نیازمند نقشه‌ی مسائل، نقشه‌ی پژوهش و نقشه‌ی برنامه‌ها در سازمان پژوهش هستیم

مراسم گرامیداشت هفته‌ی پژوهش با شعار "پژوهش، خلاقیت و تحول برنامه‌ی درسی" امروز سه‌شنبه 30 آذر در سالن اجتماعات سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در این نشست که با حضور معاونان و تعدادی از مدیران و کارکنان سازمان پژوهش با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد، دکتر حسن ملکی معاون وزیر و ریاست سازمان ضمن تشکر و قدردانی از همه‌ی همکاران همیشه در صحنه‌؛ ایام شهادت بانوی بی بدیل جهان اسلام حضرت فاطمه^{(سلام‌الله علیها)} را تسلیت عرض نمود.

وی افزود: هرچند طبق تقویم هفته‌ی پژوهش را پشت سر گذاشته‌ایم اما خود پژوهش همیشه پیش روی ماست و تمام شدنی نیست پس هر زمان از پژوهش سخن بگوییم حرف تازه‌ای است. مبارکی هفته‌ی پژوهش به حل مسئله‌هاست اگر توانستیم مسائل را حل کنیم این مبارکی عملی است اما اگر نتوانسیم مسائل‌مان را حل کنیم این مبارکی فقط لفظی است. مبارکی لفظی هم خوب است اما ماندگاری ندارد، ماندگاری برای پژوهش‌های عملی است. هفته‌ی پژوهش هم اگر مبارک است به این دلیل است که پژوهش گره‌گشایی می‌کند.

دکتر ملکی ادامه داد: از آقای محبی، مدیران کل دفاتر و همه‌ی شما عزیزان تشکر می‌کنم. امروز روز مبارکی است از این بابت که دور هم جمع شده‌ایم تا نظاره‌گر بخشی از فعالیت‌های خوب شما عزیزان باشیم. اینها نمادی است که نشان می‌دهد دفاتر ما فعال است و به آن پیمان که با هم بسته‌ایم یعنی حرکت در مدار تحول پایبند هستیم و با استقامت و شجاعانه و مدلل و علمی پیش می‌رویم.

ابتدا دو نکته‌ی مقدماتی را عنوان می‌کنم و بعد از آن به عرایض اصلی‌ام که به اخلاق پژوهش مربوط می‌شود خواهم پرداخت.

نکته‌ی اول اینکه وقتی از پژوهش حرف می‌زنیم نباید این تلقی ایجاد شود که ما قادر هستیم همه‌ی مسأله‌ها را از طریق پژوهش حل کنیم. بخشی از این مسائل قابل حل است و بخشی دیگر قابل حل نیست. وقتی در آموزه‌های دینی تدبیر کنید می‌بیند بخشی از این آموزه‌ها تعبدی و بخشی تعقلی است. نباید اعتقاد داشته باشیم همه چیز با پژوهش حل می‌شود. موظفیم بخشی از امور را تعبداً تسلیم شویم یعنی دین مرکب است از تعبد و تعقل. تعقل در آن جایی‌که عقل انسان امکان بازگشایی مسائل را دارد و تعبد هم در جاهایی که از عالم بالا پاسخ‌ها باید بیاید. ما پاسخ آنها را نداریم کما اینکه انبیاء آمده‌اند تا به ما پاسخ دهند سؤالاتی را که در مکتب‌خانه‌ها قابل حصول نیست. 

در قرآن هم برخی آیات وجود دارد که خداوند بزرگ همین معانی را به ما تذکر داده؛ از یک طرف فرموده که تحقیق، تفکر و تعقل کنید این بخش عمده‌ی زندگی ما است و پژوهش هم یک تفکر نظام‌مند است؛ پژوهش چیزی جز تفکر نیست اما برخی امور وجود دارد که قرآن هم تعبیر ظریفی دارد. باید خود را عادت بدهیم که در برابر حق و آنچه که انبیاء آورده‌اند، تسلیم باشیم. آنجا دیگر تحقیق نیست بلکه تعبد است. در برخی آیات می‌بینید که خداوند متعال پرسش‌هایی را مطرح می‌کند اما پاسخی نمی‌دهد یا فهم این نوع سؤالات از طریق ایمان و گشوده شدن چشم باطن کسب می‌شود.

مثلاً از پیامبر در مورد روح سؤال می‌شود و خداوند در قرآن می‌فرماید که "وَ یَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ ۖ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی" یعنی از سوی خداوند آمده و همین و بس. یعنی نمی‌توانی وارد این عرصه شوی قابل بیان و ارائه نیست ولی آنهایی که ایمان دارند با چشم باطن به آن می‌رسند.

مثلاً در سوره‌ی انفطار آمده "وَ مَا أَدْرَاکَ مَا یَوْمُ الدِّینِ، ثُمَّ مَا أَدْرَاکَ مَا یَوْمُ الدِّینِ" در حالی‌که این همه کتاب در مورد روز جزا نوشته شده اما خداوند خطاب به پیامبر می‌فرماید که تو چه میدانی روز جزا چیست؟ باید به آن‌جا برسی تا این مسئله را درک کنید با مدرسه نمی‌توان آن را فهمید بلکه باید ایمان و چشم باطن داشت. از این تعابیر در قرآن زیاد داریم. اینها می‌خواهد یک پیام را به ما برساند و آن این است که ای انسان‌های مؤمن تعبد و تعقل با هم است، صرفاً با تعقل بخواهید ادامه دهید شکست می‌خورید. پژوهش باید انجام داد اما به نادانسته‌های خود نیز باید معترف باشیم و در برابر خدا بندگی کنیم.

وی با اشاره به اینکه نکته‌ی دوم در سخنان بخش مقدماتی‌اش به مغفول بودن پژوهش در سازمان پژوهش بازمی‌گردد، گفت: پژوهش در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی مغفول بوده و هست و هنوز هم اعتقاد دارم این سازمان در زمینه‌ی پژوهش حق مطلب را ادا نکرده است. سالیان سال اسم پژوهش بود ولی عمل پژوهش آن‌طور که باید باشد نبود و هنوز هم به‌طور کامل نیست. کما اینکه لفظ برنامه‌ریزی درسی در این سازمان حذف شد.

زمانی لفظ پژوهش و برنامه‌ریزی درسی از عنوان این سازمان حذف شد و این یعنی جدا کردن روح سازمان و ماندن کالبد آن. یعنی سازمان پژوهش کارش را به تألیف کتب درسی، تولید وسایل و ابزارهای آموزشی معطوف کند که این سازمان، سازمان پژوهش با طراوت و با روح نیست. سازمان پژوهش زمانی دارای بالندگی و روح است که دو بال پژوهش و برنامه‌ریزی درسی را داشته باشد و قبل از تولید رسانه‌ها دو کار نظام‌مند انجام شود: یکی پژوهش و دیگری برنامه‌ریزی درسی.

امیدوارم این دو لفظ در سازمان نهادینه شود هر چند که الفاظ مشکل ما را حل نمی‌کند چون لفظ، نمادی از عمل است اما اگر پژوهش و برنامه‌ریزی درسی جدا شوند در این سازمان لاشه‌ای بیش نخواهد ماند و این مشکلی را حل نمی‌کند.

برای اینکه این مسئله را به‌طور نهادی و ساختاری برگردانیم تلاش کردیم شورای پژوهشی سازمان را تشکیل بدهیم که انجام شد و کارهای خودمان را به‌طور عالمانه در معنای پژوهشی پیش ببریم، چند پژوهش هم تصویب شده و به همین ترتیب ادامه خواهیم داد. همه‌ی شما هم کمک کنید تا این مسیر را براساس قانون تشکیل سازمان پژوهش طی کنیم.

بایستی براساس قانون تشکیل سازمان پژوهش که قانون مصوب مجلس است که بالاتر از آن دیگر نیست، بر اساس مطالبات خودمان قدری فعال عمل کنیم، یعنی اینکه بگوییم سازمان دارای این مأموریت است و مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش ناسخ مصوبات مجلس نمی‌تواند باشد. ولی چه زمانی می‌توانیم این حرف را بزنیم زمانی که در زمینه‌ی پژوهش، قوی ظاهر شویم.

معیارهای رفتار اخلاقی در علم و پژوهش

 وی با اشاره به اینکه یک پژوهشگر در پژوهش خودش چه اخلاقیاتی را باید مراعات کند یا آنهایی که پژوهش را نظارت می‌کنند به‌عنوان مدیر و ... به چه اخلاقیاتی باید پای‌بند باشند افزود: یکی از ابعاد تحول، تحول در اخلاق است کما اینکه در الگوی تدوین هدف در برنامه‌ی درسی ملی یکی از عناصر مهم اخلاق است لذا پایه‌ی قانونی دارد و هم به لحاظ اخلاقی در تمام عرصه‌های زندگی باید رعایت شود.

سؤال این است که ما به عنوان پژوهشگر در عرصه اخلاقیات چه مواردی را باید رعایت کنیم؟

اولین مسئله‌ی مهم صداقت است. صداقت در امر پژوهش به چه معناست؟ به این معنا که کسی که پژوهشگری می‌کند از دو چیز باید پرهیز کند: جعل داده‌ها و اطلاعات و تحریف نتایج. یعنی پژوهشگر باید از داده‌سازی بپرهیزد و از تحریف نتایج هم پرهیز کند. شما سرقت‌های علمی را شنیده‌اید و بررسی کرده‌اید. این سرقت‌های علمی نشان می‌دهد که اگر یک پژوهشگر از لحاظ علمی و اخلاقی به نکته‌ای پای‌بند نباشد، پژوهشگری نه تنها چیزی به بشریت اضافه نکند بلکه چیزی هم کم می‌کند. حال اگر صداقت در بین پژوهشگران نباشد به اعتماد لطمه می‌زند. پژوهشگران دیگر به هم اعتماد نمی‌کنند و در نتیجه به اهداف علمی نمی‌رسند و کشور نجات پیدا نمی‌کند. یک امر اخلاقی آثار اجتماعی و سیاسی دارد.

مسئله‌ی دوم گشودگی؛ یعنی پرهیز از خسّت علمی

یک پژوهشگر باید نتایج تحقیق خود را با دیگران به اشتراک بگذارد مگر آنکه تحقیقی باشد که نتایج آن حالت امنیتی داشته باشد که نشود آن را اشتراک گذاشت. مثلاً در بحث انرژی هسته‌ای پژوهشگران گمنامی هستند که کسی نه تحقیقات آن‌ها را می‌شناسند و نه تحقیقات آن‌ها اشتراک گذاشته می‌شود. این مقالات را استثنا کنید در بقیه‌‌ی موارد توصیه می‌شود. بنابراین باید نتایج تحقیقات اشتراک گذاشته بشود تا دیگران آن را نقد کنند و ایرادات آن را بگیرند. اگر تعاملات علمی بین پژوهشگران به‌وجود آید و یک جامعه‌ی علمی تشکیل شود و هر چه می دانیم برای خودمان بماند و به دیگران منتقل نکنیم و به اشتراک گذاشته نشود، احتکار اطلاعات صورت می‌گیرد مانند کالا که وقتی احتکار شود فایده‌ای ندارد. لذا اهل اخلاق در علم گفته‌اند بحثی که باید رعایت شود گشوده بودن است. این در بین علمای اسلام به این معنا آمده است. حتی الان در حوزه‌های علمی این روند همچنان باقیست که کرسی‌ها تشکیل می‌شود و نتیجه‌ی مطالعات در آن اشتراک گذاشته می‌شود من این‌ها را می‌گویم شما می‌توانید در سازمان ما این‌ها را بررسی کنید، این باعث رشد علم می‌شود.

مسئولیت اجتماعی

سومین اصل مسئولیت اجتماعی است. یک پژوهشگر و عالم باید یک مسئولیتی را رعایت کند البته یک مناقشه وجود دارد که برخی پژوهشگران اعتقادشان بر این است که یک پژوهشگر به اخلاقیات زیاد کار ندارند و آن به دولتمردان و علمای اخلاق ارتباط دارد و یک پژوهشگر باید پژوهش بکند و حاصل آنچه پیش می‌آید ربطی به پژوهشگر ندارد؛ این در تفکر دینی ما قابل قبول نیست؛ البته این تنها منحصر به ما نیست. خیلی از آدم‌ها در ادیان دیگر به این رسیده‌اند که وقتی به یک یافته‌ی علمی می‌رسند در برابر آن مسئولیت اجتماعی دارند و هرکسی آگاه‌تر شد؛ مسئول‌تر است. نمونه‌های متعددی در این رابطه می‌توان مطرح کرد.

قانونی بودن

اصل دیگر اصل قانونی بودن است، یعنی در واقع ما در پژوهش‌هایمان قانونمند باشیم. یک سری قوانین وجود دارد که پژوهشگران باید به آن پای‌بند باشند. البته این قانون‌ها در کشورهای مختلف، متفاوت است. در هر عرصه‌ای باید قوانین را شناخت و مطابق آن عمل کرد و توجه داشته باشید قانون توسط هر کسی شکسته شود همه‌ی افراد ضرر می‌کنند.

اصل فرصت

اصل فرصت، ابعاد گوناگونی دارد. ما در پژوهش باید برای کسانی که پژوهش می‌کنند، فرصت‌آفرینی کنیم. البته باید فرصت علمی به‌طور مساوی بین پژوهشگران تقسیم شود مثل فرصت مطالعاتی که برخی دانشگاه‌ها می‌فرستند. مهم این است که فرصت باعث می‌شود انسان علم و توانایی علمی خودش را توسعه دهد اما در سازمان پژوهش منظور از فرصت علمی چیست؟ کاش شرایط طوری شکل بگیرد که بتوانیم کارشناسان خودمان را به تناسب شرایط شان به برخی کشورها برای طی دوره‌های چند ماهه اعزام کنیم و از حاصل مطالعات آنها، سازمان پژوهش غنی شود، البته با امکاناتی که هم اکنون وجود دارد شاید نیازی نیست برای پژوهش مکان را عوض کنیم کافیست جست‌وجوگری را بیشتر کنیم و بتوانیم از این فرصت استفاده کنیم.

اصل کارآمدی

کارآمدی در تحقیق به این معنی است که ما در عرصه‌ای پژوهش کنیم که این عرصه معطوف به نیاز و ضرورت‌های اصلی ما است حال این نیاز و ضرورت در دانشگاه‌ها و کشورهای مختلف متفاوت است.

در سازمان پژوهش نیاز و ضرورت‌هایی داریم که شما بهتر می‌دانید. حرکت پژوهشی که ما اکنون آغاز کرده‌ایم قاعدتاً باید به نیازهای ما پاسخ بگوید اگر این اتفاق نیافتد ما خیری از پژوهش نمی‌ببینیم. معنایش این است که باید مسئله‌شناسی کارآمد داشته باشیم. 

ضرورت وجود نقشه‌ی مسائل

ما باید در سازمان پژوهش نقشه‌ی مسائل داشته باشیم. چطور برای مسائل مختلف نقشه می‌کشیم؟ مثلاً بعضی مسائل دو ساله است و برخی مسائل دیگر ممکن است 20 سال طول بکشد ما نیازمند تشکیل و طراحی شبکه و مسائل پژوهش هستیم و باید متناسب آن نقشه برنامه‌ها داشته باشیم. این چه‌قدر زیبا می‌شود. اکنون ممکن است بپرسند که نقشه‌ی اساسی شما برای برخورد با برنامه‌ی درسی چیست؟ این مسائل با نقشه‌ی راه برطرف می‌شود. پیشنهاد می‌کنم همکاران در این باره فکر کنند و پیشنهاد بدهند. در سازمان پژوهش باید نقشه و شبکه‌ی مسائل داشته باشیم که نشان دهد امسال چه مسائل مهمی پیش رو داریم. بعد از این مسئله نیازمند نقشه‌ی پژوهش هستیم و در ادامه برای حل مسائل باید نقشه‌ی برنامه‌ها و راه حل‌ها را داشته باشیم.

مثلاً همین پیر شدن جمعیت در جامعه‌ی ما. اگر امروز به آن نپردازیم فردا دیر می‌شود. تصورکنید جامعه‌ی ما مأموریت‌های عظیمی مانند عملیاتی کردن گام دوم و حرکت به سمت جامعه‌ای که نباید در برابر استکبار تسلیم شود دارد، چه می‌شود که این جامعه بعد از 20 سال یک جامعه‌ی پیر می‌شود، آیا این جامعه شکست نمی‌خورد؟ پیروزی را جوان‌ها می‌آورند، پیرها راه را نشان می‌دهند اما رهروان جوانان هستند، حال حضرت آقا این را فرمودند، عقل هم این را تایید می‌کند، مجلس تصویب می‌کند، ما در سازمان پژوهش با هم پیمان ببندیم تا مسئله‌ها را بشناسیم و آن‌ها را با برنامه‌های درسی تطابق بدهیم.

مسئله‌ی استکبار ستیزی 

روح استکبارستیزی باید در روح جوانان ما دمیده شود، همه‌ی ما می‌دانیم آمریکا دشمن ما است و این باید در برنامه‌های درسی ما بیاید، این باید در درس‌ها تزریق شود، جوانان ما وقتی دیپلم می‌گیرند مؤمن، عالم، متفکر و استکبارستیز باشند.

سازمان پژوهش نیازمند نقشه‌ی راهبردی است

در ادامه‌ی این نشست، دکترعلی محبی معاون برنامه‌ریزی درسی و تولید بسته‌های تربیت و یادگیری گفت: آقای دکتر ملکی به زیبایی بحث پژوهش و ریشه‌ی پژوهش را مطرح کردند من نیز چند نکته را در مورد تعبد و تفکر مطرح می کنم. وقتی  قرآن را مطالعه می‌کنیم راجع به پژوهش، بحث‌های فراوانی آمده است.

وی به داستان عزیر و ابراهیم نبی و زنده کردن مردگان در روز قیامت و ایمان آوردن ایشان به این روز اشاره کرد و افزود: وقتی به قانون تأسیس سازمان و جایگاه پژوهش در آن نگاه می‌کنیم مواردی همچون ایجاد نظام جامع ارزشیابی، اتخاذ تدابیر لازم جهت پشتیبانی از فعالیت‌های پژوهشی را می‌بینیم ولی با شرایط موجود افسوس می‌خوریم که چرا این همه با آن فاصله داریم. سؤال پیش می‌آید که پژوهش در ساختار سازمان ما چه وضعیتی دارد؟

معاون برنامه‌ریزی درسی و تولید بسته‌های تربیت و یادگیری با تأکید بر اینکه در مطالعاتی که انجام داده پنج  نکته‌ی کلیدی در خصوص وضعیت سازمان در حوزه‌ی پژوهش استخراج کرده است، گفت: سازمان در سال 55 تا 61 دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی بوده؛ سال‌های 61 تا 77 معاونت پژوهشی در سازمان بوده؛ در سال‌های 77 تا 83 معاونت پژوهشی و دفتر حذف می‌شوند. در سال‌های 84 تا 90 شورای هماهنگی علمی شکل می‌گیرد، در سال 91 می‌خواهند قدم بزرگ‌تری انجام دهند. لذا پژوهشگاه مطالعات را در سازمان ابقاء می‌کنند. چون این زیرساخت‌ها و حمایت‌های لازم در آن زمان شکل نمی‌گیرد. اهداف هیچگاه محقق نمی‌شود. در سال 99 اتفاق ناگوارتری می‌افتد و به عقب برمی‌گردیم، به قبل از سال 1355؛ اما در سال 99 همه‌ی این موارد از سازمان جدا شد.

وی افزود: خیلی از دوستان با بنده اتفاق نظر دارند که سازمان پژوهش نقشه‌ی راهبردی ندارد. ما برنامه‌هایی را نوشته‌ایم که سند راهبردی آن را نداریم و امیدوارم در سریع ترین زمان ممکن سند آن نوشته شود. بازنگری ساختار سازمان یکی از کارهایی بود که صورت گرفت. در بازنگری جدید دفتر مطالعات و تحقیقات راهبردی، دفتر آموزش و توانمندسازی معلمان دیده شده که اگر این نمودار سازمانی تصویب شود فقدان برخی مسائل حل می‌شود.

دکتر محبی با اشاره به تشکیل شورای پژوهشی سازمان و عملکرد این شورا در این شش ماه گفت: چندین بار جلسه تشکیل شد و چهار طرح کلان هم تصویب گردید. معتقدم این سازمان غنی است از پژوهشگران و عزیزانی که بنیان قوی علمی دارند و مسائل و مشکلات را برای طراحی برنامه‌ها حل می‌کنند؛ فقط باید نظام‌مند باشد. در طی سال گذشته مثال دفتر فنی‌وحرفه‌ای 15 پژوهش، دفتر آموزش عمومی و متوسطه‌ی نظری 10 عنوان پژوهش، دفتر انتشارات و فناوری هم 5 پژوهش انجام داده‌اند که جای تشکر دارد.

وی یادآور شد: برخی کارهای مهم دیگری انجام شده و در طول عمر سازمان بی‌نظیر است، مانند انطباق کامل با سند راهبردی. اکنون برای دوره‌ی اول ابتدایی قرار است بسته‌های تربیت و یادگیری تلفیقی داشته باشیم که  سختی‌های خود را دارد چراکه ما تجربه قبلی نداشتیم.

معاون برنامه‌ریزی و تولید بسته‌های تربیت و یادگیری سازمان پژوهش گفت: طراحی و تولید برنامه‌های درسی غیرحضوری کار بی نظیری بود که به آن یک مقدار بی توجهی شد. برای اولین بار گروه‌های ما نقشه‌ی راهنمای تک تک کتاب‌ها را استخراج کردند که در آن به معلم‌ها توضیح می‌دهند که کدام نقشه را انتظار داریم در فرایند تدریس به اجرا درآید.

وی افزود: شیوه‌نامه‌ی ویرایش کتاب‌های درسی مدون شده که از دوستان خواهش دارم این را جدی بگیرند، از این پس هرگونه تغییر در کتاب درسی باید طبق این شیوه‌نامه باشد. تدوین شیوه‌نامه‌ی ویرایش صوری کتاب‌ها، باز طراحی دوره‌ی فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش، راهنمای دوره‌ی پیش از دبستان از دیگر کارهای مهمی بود که به سرانجام رسید و برنامه‌های دیگری را هم در دست اقدام داریم که از دوستان تقاضا دارم حمایت کنند تا این کارهای سنگین نیز به سر انجام برسد.

تولید الگوها و راهنماها

علی محبی ادامه داد: تولید بسته‌های تربیت و یادگیری برای دوره‌ی اول ابتدایی و اجرای آزمایشی آن سال آینده اجرا می‌شود. ضمن آنکه تدوین و اجرای الگوی آموزشی و توانمندسازی معلمان، تداوم تولید محتواهای الکترونیکی، تدوین الگوی چند تألیفی و اجرای آن نیز کارهای مهم دیگری است که در فرایند اجرا داریم.

چالش "کیفیت پایین آموزشی"

حیدر تورانی عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش نیز در این بخش سخنرانی کرد.

وی ضمن ابراز خوشحالی از حضور در جمع همکاران سازمان گفت: این ارائه به اهمیت پژوهش در سازمان پژوهش می‌پردازد. همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند "سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی قلب آموزش و پرورش است این سازمان باید از لحاظ انسان‌های دانا و خوش فکر متدین و انقلابی غنی شود"؛ این جمله را بارها گفته‌ام که سازمان پژوهش‌، محور توسعه است آیا این سازمان اکنون قلب آموزش و پرورش است؟

تورانی ادامه داد: نظام آموزش و پرورش با چالش "کیفیت پایین آموزشی" روبه‌رو است که شامل کیفیت پایین معلمان و نیروهای تدریس، کیفیت پایین مدیران و رهبران مدارس، سلامت جسمانی پایین دانش‌آموزان و مدیران آموزش و پرورش به‌ویژه در دوران کویید 19، بی توجهی گسترده به شایسته‌سالاری در سطوح عالی آموزش و پرورش، به اسارت در آمدن مدیران در دام تزریق منابع، توهم دانا شدن و انتقادناپذیر شدن پس از ابلاغ، عدم مشورت، طول عمر مدیریت کوتاه، عدم توجه به یافته‌های پژوهشی و غیره می‌شود.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با اشاره به اینکه دو گانه آموزش و پرورش و آموزش عالی دیوار نامرئی بین این دو را بلندتر کرده است، گفت: واقعیت این است که نظام دانشگاهی فعلی ما دور از نظام آموزش و پرورش است. بنابر این پاسخ‌گویی به چالش‌های گفته شده نیازمند یک سند پژوهشی قدرتمند است؛ در چنین شرایطی نظام آموزش و پرورش تنها مانده است.

تورانی در خصوص کمبود هیأت علمی و نیروی توانمند در پژوهشگاه افزود: سیاست درازمدت باید تقویت این دو نهاد پژوهشی آموزش و پرورش باشد که مهم‌ترین مأموریت سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی است.

وی پیشنهاد جدی گرفتن پژوهش‌های درون سازمانی را ارائه کرد و گفت: سازمان تصویر روشنی از خروجی نظام آموزشی ندارد و این نشان می‌دهد که مدیریت پژوهش در سازمان مطلوب نیست، کار سازمان در حد یک شرکت تولید کتاب تنزل یافته است در حالی‌که برنامه‌ی درسی فقط کتاب نیست بلکه لازم است سازمان از فروش محصول به فروش خدمات ارتقا پیدا کند.

تهدیدها و فرصت‌های کرونا

در ادامه چهار نفر از پژوهشگران سازمان به ارائه‌ی یافته‌های پژوهشی در حوزه‌های مختلف کاری خود پرداختند. ابتدا فاطمه‌زهرا احمدی عضو هیئت علمی گروه تربیت بدنی و پرورشی و آداب و مهارت‌های زندگی با اشاره به اینکه "فرصت‌ها و تهدیدهای همه‌گیری جهانی کووید 19" عنوان مقاله‌اش است، گفت: بحران کووید 19 در همه‌ی ابعاد زندگی ما اثر گذاشته یک اتفاقی افتاد که مدارس تعطیل شد از بعد از جنگ جهانی دوم پیش نیامده بود که همه‌ی مدارس به یک‌باره تعطیل شوند کویید 19 بر بیش از 1.5 میلیارد دانش‌آموز در جهان تأثیر گذاشته است؛ یعنی ما بحران آموزش داشتیم و بحران کووید هم به آن اضافه شد. پژوهش انجام شده در پی آن بود که با اتکا به منابع موجود در اندیشه و عمل، این تهدیدها و فرصت‌ها را بررسی کند.

یافته‌ها نشان داد پاندمی کووید 19 دانش‌آموزان را با تهدیدها و فرصت‌های متعددی مواجه کرد که می‌توان آن‌ها را در شش مضمون دسته‌بندی کرد.

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آنچه پاندمی آثار زیادی دارد که آثار بلندمدت آن سال‌ها دامن جامعه را خواهد گرفت پس سزاوار است به این تهدیدها پاسخ مناسبی داده شود.

به‌دنبال تعمیق آموزش‌ها باشیم

سپس حسین حذرخانی یکی از مؤلفان کتاب‌های درسی ریاضی یافته‌های پژوهشی با عنوان "نگاهی به تلفیق و برنامه‌ی درسی" ارائه کرد و با طرح این سؤال که "نظام‌های آموزشی جهان می‌خواهند چه کسی را تربیت کنند؟ " گفت: همه‌ی نظام‌های آموزشی باید به این پرسش، پاسخ بدهند. همه‌ی اهداف آموزشی در پاسخ به این سؤال طراحی و تولید می‌شوند. حال این پرسش مطرح می‌شود که ما چگونه باید به جواب این سؤال برسیم؟ چگونه محتوا را طراحی کنیم؟

وی افزود: باید یادآوری شود، تلفیق، تکلیفی است که اسناد بالادستی بر روی دوش ما گذاشتند و به ما کمک کرده تا تحقق برنامه‌های درسی محتمل‌تر باشد. تلفیق به معنی در هم تنیدن و یکپارچه‌سازی است، اگر شما بتوانید دانش، مهارت و نگرش‌ها را با هم درهم تنیده به‌صورت یک واحد منسجم برای رسیدن به ایده‌های کلیدی فرا بگیرد، آنگاه در مسیر بهتر قدم برمی‌دارد. این نکته سه دهه است که در دنیا مطرح است اما همه گیر نشده و امکان همه گیر شدن آن در آینده وجود دارد.

این پژوهشگر ادامه داد: یکی از کارهایی که تلفیق می‌کند این است که یادگیری معنادار را افزایش می‌دهد. یعنی شما در تولید محتوا آزادی عمل بیشتری دارید و موضوعات مربوط به جامعه، زندگی و موضوعات جذاب دانش‌آموز هم در برنامه وارد می‌شود.

حذرخانی گفت: اگر دنبال تربیت نسلی هستیم که اثرگذار و تمدن‌ساز باشند باید موضوع را عمیق آموزش دهیم و زمانی که تلفیق رخ می‌دهد صلاحیت حرفه‌ای معلم باید در آن دیده شود. به‌طور خلاصه معلم‌های امروزی باید در همه‌ی نظامات سر رشته داشته باشند اما باید در یک موضوع تخصص داشته باشند.

ارتباط عناصر برنامه‌ی درسی با بسته‌ی تربیت و یادیگیری

دکتر متحیرپسند به‌عنوان پژوهشگر بعدی این نشست ضمن گرامیداشت هفته‌ی پژوهش در خصوص ارائه‌ی مقاله‌اش با عنوان "تبیین چیستی بسته‌ی تربیت و یادگیری از منظر اسناد بالادستی" گفت: سؤالاتی که ما در این مقاله به آن پاسخ دادیم این است که ماهیت این بسته‌ها چیست و تا چه حد به آن پرداخته شده است. بسته‌ی تربیت و یادگیری در واقع مجموعه‌ای هماهنگ از کتاب درسی، کتاب کار راهنمای معلم، هنرآموز، نرم‌افزار فیلم آموزشی است. مهم‌ترین نکته در این بسته، عمق و وسعت یادگیری است به این معنی که این بسته‌ها چطور باید تولید شوند که تأثیر عمیق داشته باشند.

متحیرپسند با اشاره به اینکه بسته‌های تربیت و یادگیری بر مبنای راهنمای برنامه‌ی درسی تولید می‌شوند، گفت: هر یک از این اجزا براساس الگوی هدف‌گذاری که در برنامه‌ی درسی هست باید زمینه‌ی تربیت یکپارچه را فراهم کند.

ویژگی‌های بسته‌ی تربیت و یادگیری

وی گفت: این بسته‌ها شش ویژگی جذابیت، آشنایی، تازگی، سودمندی، کاربردهای متنوع و تسهیل در استفاده را شامل می‌شود که از منظر سند تحول بنیادین با 19 راهکار که ذیل اهداف عملیاتی آمده ارتباط مستقیم دارد. برنامه‌ی درسی ملی در واقع نقشه‌ی راه سیاست‌گذاری‌ها است که زیرمجموعه‌های بسیاری دارد.

این کارشناس سازمان پژوهش گفت: بسته‌های تربیت و یادگیری فرزند اسناد بالادستی است و اینکه این فرزند واقعاً فرزند باشد نیاز به الگو دارد.

تولد بسته‌ی یادگیری اتفاق خوبی بود که سال‌ها منتظرش بودیم

وحید گلستان چهارمین پژوهشگر این نشست به‌عنوان کارشناس حوزه‌ی فناوری آموزشی گفت: تولد بسته‌ی یادگیری اتفاق خوبی بود که سال‌ها منتظرش بودیم. امسال به سمت بسته‌ی یادگیری به معنای واقعی رفتیم. این اتفاق آنقدر خوشایند است که باید برای آن جشن بگیریم.

وی گفت: اگر خیلی ساده سه عنصر زمان، نیروی انسانی و هزینه‌ی تولید را برای هر تولیدی در نظر بگیریم می‌بینیم که در این پروژه، زمان و هزینه ناکافی بود. نیروی انسانی تربیت شده نداشتیم بنابراین معتقدم که انتروپی‌هایی موجود داشت 5 نگرانی وجود داشت.

هم اکنون 40 میلیون کتاب برای سال 1401 چاپ شده، بنابراین ما دیگر نمی‌توانیم برنامه‌ریزی برای 1401 کنیم و برنامه‌ریزی‌ها به مهر 1402 موکول می‌شود. بنابراین زمان را باید جدی گرفت. ای کاش بودجه‌ای تخصیص می‌گرفت . وی ادامه داد: کل بودجه‌ی رمزینه‌ی سریع پاسخ کمتر از تولید پنج صفحه از یکی از کتاب‌های درس ابتدایی است ما باید در نگاه به رسانه و تخصیص بودجه این را در نظر بگیریم؛ زمانی گران‌ترین تولید رسانه‌ی فیلم بود اما اکنون ارزان‌ترین است. گلستان بر دو نکته‌ی ویدئو رسانه و بسته‌های غیررسمی تأکید کرد و آنها را تشریح نمود.

در مراسم گرامیداشت هفته‌ی پژوهش از تعدادی از دستاوردهای پژوهشی سازمان رونمایی شد.

انتهای پیام