تدبیر سازمان پژوهش مبنی بر«تدوین سند تحول آموزش و پرورش جامعه‌محور و کارآفرین»

معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی پیشنهاد کرد «سند تحول آموزش و پرورش جامعه‌محور و کارآفرین» تولید شود.

به گزارش روابط عمومی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، اولین جلسه تدوین سند تحول آموزش و پرورشِ جامعه محور و کارآفرین روز دوشنبه 1399/4/23 با حضور آقایان دکتر حسن ملکی، مهندس آذرکیش (نماینده معاونت آموزش متوسطه)، عظیمی (نماینده معاونت پرورشی)، مهندس بهمنی، رضاعلی، اسدی، روشندل و خانم دکتر آژیده (نماینده معاونت آموزش ابتدایی ) در سالن جلسات طبقه اول سازمان پژوهش برگزار شد.

پس از تلاوت آیاتی از کلام‌الله مجید، آقای دکتر ملکی ضمن تشکر از حضور اعضای جلسه، علت تشکیل جلسه را در راستای دستور مقام عالی وزارت مبنی بر بحث و گفتگو در خصوص کتاب آینده دانشگاه‌ها در ایران، جامعه محور و کارآفرین و ترسیم آینده نظام تعلیم و تربیت مبتنی بر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش عنوان کرد و بر این اساس مسئولیت انجام این کار را به سازمان پژوهش واگذار نمود.

رئیس سازمان پژوهش بیان کرد:این بحث مربوط به آینده آموزش عالی و دانشگاه‌ها است ولی جهت‌گیری آموزش و پرورش در جامعه‌محور و کارآفرین بودن آینده دانشگاه‌ها و ایران نقش مؤثر دارد.

علت آن که از سازمان پژوهش خواسته شد بر اساس بیانیه وزارت علوم تصویری از آینده نظام تعلیم و تربیت را تهیه کند آن است که این بیانیه مواضع فکری وزارت علوم است نمی‌توان آن را سند و برنامه تحولی دانشگاه‌ها نامید. نام آن همان چیزی است که روی کتابچه درج شده و مشتمل بر مطالبی است که محورهای مختلف یک بیانیه می‌باشد. ارتباط آموزش و پرورش با این بیانیه آن است که براساس آن بتوانیم در آموزش و پرورش سندی تولید کنیم. اگرچه بیانیه مذکور مربوط به دانشگاه است ولی پس از مطالعه محتوای آن متوجه می‌شویم که در آن آینده تعلیم و تربیت کشور مطرح است نه آینده دانشگاه. جهت گیری، محورها، اهداف و آرمان‌های آن به تعلیم و تربیت ارتباط دارد تعلیم و تربیت هم فقط به دانشگاه‌ها محدود نمی‌شود.

ارتباط ویژه تعلیم و تربیت دانشگاه با آموزش و پرورش این‌گونه است که از طرفی خروجی‌های آموزش و پرورش ورودی‌های دانشگاه هستند و از طرفی دیگر تعلیم و تربیت سیری تکوینی است و با اندکی تسامح به مثابه جاده‌ای است که در آن آدم‌ها در حرکت هستند، در دوره‌‌ای معیّن نام آنها دانش‌آموز و در برهه‌ای دیگر دانشجو می‌شود ولی آدم‌ها همان‌هایی هستند که در این جاده در حرکتند. بنابراین اگر جنس خروجی‌ها متناسب با شرایط محیطی که وارد آن می‌شوند نباشد در آنجا غریبه خواهند بود. از هر دوره تحصیلی که به دوره دیگر وارد می‌شویم قاعدتاً باید گذرنامه داشته باشیم گذرنامه یعنی قابلیت‌هایی که فرد در دوره قبلی به‌دست آورده است. اگر در دوره‌های قبلی قابلیت‌های لازم را به‌دست نیاورده باشد ولی وارد دوره بعد شود شبیه آدم‌هایی است که بدون گذرنامه وارد کشور دیگر ‌شده است که در این صورت فرد گرفتار و زندانی می‌شود. عدم سنخیت بین قابلیت‌ها و محیط جدید نیز منجر به دستگیری تربیتی فرد می‌شود.

اگر فردی بخواهد از دوره‌ ابتدایی وارد دوره متوسطه شود باید گذرنامه‌ لازم همه شایستگی‌ها را داشته باشد و همچنین برای ورود به دانشگاه‌ها و مقاطع بالاتر نیز اگر این شایستگی‌ها را نداشته باشد گرفتار خواهد شد. طبق آنچه در کتابچه وزارت علوم آمده است دانشگاه‌های امروز باید جامعه‌محور و کارآفرین باشند. دلایل گوناگونی هم وجود دارد که محوریت دانشگاه‌ها باید کارآفرینی و جامعه محوری باشد که این دلایل در کتابچه آینده دانشگاه‌ها در ایران آمده است و نشان می‎دهد که این واقعیت‎ها باعث چرخش در دانشگاه‌ها شده و آن‌ها را به سمت جامعه محوری و کارآفرینی سوق داده است از جمله آن‌ها می‌توان به:

- افزایش نیاز به توسعه فناوری و نوآوری، تغییر رویکرد اقتصادی به اقتصاد دانش بنیان، افزایش بیکاری پیچیده‌تر شدن ماهیت مشاغل، افزایش فاصله حقوق اعضای هیأت علمی داخل و خارج از کشور، سرعت بالای تغییرات در عرصه‌های مختلف، تغییر شیوه‌های آموزشی و فناوری‌های نوین و... اشاره کرد.

نکته اصلی این است حال که دانشگاه‌ها با توجه به شرایط موجود، به نوعی مکلف به حرکت به سوی جامعه محوری و کارآفرینی شده اند تعلیم و تربیتِ آموزش و پرورش چگونه باید رقم بخورد و چه ویژگی‌هایی باید در جهت گیری، اهداف، محتوا، روش‌ها، شاخه‌ها، رشته‌ها باشد و چه تغییراتی باید پدید آید تا بتوان گفت آموزش و پرورش ورودی‌هایی برای دانشگاه‌ها تولید می‌کند که در جهت‌گیری‌، اهداف و روش‌ها سنخیتی داشته باشد.

به دو دلیل مباحث موجود در داخل کتاب آینده دانشگاه‌ها در ایران به آموزش و پرورش مربوط می‌شود، دلیل اول مباحث کلان تعلیم و تربیت و دلیل دوم به خاطر خروجی‌های آموزش و پرورش است که اولاً تعدادی از آنها ورودی‌های آموزش عالی هستند و ثانیاً آنهایی که مسیر دیگری غیر از آموزش عالی را انتخاب می‌کنند در همین مسیرِ زندگی یعنی کسب شایستگی‌های جامعه محوری و کار آفرینی وارد جامعه می‌شوند.

پس از تبیین و تشریح فلسفه تشکیل جلسه و ارتباط کتاب تولید شده توسط وزارت علوم با آموزش و پرورش، اعضای جلسه نظرات و پیشنهادت خود را ارائه و در ادامه آقای دکتر ملکی مباحث مطرح شده را به شرح زیر جمع بندی نمود:

خروجی‌ گفتگوهای به عمل آمده این است که آنچه مسلم است به حکم عقل و تجربیات آموزشی و پرورشی باید یک سند تحول آموزش و پرورش جامعه‌محور و کارآفرین تولید کنیم. این سند فرعیست بر اصلی به نام برنامه درسی ملی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، زیرا اگر نسبت بین فرع و اصل در نظر گرفته نشود ممکن است هم در مقام نظر و هم در مقام عمل دچار تجزیه سند و نگاه تک بُعدی، عمل ناقص و ابتر شویم. اگر از جامعه‌محوری حرف می‌زنیم که اهمیت زیادی هم دارد ولی حواس‌مان هست که اگرچه در فلسفه‌های تربیتی جامعه ما اهمیت زیادی دارد ولی اصالت الاجتماعی فکر نمی‌کنیم یعنی جامعه را لزوماً اصل نمی‌دانیم و فرد را فرع و بالعکس. ما براساس فلسفه سند تحول اعتقاد داریم که جامعه و نیازهای جامعه و مسائل آن مهم هستند اما اهمیت آن به کمک در اعتلای رشد همه جانبه انسان و تربیت اوست مبادا آموزش و پرورش جامعه‌محور ما را به سمت اصالت الاجتماعی اندیشیدن پیش ببرد ولی باید دچار تحجر هم نشویم. معنی این است که به واسطه نگرانی از اصالت الاجتماعی نشدن به جامعه بی‌اعتنا باشیم.

رابطه انسان با جامعه رابطه حیاتی و با یک مسامحه رابطه ماهی با آب است. تصور رشد انسان بدون جامعه محال است. اگر انسان از ظرفی به نام جامعه محروم شود تربیت درستی نخواهد داشت بنابراین از نظر منطقی باید به سمتی برویم که در نظام تربیتی تکلیف تربیت را با جامعه شفاف کنیم که نه دچار مکتب اصالت الاجتماعی شویم، نه بقدری بسته عمل کنیم که تصور کنیم تربیت بدون جامعه ممکن است. نه دچار افراط شویم نه دچار تفریط.

بر اساس این نگاه انتظار مقام عالی وزارت این است که در مرحله اول بیانیه‌ای مشابه بیانیه دانشگاه تولید کنیم، بیانیه‌ای که جهت‌گیری‌اش جامعه‌محوری و کارآفرینی باشد و مانند شاخه‌ای بر روی تنه اسناد تحولی ما بروید و در آن وجهی از سند تحول بنیادین به نام جامعه محوری و کارآفرینی را که قدری مغفول مانده است برجسته کنیم. در این بیانیه باید ساختاری داشته باشد که در این خصوص دو جور می‌توان عمل کرد:

 1ـ برخورد اول این است که بر اساس ساختار مجموعة‌ تولید شده از سوی دانشگاه عمل کنیم.

2ـ برخورد دوم این است که اندیشه کنیم، با هم ارتباط داشته باشیم، دیدگاه‌ها مطرح شود و از طریق با هم‌بینی و با هم‌نگری ساختار بیانیه را مشخص کنیم از ترکیب نگاه استقرایی به قیاسی برسیم.

قدم بعد از ساختار تدوین محتوای بیانیه شویم در تدوین بیانیه باید از منابعی استفاده کنیم که عبارتند از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، برنامه درسی ملی، بیانیه گام دوم، سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری بعلاوه سایر منابعی که به تحول در نظام تعلیم و تربیت ارتباط دارد تا بیانیه‌ای کامل بومی و متناسب با اسناد تحولی تولید کنیم.

• عنوان بیانیه هم آیندۀ تعلیم و تربیت در ایران براساس اسناد تحولی با محوریت جامعه و کارآفرینی پیشنهاد شد.

گزارش تصویری این نشست را در اینجا مشاهده نمایید.