این دانش آموزان کار بلدند...

هنوز هم برخی معتقدند که دانش‌آموزان نباید دست به سیاه و سفید بزنند و باید وقتشان را با تست‌زدن و شرکت در آزمون‌های مختلف پر کنند.

 برخی والدین تمام سعی‌شان را می‌کنند تا شرایط را برای فرزندشان فراهم کنند تا به کاری غیر از حفظ دروس، تست‌زدن و شرکت در آزمون‌های مختلف نپردازند، اما واقعیات امروز، بیش از هر زمان دیگری نشان می‌دهد مهارت‌های فنی می‌تواند از هر زمینه تحصیلی دیگری برای فرد مفیدتر و راهگشاتر باشد.

این ضرورت‌ها حتی آموزش‌وپرورش را به راه‌اندازی طرح‌ها و دوره‌هایی مانند طرح کارآموزی در تابستان وادار کرده است، دوره‌ای که در آن مهارت‌های مختلفی از خیاطی گرفته تا دست‌ به‌ آچارشدن و مکانیکی را دربرمی‌گیرد.

خبرنگار ایسنا در همین راستا و برای مشاهده میدانی از وضعیت برگزاری این طرح کارآموزی در استان، به چند مرکز مهارت‌آموزی پسرانه می‌رود.

ورودی این مرکز نوشته شده: «به تعدادی نیرو در زمینه تراشکاری نیازمندیم». این مرکز تراشکاری مساحت تقریبی 50 تا 70 متر دارد و در گوشه‌گوشه آن دستگاه‌های کهنه و نو مشاهده می‌شود. بوی روغن فضای کارگاه را پر کرده است.

احمدرضا: با کار انگیزه بیشتری برای زندگی دارم

چند پسر نوجوان و جوان مشغول کارند. احمدرضا، پسری 18 ساله است که موهایی مجعد و لباس‌هایی آغشته به روغن سیاه دارد.

وی در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: من در هنرستان سیدجلال و در رشته ماشین و ابزار درس خواندم.  پدرم شغل فنی دارد و مادرم خانه‌دار است. من با میل شخصی خودم این رشته را انتخاب کردم.

وی ادامه می‌دهد: علاقه و اشتیاق، در یادگیری این مهارت و افزایش اعتماد به نفسم در این زمینه کمک کرد. من از این کار درآمد کسب می‌کنم و استقلال مالی دارم. با کار انگیزه بیشتری برای زندگی دارم. هرکس به کار خود علاقه داشته باشد، موفق است.

علی: کار تراش‌کاری سخت نیست و فقط به علاقه شخصی فرد بستگی دارد

نفر بعدی علی، پسری 18 ساله، با قدی متوسط و صورتی عرق‌کرده است. با انرژی مشغول کار است. برای صحبت نزدیکش می‌شوم. وی در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: من دوست دارم در آینده تراش‌کار شوم. مهارت به زندگی آینده من کمک می‌کند. اگر من کار داشته باشم، می‌توانم زندگی ایده‌آلی برای خودم بسازم.

وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر از تراش‌کاری درآمدی ندارم و فقط در حال گذراندن دوره کارورزی هستم. پدرم تراشکار بودند اما بازنشسته شدند. شغل پدرم به علاقه من در این رشته اثر گذاشت.

علی توضیح می‌دهد: از زمانی که در تراش‌کاری مهارت کسب کردم، علاقه‌ام به این رشته چندبرابر شد. از اینکه تابستانم را در این‌جا می‌گذرانم، حس خوبی دارم. کار تراش‌کاری سخت نیست و فقط به علاقه شخصی فرد بستگی دارد.

مدیر کارگاه تراشکاری: هرکس به کارگاه من آمده، علاقه‌مند به این کار شده

مدیر کارگاه تراشکاری به سمتم می‌آید. مردی با قد بلند، لاغر، سر و صورت تراشیده و بدون لباس کارگاه است. مدیر تراش‌کاری کوشش در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: کار به شکوفایی استعداد بچه‌ها کمک شایانی می‌کند اما همه‌چیز به علاقه برمی‌گردد. هرکس به کارگاه من آمده، علاقه‌مند به این کار شده است.

محمدی ادامه می‌دهد: بچه‌های هنرستان آینده تضمین‌شده‌ای دارند. خیلی از دانش‌آموزانی که به کارگاه من آمدند،   بعد از دوره کارآموزی برای خود کارگاه تراش‌کاری راه انداختند و در حال حاضر موفق هستند. اگر آموزش و پرورش دوره‌های عملی بیش‌تری برای دانش‌آموزان بگذارد، قطعاً تاثیرگذاری بیشتری هم خواهد داشت.   

تراشکاری شغل خاندان ماست

دو خیابان بالاتر از تراش‌کاری کوشش، کارگاه تراش‌کاری دیگری است. وارد آن که می‌شویم عکس چندنسل قبل صاحب کارگاه را بر دیوار می‌بینیم. کارگاه قدیمی است، اما در عین حال تخصصی و به‌روز شده. در همان حال که با مدیر این کارگاه تراشکاری به سمت یکی از هنرجویان می‌رویم، می‌گوید:  «تراشکاری شغل خاندان ماست». 

مهدی: آرزو دارم خودم کارگاه تولیدی بزنم و نیرو بگیرم

مهدی، هنرآموز دیگری است که در این کارگاه با او آشنا می‌شویم. پسری قدبلند با موهای پرپشت و صورت عرق کرده. مهدی در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید:  18 سال دارم. در این کارگاه مشغول گذراندن دوره کارآموزی هستم. پدرم تراشکار است و من از کودکی به این رشته علاقه‌مند شدم.

وی ادامه می‌دهد: قبلاً هم در مغازه پدرم و در همین مکان کار کردم. دو سال تابستان‌ها به کارگاه تراشکاری می‌رفتم. من از این راه درآمد کسب می‌کنم. زمانی که فهمیدم زبان در پیشرفت این کار تاثیرگذار است، بیشتر مطالعه کردم. آرزو دارم خودم کارگاه تولیدی بزنم و نیرو بگیرم. احساس مفیدبودن از این کار دارم. مطمئنم موفق خواهم شد.

کارگاه دیگری که برای بازدید مشخص کرده‌ایم، یک نمایندگی خودرو است. این تعمیرگاه نمایندگی برعکس بسیاری از مکانیکی‌ها کاملاً تمیز و شیک است و دیوارها رنگ زرد دارد. 

هنرآموز مکانیکی: مادرم مخالف انتخاب این رشته بود

به محض ورود، پسری با قد متوسط و ابروهای پرپشت و لباس کرم رنگی که دیگر اثری از رنگ اصلی خود ندارد به سوی من می‌آید و خود را مهدی معرفی می‌کند.

مهدی در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: من 19 سال دارم و رشته‌ام مکانیک است. از اینکه تابستان خود را در این‌جا می‌گذرانم، راضی هستم. علاقه زیادی به این کار دارم اما معلوم نیست به این کار ادامه بدهم یا نه.

وی ادامه می‌دهد:  شغل پدرم پخش مواد غذایی است. احتمالاً مجبور شوم شغل پدرم را ادامه بدهم. مادرم معلم آموزش و پرورش است و مخالف انتخاب این رشته بود. اگر فرزندی داشته باشم، او را به یادگرفتن مهارت تشویق می‌کنم. اگر مکانیکی را ادامه دهم، آینده شغلی‌ام تضمین است. مکانیک رشته خوب و جذابی است.

کارفرمای مهدی در موضوع ما شریک می‌شود و می‌گوید: من اولین سالی است که هنرجو می‌پذیرم. مهارت در هر زمینه‌ای، 100 درصد آینده شغلی را تضمین می‌کند. من به هنرجوی خود پیشنهاد کار دادم چون کاملاً به این کار علاقه‌مند است.

وی ادامه می‌دهد: صنایع چوب خواندم و به علت اینکه مکانیکی شغل اجدادی ما بود، مکانیک شدم. حتما در سال‌های آینده هم هنرجو می‌گیرم.

رئیس اداره آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش خراسان رضوی نیز گفت: در حال حاضر 42.39 درصد دانش‌آموزان خراسانی در هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش مشغول به تحصیل هستند.

محمد رضایتی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: براساس برنامه‌های اجرایی سند تحول در دوره اول متوسطه برای توسعه آموزش‌های فنی و مهارتی، کاردانش و فنی‌وحرفه‌ای درسی به نام کار و فناوری برای این دانش‌آموزان گذاشته شده است.

وی ادامه داد: بچه‌ها در این درس با رشته‌های مختلف آشنا می‌شوند که بعد از آن در هدایت تحصیلی به سمت هنرستان‌ها بروند. دانش‌آموزان در هنرستان‌ها آموزش‌های مهارتی، فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش را فرا می‌گیرند. با این کار نیروی کار انسانی ماهر تربیت خواهند شد. برای تقویت این امر برای دوره اول متوسطه یک طرح به نام «ایران‌مهارت» گذاشته شده است.

رضایتی افزود: این طرح مکمل آموزش درس کار و فناوری برای دانش‌آموزان پایه‌ هفتم، هشتم و نهم متوسطه است. هدف اصلی از این مکمل متبلورشدن ویژگی‌های مهارتی در دانش‌آموزان و بارورشدن استعداد آنان است.

رئیس اداره آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش خراسان رضوی بیان کرد: در هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای 41 رشته فنی در چهار زمینه صنعت، خدمات، کشاورزی و هنر وجود دارد. اگر دانش‌آموزان در رشته‌های فنی تحصیل کنند می‌توانیم توازن بین شاخه‌های نظری و هنرستان ایجاد کرده و نیروی متخصص تربیت کنیم.

وی با بیان اینکه «خراسان در زمینه تربیت نیرو متخصص در شاخه‌های هنرستانی وضعیت مطلوبی دارد»، عنوان کرد: در حال حاضر 42.39 درصد دانش‌آموزان خراسانی در هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش مشغول به تحصیل هستند.

رضایتی اشاره کرد: بر اساس سند تحول، آموزش‌های ما مبتنی‌بر شایستگی‌های دانش آموز است که براساس آن دانش‌آموز تربیت می‌شود. آموزش‌ها باید در تمام ابعاد تربیتی دانش‌آموز باشد تا او را رشد دهد. دانش‌آموز بعد از انجام کارهای فنی در رشته‌های کاردانش و فنی‌وحرفه‌ای زمانی که به پایه یازدهم می‌رسد، برای ارتباط با بازار کار و محیط اجتماعی بیرون نیازمند درس کارورزی یا کارآموزی است. 

رئیس اداره آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش خراسان رضوی افزود: هنرجویان هنرستان کاردانش 240 ساعت کارآموزی دارند که باید آن را بگذرانند. این درس از درس‌های اصلی آنان است. این درس به صورت تراکمی در تابستان گذرانده می‌شود تا بتوانند ارتباط معناداری بین فعالیت‌های کارگاهی، رشته و بازار کارشان پیدا کنند تا در آینده که وارد بازار کار می‌شوند، تجربه‌ای داشته باشند. کارآموزی در هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش معنا پیدا می‌کند. زمان گذراندن مهارت بین 120 تا 240 ساعت و متناسب با هر رشته متفاوت است.

وی با اشاره به اینکه «برنامه آموزش‌وپرورش برای مهارت، استعدادیابی در دانش‌آموزان باید در مقطع ابتدایی باشد»، بیان کرد: ما انواع هوش‌ داریم. استعداد هر فرد در هوش‌ها نسبت خاصی دارد که برای این امر باید استعدادیابی شود. دانش‌آموزی که به مرحله اول متوسطه می‌رسد، برای زندگی و شغل آینده خود می‌خواهد انتخاب کند. باید زمینه‌ای برای دانش‌آموز محیا شود که او کشف استعداد شود.

رضایتی افزود: بخشی از این استعداد با علاقه‌مندی و بروز آن در فرد و بخشی از آن در بیرون از برنامه‌های درسی مشخص می‌شود. به این صورت که گرایش و علایق و مهارت دانش‌آموز را توسط معلم شناسایی و ما استعداد دانش‌آموز را جهت‌دهی می‌کنیم. ما باید گرایش‌ها را به سمت توازن در جامعه ببریم. 

وی با بیان اینکه «گرایش فرهنگ عمومی جامعه به سمت شاخه‌های نظری است»، اظهار کرد: صرف اینکه ما داده‌هایی به دانش‌آموز بدهیم و سپس او کنکور بدهد، این دانش‌آموز بعد از گرفتن مدرک هیچ قابلیتی ندارد. این‌گونه مدرک به  فرد هویت واهی می‌دهد. ما در جامعه افراد تحصیل‌کرده زیادی داریم، اما هرم تحصیل با شغل شکل نمی‌گیرد.

رئیس اداره آموزش های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش خراسان رضوی گفت: 80 درصد بازار کار ما در حرفه‌هاست و باید نیرو در این زمینه تربیت شده و زمینه تربیت آن‌‎ها به وجود آید. ما باید بتوانیم دانش‌آموزان را با مهارت آشنا و درگیر کنیم. درگیر به این معنا که حس کارکردن و کارآفرینی در آنان شکل بگیرد.

وی ادامه داد: به این صورت حس علاقه و گرایش به کار در آنان زمانی که وارد جامعه می‌شوند، به وجود آمده و نسبت به پیاده‌سازی آن اقدام می‌کنند. اگر این کار انجام شود، بسیاری از معضلات اجتماعی نیز حل می‌شود. کسی که ارزش کار را بفهمد و به آن بها داده و تلاش کند، رضایت‌مندی درونی برای او ایجاد می‌شود.

رضایتی افزود: بیکاری عامل بسیاری از فسادها، ناهنجاری‌های اجتماعی و آسیب‌های اجتماعی است. در بُعد اقتصادی این موضوع کسی که در جامعه مهارتی بلد باشد، ساختار ذهنی این فرد این است که بیکار نمی‌ماند. رضایت‌مندی شغلی، کاهش آسیب‌های اجتماعی، کاهش معضل بیکاری، رشد اقتصادی و توسعه و ثروت‌اندوزی از نتیجه‌های این موضوع است.

رئیس اداره آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش خراسان رضوی اشاره کرد: در حال حاضر طرح «ایران‌مهارت» به صورت طرح است. در صورت اجرای کامل این طرح، آموزش‌ها در دانش‌آموزان تقویت و استعداد آن‌ها جهت داده می‌شود و به این صورت در مسیر درست هدایت تحصیلی قرار می‌گیرند و انتخاب درستی برای آینده خواهند داشت.

وی ادامه داد: دانش‌آموزان بعد از گذراندن دوره ایران‌مهارت یک گواهی‌نامه گذراندن مهارت از فنی‌وحرفه‌ای می‌گیرند که می‌توانند در مسیر انتخابی این رشته در سال‌های آینده یک گام جلوتر باشند. یک تفاهم‌نامه‌ای بین وزرات‌خانه آموزش‌وپرورش و سازمان فنی‌وحرفه‌ای بسته شده که به  صورت طرح و پایلوت پیاده‌سازی شده است. براساس این طرح دانش‌آموزان می‌توانند با این گواهی‌نامه برای گذراندن دوره‌های مهارت بیشتر به مراکز فنی‌وحرفه‌ای مراجعه کنند.

کارشناس فنی و حرفه‌ای و کاردانش ناحیه دو آموزش و پرورش مشهد معتقد است: اگر طرح ایران‌ مهارت بخواهد در واقعیت اجرا شود، نیاز به ابزار و کارگاه در مدارس متوسطه اول دارد تا دانش‌آموزان کار و مهارت را توسط مربیان زبده آموزش ببینند.

حسام‌الدین پورثابت در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: مولفه‌های آموزش بر اساس مهارت‌هایی است که بچه‌ها در هنرستان آموزش دیده‌اند. این دانش‌آموزان گزارش کار روزانه و کلی دارند. 

کارشناس فنی و حرفه‌ای و کاردانش ناحیه دو آموزش و پرورش مشهد بیان کرد: به نظر من آینده شغلی صرفاً از مسیر تحصیل نمی‌گذرد، بلکه علاقه، استعداد و نیاز بازار اثرگذار است. هدایت تحصیلی درست در پایه نهم و دهم بسیار مهم است. اغلب بچه‌هایی که هدایت تحصیلی درست داشتند، موفق شدند اما کسانی که به اجبار وارد رشته‌ای شدند، شغل موفقی نخواهند داشت. 

وی اشاره کرد: زمانی که دانش‌آموزان خارج از محیط آموزشی در چهارچوب‌های خاص بازار کار کنند، مسئولیت‌پذیر خواهند شد که این موضوع یکی از هدف‌های درس کارورزی است. خوشبختانه تنوع رشته در رشته‌های صنعتی و فنی زیاد است، مثلا رشته مکانیک و خودرو، بیش از 20 رشته دیگر ایجاد می‌کند. 

کارشناس فنی و حرفه‌ای و کاردانش ناحیه دو آموزش و پرورش مشهد در خصوص طرح ایران‌مهارت، خاطرنشان کرد: ایران‌مهارت طرح قشنگی است اما بر روی کاغذ.

پورثابت افزود: طرح ایران‌مهارت اگر به شکل واقعی اجرا شود، عالی و مثمر ثمر است اما اگر در حد یک طرح باقی بماند، اتفاقی نمی‌افتد. باید در زمینه مهارت هزینه شود. هنرستان‌ها و مراکز آموزشی فنی و حرفه‌ای باید به مدارس متوسطه اول کمک‌رسانی کنند تا این طرح به صورت جدی اجرا شود.

کارشناس فنی و حرفه‌ای و کاردانش ناحیه دو آموزش و پرورش مشهد اشاره کرد: اغلب مشاغلی که دانش‌آموزان در کارورزی انجام می‌دهند، خدماتی است. تنها خیاطی تولید است که بچه‌ها نیاز مدرسه خود را برای سال آینده تولید می‌کنند که در این صورت مدرسه دیگر نیاز ندارند، برای دوخت این وسایل به بیرون پولی بدهد. دستمزدی در قبال دوخت روپوش، پرده و رومیزی به دانش‌آموزان داده نمی‌شود.

گزارش از: فاطمه مهدوی، خبرنگار ایسنا- منطقه خراسان