علم اگر مفسر فعل خدا باشد، علم دینی است.

دومین جلسه از سلسله جلسات دوره آموزشی دلالتهای قرآنی در برنامه درسی ملی با حضور کارشناسان روز چهارشنبه 18/2/1398 از ساعت 11:15 در طبقه هشتم سازمان برگزار گردید. حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی ذوعلم، مدرس  دوره در ابتدای بحث و در ادامه بحث « از عقلانیت فطری تا عقلانیت وحیانی » دو نکته را یادآور شد:

1- همه انسان ها از عقل فطری برخوردارند. و همه انسان ها از طریق عقل فطری می توانند با هم ارتباط علمی و معرفتی داشته باشند. این عقل هم نظری است و هم عملی

2- عقل فطری قابل از بین رفتن نیست. اما قابل ضعیف شدن هست. که البته در نتیجه خواست و اراده خود فرد اتفاق می افتد.

ایشان در ادامه با بیان این که: اساساً جوهره تربیت بیداری فطری است. گفت: منشأ تحول در هوشیاری عقل فطری است. (عقلانیت فطری) نقطه آغاز است و با نقطه پایان (عقلانیت وحیانی) همسو است. (طیف)

ایشان با بیان روایتی از مولای متقیان، رسالت انبیاء را هم حرکت از عقلانیت فطری به عقلانیت وحیانی معرفی کرد : « ... وَ یُـثیـروا لَـهُم دَفائِـنَ الـعُـقول » ( نهج البلاغه، خطبه اول ) علت بعثت پیامبر و پیامبران بزرگ الهى انسانها را به فطرت انسانى و سرشت انسانیت که همراه با شرف و کرامت است برگردانَد؛ نعمتهاى فراموش‌شده‌ى الهى را به یاد آنها بیاورَد و خِرَدهاى دفن‌شده را مبعوث کند. (تا عقل فرصت نفس کشیدن بیابد.)

ایشان با قرائت آیاتی از قرآن کریم، اوج عقلانیت وحیانی را در وجود مبارک حضرت محمد صلی الله علیه و آله و حضرات معصومین علیهم السلام معرفی کرده و افزود : بزرگترین کشف تاریخ، کشفی است که برای نبی اکرم رخ داده است. کشفی که منجر به تحقق یک مکتب شده با معارف عمیق و اعمال روح بخش که محصول آن کشف تام نبوی است. این عبارات عرفا است. تمام حقایق اولین و آخرین در این کشف است به همه مراتب کشف و ایشان آنها را با چشم و قلب و اندیشه دیده است. تا آنجا که قرآن مکتوب برای پیامبر اکرم مشهود بود. (درست مانند معلمی که بخش از یک موضوع را به دانش آموزان می آموزد، کودک می پندار چیز مهم زیادی آموخته اما معلم می داند که این مطلب چه مقدار ارزش و بها دارد. ...)

وی با بیان اینکه نبی مکرم صلوات الله علیه دارای علم لدنی و علم حضوری و شهودی و در یک کلمه علم الهی بودند؛ به نظر علامه طباطبایی اشاره کرده و گفت : عصمت انبیاء (کمال عقلانیت وحیانی ) برای برخی عصمت اکتسابی است. از این رو مراتب عقلانیت وحیانی حد یقف ندارد.

ایشان در ادامه با بیان این جمله که : شریعت مقدار حداقلی معرفت را زمینه سازی می کند. گفت: راه رسیدن به مرحله طریقت از طریق شریعت است و برای واصل شدن به حقیقت باید از طریق التزام به شریعت عمل کرد. نتیجه آن که سرنخ اصلی در عقلانیت نظری است.  

ایشان در ادامه به جایگاه موضوع بحث در تعلیم و تربیت اشاره کرده و گفت:  فرایند تربیت نیز «صیرورت» (شدن) است. در تعریف فلسفه می گوییم : « صیرورت انسان از یک عالم ذهنی به عالم عینی حقیقی » حقیقت حکمت و فلسفه، صیرورت دائمی است. عقلانیت و عقل محوری ترین مفهوم در ارزش های فرهنگی جامعه عاقل و دانایی محور است.

حجه الاسلام ذوعلم با بیان دلالت های قرآنی عقلانیت وحیانی دو روش را مطرح کرد :

1-   روش استفاده مستقیم از قرآن کریم

2-   مراجعه به آراء کسانی که به این مرحله از کمال رسیده اند.

همچنین ایشان در تکمیل بحث و برای مثال به روایتی از امام موسی کاظم علیه السلام که در کتاب شریف اصول کافی باب عقل و جهل آمده اشاره کرد که در آن به بیش از 40 آیه شریفه اشاره و استناد شده است.

ایشان رسالت اصلی تعلیم و تربیت را پرورش عقل بر شمرد و گفت : انتخاب درست و عقلانی همان هدایت و توفیق الهی است. زیرا « درک » به معنای رسیدن به دروس اسلامی است. و عمل به دستورات الهی نیز زمینه درک و رشد عقلی را فراهم می کند. ایشان در پایان با ذکر جمله ای از علامه جوادی املی که ( علم اگر مفسر فعل خدا باشد، علم دینی است. ) به این مطلب که یافته های تجربی نیز محصول عقل تجربی است. اشاره کرده و عقل تجربی را هم از مراتب عقل فطری برشمرد. البته اگر روح توحیدی در آن دمیده شود. به عنوان مثال اگر در بیان نتایج به جای طبیعت گرایی به خلقت گرایی توجه شود، می توان گفت علم تجربی هم در مسیر عقلانیت وحیانی گام برمی دارد.

ادامه این بحث در جلسه روز شنبه 21/2/1398 ساعت 11:15 خواهد بود.

ان شاء الله