب نشده وظیفه دارم در این سازمان بمانم. هیچکدام از همکاران عقلاً و شرعاً و قانوناً مجاز نیستند که یک ساعت در کار توقف کنند که ببینند چه کسی بعد از من به عنوان رئیس این سازمان منصوب می‌شود. هر مقداری که همسویی در سازمان عمیق‌تر باشد آزاداندیشی و فکر محوری و حاکمیت اسناد تحولی بیشتر می‌شود.

حجت الاسلام و المسلمین دکترذوعلم افزود: اگر تربیت اسلامی به قرآن و اهل بیت وصل است - که باید وصل باشد- اسلامی بودن ذومراتب است. هر چقدر هم تلاش شود تا سازمان اسلامی شود جای کار دارد البته منظور، اسلامی است که مقام معظم رهبری و امام خمینی(ره)، علامه مطهری، علامه طباطبایی و شهید بهشتی گفتند نه اسلام سکولار. این مباحث در مبانی نظری تحول هم آمده است. مرجع فعلی اسلامی بودن این 5 نفر هستند که کتاب‌ها و گفتارهای آنها درباره ارزش‌ها، اهداف و غایت‌های اسلام در آن آمده است. این مباحث در مدارس ما اصلاً اعمال نمی‌شود البته منظور ما مدارس دولتی نیستند بلکه مدارس به ظاهر خوبِ غیردولتیِ اسلامی منظور ما است. فاصله ما با اسلام خیلی زیاد است و هنوز شکاف زیادی داریم.

سازمان پژوهش باید به اسلام و انقلاب اسلامی باور داشته باشد

رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی گفت: بازنشسته شدن من به این معنی نیست که من لزوماً از سازمان می‌روم. این سازمان مدت‌ها خانه دوم من بوده و به آن علاقمند هستم؛ به همین دلیل اینجا را رها نمی‌کنم. در ستاد پیگیری بیانیه گام دوم اولین قدم این بود که دلالت‌های تربیتی گام دوم چیست؟ در ابتدا به آن پرداخته شد و بعد رها شد. اگر این سازمان پژوهش که قلب آموزش و پرورش است باور به اسلام و انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی به عنوان یک نظام مردم سالار پیشرو داشته باشد قطعاً این باور سرریز خواهد شد و به معلمان و مدارس و دانش آموزان خواهد رسید. این سازمان باید کل آموزش و پرورش را در مسیر تحولی واقعی قرار دهد، مخصوصاً در روزهایی که آموزش و پرورش درگیر حوادث روزمره است و با وقوع مسائل جدید نباید بقیه مسائل فراموش شود. وقتی ابلاغ رئیس جدید سازمان توسط وزیر آموزش و پرورش صادر شود به هر مقدار که نیاز باشد در خدمت دوستان خواهم بود. امیدوارم آینده سازمان به مراتب بهتر از وضع حال و گذشته آن باشد.

حذف معاونت‌های پژوهش یک گام به عقب در زمینه تحول است

این پژوهشگر تعلیم و تربیت درباره مباحث حاشیه‌ای مثل احتمال حذف معاونت پژوهشی در ساختار ادارات استان‌ها، بیان داشت: در بحث تعلیم و تربیت کاستی‌های زیادی داریم و کم توجهی به نظام تعلیم و تربیت در مجموعه کشور و نظام ما یک آسیب جدی است. مقوله پژوهش در آموزش و پرورش مهجور است. زمانی قرار بود معاونت‌های پژوهش در استان‌ها حذف شود ولی تلاش‌هایی در جهت مقابله با آن صورت گرفت، این کار یک ضایعه برای آموزش و پرورش است. معاونت پژوهش باید در استان‌ها تقویت شود و به عنوان یک پیشران برای تحول تلقی شود. متأسفانه فشارهایی از بعضی از مجموعه‌های آموزش و پرورش برای حذف آن در حال انجام است ولی حذف معاونت‌های پژوهش خسران زیادی است و به معنی یک گام به عقب در زمینه تحول است.

 

ادامه دارد