«از عقلانیت فطری تا عقلانیت وحیانی» با استناد به آیات شریف قرآن

اولین جلسه از سلسله جلسات نه گانه دوره آموزشی دلالتهای قرآنی برنامه درسی ملی کارشناسان در سالن جلسات طبقه هشتم سازمان برگزار گردید. حجت الاسلام دکتر علی ذوعلم، مدرس دوره با بیان سه مقدمه درباره موضوع جلسه «از عقلانیت فطری تا عقلانیت وحیانی» با استناد به آیات شریف قرآن کریم به تبیین این نظریه پرداختند.

ایشان در مقدمه اول، ضمن معرفی قرآن به عنوان «کتاب معرفت» به چالش های فکری این حوزه اشاره کرده و ضمن پرهیز دادن افراد از نگاه افراطی و تفریطی نسبت به حجیت قرآن کریم، گفتند : آنچه که قرآن را از سایر چیزها متمایز می کند، «حجیت معرفتی قرآن» است.

هم چنین ایشان در مقدمه دوم با اشاره به دو منبع اصلی معرفت، (عقل و نقل) این دو را لازم و ملزوم هم دانستند. البته نسبت این دو با توجه به یک حوزه معرفتی کم یا زیاد می شود اما هرگز قطع نمی گردد. فلسفه، کلام، فقه، عرفان و علوم تجربی همه بر این دو معنا از عقل استوار و پایدارند.

در مقدمه سوم ایشان به نسبت عقل و نقل در قرآن کریم پرداخته و ضمن بیان دلالت های قرآنی آن، به معرفی مدل مفهومی پنج عنصری در تربیت اسلامی  ( تفکر، ایمان، علم، عمل و اخلاق ) پرداختند. و با بیان این که بسیاری از آیات قرآن کریم به امور ارشادی و یادآوری و تذکر می پردازد تا اموری تأسیسی، نتیجه گرفتند که قرآن کریم کتاب معرفتی جدا از تجارب انسان نیست. و در اغلب امور با یافته های انسان متفاوت نیست بلکه رشد دهنده و تکمیل کننده آن است.

وی با طرح  این سؤال که با قرآن کریم می تواند تکیه گاه پنج عنصر ( تفکر، ایمان، علم، عمل و اخلاق ) باشد؟ گفتند از دلالت های صریح قرآن می توان اهمیت پنج عنصر استخراج می شود. و با اطمینان می توان درباره اسناد معتبر و مستدل قرآن و معارف اسلامی در حوزه تعلیم و تربیت اسلامی مباحث مستقل ارائه نمود.

ایشان ضمن بیان این مطلب که بیش ترین تأکید قرآن بر عنصر عقلانیت است، به آیات متعددی از قرآن از جمله آیه اول سوره یوسف اشاره فرمودند. «انا انزلناه قرآنا عربیا لعلکم تعقلون» ایشان نقطه عزیمت حرکت عملی را «عقل فطری» دانسته و آن را مانند سایر قوای فطری از سرمایه های انسان معرفی کردند. و گفتند غرب هم از همین جا آغاز کرد اما به آن وفادار نماند و مانند همیشه آنچه را که در ویترین خود به دیگران عرضه کرد، با واقعیت متفاوت بود.

ایشان با بیان اینکه « نباید در عقل فطری متوقف شد. » گفتند غرب در عقل فطری مانده است. باید از این مرحله به سوی رشد و تعالی (عقل وحیانی) حرکت کرد. قرآن کریم پاسخگوی سؤالات بنیادین بشر است. انسان خالی الذهن سراغ قرآن نمی رود. و نباید برود بلکه باید هدف و انگیزه داشته باشد. انسانیت انسان در گرو فطرت است. و منبع آن عقل و نقل ( قرآن ) است. در نگاه متوازن وحیانی، گزارها چه در مقام کشف، چه داوری و چه سودمندی و فایده باید بر اساس استدلال و استناد (عقل و نقل) صورت گیرد.

ادامه مباحث در جلسه روز چهارشنبه 1398/2/18 ساعت 11:15 خواهد بود.

ان شاء الله